کرد پرس- اهمیت «روزنامه کردستان» برای مردم کُردستان تا جایی است که ۲۲ ماه آوریل برابر با (۲ اردیبهشت) هر سال را روز، روزنامه‌نگاری کردی نام گذاشته‌اند و کردستانیان آن را گرامی می‌دارند.
هر چند این نام‌گذاری ساده در دولتی مانند ترکیه بدون تبعات هم نیست و همین امروز خبر رسید که دولت ترکیه ۷ روزنامه کُرد را هم‌زمان با این روز بازداشت کرده است و قاعدتاً علت بازداشت هم احتمالاً توئیت های آنان به این مناسبت یا شاید جمع‌شدن در محفلی صمیمی برای مباحثه‌ای در مورد روزنامه‌نگاری کُردی به مناسبت این روز بوده است.
حال که فضا در ترکیه به این شکل است و در کردستان عراق هم با وجود شکوفایی مدیاها اما سرگرمی‌ها و دغدغه‌های به‌اصطلاح مهم‌تری فعلاً مراکز فرهنگی و دولتی اقلیم را مشغول داشته و در فکر میزبانی از اردوغان در این روز هستند، جایی که می‌ماند و فضا هم در آن برای مباحث عمیق روزنامه‌نگاری فراهم است، کردستان ایران است.
به نظر می‌رسد، شایسته است که روزنامه‌نگاران کُرد در کردستان ایران، در کنار نوشتن در مورد تاریخ‌نگاری و سال چاپ اولین روزنامه کُردی باتوجه‌به فراهم بودن فضا و باز بودن دستشان در ایران به مناسبت این روز وارد مباحث عمقی‌تر در مورد «روزنامه‌نگاری کُردی» شوند.
در استان کردستان نزدیک به ۲۰ نشریه هفتگی و ماهانه و یک روزنامه مجوز چاپ و نوشتن به زبان کُردی را دارند. یک خبرگزاری رسمی سه‌زبانه که سایت کُردی اش هم فعال است با مرکزیت سنندج در حال تولید محتوا است و یکی از خبرگزاری‌های رسمی کشور هم زبان کُردی را راه‌اندازی کرده و در حال فعالیت است. از سوی مقامات ارشد حکومت هم زبان کُردی به‌عنوان یک گنجینه فرهنگی مورد تأکید و تصریح قرار گرفته است و به طور کل مانع چندانی برای پژوهش و نوشتن و توسعه روزنامه‌نگاری کُردی در ایران وجود ندارد. در ایران نوشتن از کُرد و کردستان جرم نیست هیچ؛ بلکه تقویت هم می‌شود.
اگر این را به‌عنوان یک فرصت تلقی کنیم - که هست - انتظار این است که روزنامه‌نگاران کُرد که تعدادشان هم کم نیست روزنامه‌نگاری کُردی را از کردستان ایران احیا کنند.
در یک آسیب‌شناسی به این مناسبت و خیلی کوتاه می‌توان گفت روزنامه‌نگاران کُرد در کردستان ایران عموماً جزیره‌ای عمل کرده‌اند و نتوانسته‌اند در یک اجماع علمی و عملی از این فرصت برای احیا و گسترش روزنامه‌نگاری کُردی آن‌طور که شایسته و بایسته است بهره ببرند.
برگزاری همایش‌های علمی با دعوت از روزنامه‌نگاران کُرد در اقلیم کردستان عراق و سوریه و ترکیه - البته فضای سیاسی ترکیه به‌گونه‌ای نیست که آنها بتوانند به‌راحتی در این برنامه‌ها شرکت کنند - برگزاری نمایشگاه و جشنواره‌های متعدد، تعمیق ارتباط رسانه‌ای با رسانه‌های اقلیم کردستان با محوریت روزنامه‌نگاران کردستان ایران از جمله پیشنهادهایی است که می‌توان دراین‌رابطه مطرح و برای عملی‌کردن آنها برنامه‌ریزی کرد.
روزنامه کردستان چه بود؟
دوم اردیبهشت‌ماه مصادف است با ۱۲۶ سالگرد انتشار اولین روزنامه کُردی است. به نام «روزنامه کردستان» که در سال ۱۸۹۸ میلادی برابر ۱۲۷۷ هجری شمسی در قاهره پایتخت مصر، توسط مقداد بدرخان که از روشنفکران و متفکرین کُرد در قرن نوزدهم منتشر شد.
روزنامه‌ای که در مدت انتشار خود اخبار سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی را پوشش می‌داد و سردبیرانی همچون مقداد مدحت بدرخان، عبدالرحمن بدرخان و ثریا بدرخان در آن قلم‌زده‌اند.
دورهٔ انتشار این نشریه را می‌توان به ۳ مرحله تقسیم کرد. دوره‌ی اول انتشار این نشریه از شمارگان ۱ تا ۳۱ است که خود به دو مرحله‌ی تقسیم می‌شود. مرحله‌ی اول از شمارگان ۱ تا ۵ که سردبیری آن را مقداد مدحت بدرخان برعهده است و مرحله‌ی دوم از شمارگان ۶ تا ۳۱ که عبدالرحمن بدرخان برادر مدحت سردبیری این نشریه را بر عهده گرفت.
دوره‌ی دوم از سال ۱۹۰۸ آغاز شد بعد از وقفه‌ای در انتشار روزنامه کردستان، در میان‌سال‌های ۱۹۰۹-۱۹۰۸ دوباره این نشریه انتشار خود را از سر گرفت که این دوره از لحاظ تعداد شماره‌های منتشر شده و محل انتشار و... در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
دوره سوم این روزنامه با سردبیری ثریا بدرخان از سال ۱۹۱۷ شروع و تا ۱۹۱۸ ادامه می‌یابد.
شماره‌ی ۱ تا ۵ این نشریه در قاهره منتشر شد. شماره‌ی ۶ تا ۱۹ آن در ژنیف منتشر شد و دوباره این نشریه به قاهره بر می‌گردد و تا شمارگان ۲۵ در قاهره چاپ و منتشر می‌شود.
شماره‌های (۲۰-۲۳) توسط ثریا بدرخان منتشر شد؛ اما دوباره زمینه میسر نشد و به شهر لندن منتقل و در آنجا شماره (۲۴) چاپ شد، بعداً شماره‌های: (۲۵-۲۹) در شهر فولکستون بریتانیا چاپ و منتشر گردید. شماره‌های (۳۰-۳۱) آن دوباره در ژنو منتشر و بعدازاین نشریه متوقف گردید.
علت انتشار نامنظم روزنامه نیز مخالفت‌های دولت عثمانی با آن و نبود امنیت برای سردمداران روزنامه کردستان است؛ لذا به علت عدم امنیت متولیان آن هر بار مجبور بودند از شهری به شهری دیگر نقل‌مکان کنند.
شماره‌های اولیه این نشریه تا سال‌ها گم شده بود تا اینکه پس از ۷۰ سال از انتشار آن اولین شماره‌ی روزنامه‌ی کردستان در دبیرخانه‌ی شرق‌شناسی دانشگاه شوروی توسط دکتر مارف خزنه دار کشف می‌شود.
انتشار نخستین روزنامه کردستان فصل تازه‌ای را در تاریخ سیاسی فرهنگی و فکری و… کُردها رقم زد چرا که زمان نشر این روزنامه مصادف بود با جنگ و ناامنی در بسیاری از نقاط جهان و نیز شکل‌گیری پارادایمی جدید در اندیشه کُردی.
روزنامه کُردستان در برجسته‌سازی مطالبات خود همواره بر چگونگی پیشرفت ممالک صنعتی به منزله پیشرفت در سازمان فکری و آگاهی این مردمان تأکید می‌کرد و با پیش‌کشیدن دیدگاه‌های عقلائی، دینی و ناسیونالیستی، عرصه را برای حضور هر چه بیشتر نسل جوان کُرد فراخ‌تر می‌نمود. در شرایط بحرانی آن دوره این جریده توانست تا حدودی مشکلات کُردها را بیان کند و مطالبات آنها را به گوش حاکمان عثمانی برساند.
گفته می‌شود؛ با انتشار روزنامه کُردستان دریچه‌ای بر روی سنت نوشتاری و فرهنگ روزنامه‌نویسی کردی باز شد و این روزنامه توانست علاوه بر تجدد و بیداری از فرهنگ عشیره‌ای و ایلیاتی؛ رویکرد کُردها را از فرهنگ شفاهی به‌طرف سنت نوشتاری به شیوه مدرن سوق دهد. همچنین الفبای کُردی شکل منظم، مدرن و امروزی به خود گرفت و با زبان کُردی خوانندگان را به تفکر و دانش‌اندوزی و اهتمام به نوشتن تشویق کرده است.
*کارشناس رسانه
نظر شما