به گزارش خبرگزاری کردپرس، برای نگاهی نقادانه به کارنامه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ایلام در حوزه صیانت، ترویج، تحکیم و مردمی سازی فرهنگ و هنر بومی محلی و حمایت از زبان مادری با علی هوشمند مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان به گفتگو نشستم و از او پرسیدم که چرا در سالهای اخیر جشنواره هایی مانند داستان کردی رازان، شعر کودک کردی منال و... دیگر برگزار نمی شوند؟ و از دبیرخانه تازه تاسیس زبان و ادبیات کردی ایلامی و شائبه هایی که برخی فعالان از ماهیت و عملکرد این دبیرخانه داشتند، سوالاتی پرسیدم.
کردپرس: میزان ضرورت کار در حوزه زبان مادری فرهنگ بومی محلی را در عصر حاضر تا چه حد می دانید؟ فقط باید حفظ داشته ها را بکنیم یا باید آن را توسعه هم بدهیم؟ سیاست فرهنگ و ارشاد اسلامی در این حوزه چیست؟
موضوع فرهنگ بومی و محلی در هر اقیمی یک شناسنامه اعم از پوشش و گویش و لباس و زبان تا آداب و مناسک و مراسمات، واقعیتی است که در جهان امروز با توجه به سکوهای اجتماعی و اپلیکیشن های مختلفی که وجود دارد،مطرح بوده و واضح است که تمام جهان به سمت تحکیم و بروز و ظهور خرده فرهنگها می رود تا جایی که امروز خرده فرهنگهایی در جغرافیاهای دور و نزدیک که ما از وجودشان مطلع نبودیم، شاهد بروز و ظهور آنها هستیم. قضاوتی هم در خصوص درست یا غلط بودن این خرده فرهنگها نداریم. با ابزارهای موجود در دنیای امروز در حوزه رسانه و فضای فناوری، هیچکس نمی تواند اینها را فریز کرده و یا نادیده بگیرد و از کنار آنها بگذرد.
آنچه در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران در قانون اساسی دیده شده، احترام به قومیتها و خرده فرهنگها و تحکیم و تقویت آنها در یک کلیت است و در عمل هم نظام جمهوری اسلامی به آن پایبند بوده است. همیشه و همواره حقوق اقلیتها، مذاهب و قومیتها در ایران رعایت شده مگر اینکه با موازین شرعی و قانونی همخوانی نداشته است. دولت سیزدهم نیز همانگونه که در شعار انتخاباتی ریاست جمهوری محترم آیت الله رئیسی بود، و مقام عالی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جناب دکتر اسماعیلی نیز تقید و باور جدی به تقویت باورهای محلی و توجه به زیست بوم فرهنگی و پرهیز از مرکزگرایی دارند، به این موضوع پایبند هستند. آقای وزیر در یک شهرستان مانند ایوان در جشنواره تئاتر طنز تی‌تالی شرکت می کند تا بگوید که ایران فقط تهران نیست و اقصی نقاط ایران همگی جزئی از ایران و جمهوری اسلامی است و فرهنگ و هنر بومی محلی آن مورد احترام است. توجه و تحکیم پایبندی و مانایی فرهنگ و زبان و پوشش قومیتها و راستای ایران بزرگ و تمدن اسلامی از اعتقادات و خط مشی های دولت سیزدهم است و برای این مهم اعتقاد به ایجاد ساختارهای مناسب دارد.
کردپرس: در استان ایلام چطور؟
در استان ایلام نیز در راستای همین سیاست کلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، با حمایت و دوراندیشی دستگاههای نظارتی و کاربلد، اقدام به راه اندازی دبیرخانه زبان و ادبیات کردی ایلامی کردیم. این دبیرخانه مختص به یک گویش یا جغرافیای خاص از استان نیست و شمول جغرافیایی آن تمام استان را در بر می گیرد. اگر تفکیک قائل شویم، باید گفت که ما دارای دو جغرافیای سیاسی و جغرافیای فرهنگی هستیم. لذا ما بعنوان فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ایلام طبیعتا نمی توانیم در خصوص سایر مناطق کردنشین و لرنشین زاگرس تصمیم بگیریم اما خواه ناخواه فعالیت ما اثرگذاری در حوزه جغرافیای فرهنگی در سایر استانها و فراتر از آن در خارج از مرزهای ایران مانند کشور عراق دارد که اشتراکات فرهنگی، قومیتی و زبانی با آنها داریم. اما حوزه فعالیت این دبیرخانه استان ایلام با تمام تنوع فرهنگی و هنری آن است. دبیرخانه زبان و ادبیات کردی ایلامی دارای اساسنامه و نظامنامه است و ذیل کمیسیونی قانونی در استانداری قرار گرفته است و در آغاز راه است.
کردپرس: شما تایید می کنید که این دبیرخانه قرار است یک نظارت مضاعف بر آثار با زبان کردی ایلامی باشد؟ یا آن را رد می کنید؟
دبیرخانه زبان و ادبیات کردی ایلامی مطلقا یک نهاد نظارتی بر تولید محتوا و چاپ کتاب نیست و اگر صریح بگویم، این دبیرخانه یک کانون سانسور نیست بلکه یک مجموعه خدمات‌رسان، تسهیل‌گر، یاری‌رسان و حمایت‌کننده در حوزه فرهنگ کردی و زبان مادری و یک زیربنای ساختاری منطقی و لازم است. این دبیرخانه در حوزه های مختلفی مانند پژوهش، لغتنامه، ترویج و تحکیم زبان مادری و... فعالیت خواهد کرد و دارای اعتبارات لازم خواهد بود و حمایت خواهد شد. بنا داریم از ظرفیتهای بزرگی در استان مانند ظرفیت نماینده محترم ولی فقیه در استان، ظرفیت نمایندگان مجلس، نماینده مجلس خبرگان، شورای فرهنگ عمومی استان، صداوسیما، رسانه ها، دانشگاهها و... با رویکردی علمی و منطقی و بدور از احساس برای پیشبرد اهداف این دبیرخانه استفاده کنیم.
کردپرس: یکی از انتقاداتی که به فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ایلام می شود، این است که در اجرای برنامه ها اصرار به استفاده از لفظ بومی و محلی به جای کُردی دارد و گفته می شود که این رویکرد به نوعی کوچک کردن مطلب است. پاسخ فرهنگ و ارشاد اسلامی به این انتقاد چیست؟
الفاظ، و معناهایی که به اذهان متبادر می کنند خیلی مهم است ولی واقعیت این است که بصورت جغرافیای اداری و سیاسی مشخصی که داریم، وظایف و ماموریتهای فرهنگ و ارشاد اسلامی شامل تمام استان می شود و ممکن است فعالیتهای ارشاد اثرگذاری خارج از استان نیز داشته باشد. در استان ایلام ما علاوه بر قوم کرد، دارای اقوام عرب، لر و لک نیز هستیم که به هر میزانی در استان وجود و حضور دارند مورد احترام و مورد توجه و حمایت هستند و در سپهر فرهنگی ما همانقدر که یک شعر کردی برایمان عزیز است، شعر لکی و لری و عربی نیز برایمان عزیز و مورد احترام است. همانطور که زبان رسمی فارسی برای ما عزیز و مورد احترام است، آنچه در اقصی نقاط پیکره زیست بوم استان نیز وجود دارد برای ما عزیز و قابل احترام است و راهی هم جز این وجود ندارد و یا باید به جغرافیای فرهنگی قائل باشیم یا جغرافیای سیاسی که در مورد دبیرخانه زبان و ادبیات کردی ایلامی، مبنای ما جغرافیای سیاسی است. تبادل فرهنگی یک قاعده جهانی و پذیرفته شده است اما اعتقاد دارم که فرهنگ چندهزارساله استان ایلام آنقدر غنی است که ما در این حوزه دستمان جلوی دیگران دراز نیست. به این معنا که ما لازم نیست چیزی بسازیم یا برای فرهنگمان بتراشیم بلکه باید آن را آرایش و پیرایش کرده و ساختار و ریل مشخصی برای آن بگذاریم.
کردپرس: شما به مبحث ساختارسازی در حوزه فرهنگ و هنر اشاره کردید و اتفاقا یکی از انتقادات به ارشاد ایلام در این حوزه است که چرا مثلا جشنواره داستان نویسی کُردی رازان، یا شعر کودک منال و برخی جشنواره های سازهای مقامی و محلی که در گذشته در استان ایلام برگزار شده است، در دوره مدیریت شما این جشنواره ها تکرار نشده است. آیا این یک موضوع سلیقه ای با نگاه حذفی است یا به قول خودتان مشکلات ساختاری مانع تکرار و تداوم این جشنواره ها بوده است؟
به موضوع کلیدی خوبی اشاره کردید. بعنوان مثال جشنواره تئاتر خیابانی شرهانی، پنج سال برگزار شده بود و اگر برای آن ساختار ایجاد نمی کردیم به سرنوشت جشنواره هایی که اشاره کردید دچار می شد.
کردپرس: مشکل آن جشنواره ها چه بود؟
این جشنواره ها دبیرخانه دائمی نداشتند و شناسنامه و هویت ملی برای آنها در ساز و کار ساختاری وزارت ارشاد تعریف نشده بود. دبیرخانه فقط یک لفظ نیست و وقتی که مثلا عنوان می شود «دبیرخانه دائمی جشنواره تئاتر طنز تی‌تالی»، یک جشنواره است که می تواند بخشهای مختلف خیابانی و صحنه ای و کردی و لری و لکی و عربی داشته باشد و اگر دبیرخانه دائمی نداشته باشد به یک جشنواره موسمی و فصلی تبدیل می شود که با آمدن یک مدیر تداوم پیدا کرده و با رفتن مدیری حذف می شود. با این نگاه که رویدادهای جشنواره ای استان باید دارای ساختار و دبیرخانه دائمی باشند، در دولت سیزدهم توانستیم برای جشنواره تئاتر خیابانی شهدای شرهانی، تئاتر طنز تی‌تالی،جشنواره تجسمی مهران نقطه پایداری و زبان و ادبیات کردی ایلامی دبیرخانه دائمی بگیریم. در حوزه برگزاری جشنواره در ایلام ما مرد اولین ها هستیم و دیگر به دومی و سومی و چهارمی و تداوم این جشنواره ها کاری نداریم و همین موضوع باعث توقف کامل یا برگزاری کم جان برخی جشنواره ها و رویدادهای فرهنگی و هنری در استان ایلام بوده است.
مثال دیگر جشنواره خوب و موفق رسانه های جدار مرزی غربی ایران است که در ایلام برگزار شد و در همان پله اول به علت نداشتن دبیرخانه و اعتبار پایدار متوقف شد. در این ساختار باید تورم و گرانی و تفاوت قیمتها را هم ببینیم. وقتی ما ساختار دبیرخانه دائمی را نداشته باشیم، دلخوشیم به اینکه ما اولین جشنواره فلان را برگزار کردیم؛ پس دومین و سومین و چهارمین چه می شود؟ اصلا تا شماره چند می خواهی پیش بروی و بعد متوقف بشوی؟ اصلا هدفگذاری چیست و مسیر کدامست و به چه می خواهی برسی؟ برخی رویدادهای فرهنگی در ایلام اینطور است که از یک موضوعی خوشمان می آید و پول هم داریم، آن را برگزار می کنیم. سال بعد پول نداریم می رویم یک اولینِ کم‌خرج‌تر برگزار می کنیم.
نکته دیگر این است که بعنوان مثال در استانهای برخوردار و بزرگی مانند تهران و اصفهان که منابع مالی و پشتیبانی و خیرین بیشتری برای برگزاری رویدادهای فرهنگی و هنری دارند، به جای اینکه هر ساله برنامه ای را برگزار کنند، برای جشنواره ها دوره های دوسالانه تعریف می شود. چون مهم است که کار شما کیفیت داشته باشد. لذا ترجیح بنده این است که بسیاری از جشنواره های استان ایلام پس از اخذ دبیرخانه دائمی و صاحب ساختار و اعتبار شدن، به سمت دوسالانه شدن گام بردارند تا علاوه بر افزایش کیفیت و با عزت این رخدادها، بتوانیم آنها را به سطح ملی و بین المللی ارتقا دهیم.
یکی از تجربه زیسته های من به عنوان یک مدیر فرهنگی در دو استان دیگر و در استان ایلام این است که ما باید یک آورده و دستاورد فرهنگی هم در برگزاری جشنواره ها داشته باشیم. یک جشنواره زمانی که مردمی سازی شد، ارتقای سطح مخاطب داشت و عضوگیری کرد و زمانی که رشد کرد، می توان گفت که جشنواره ای موفق و دارای آورده بوده است. بعنوان مثال جشنواره دوسالانه خوشنویسی قزوین در دور اول خود با یک داور شروع کرده و کم کم رشد و ارتقا یافته و تحکیم پیدا کرده است و امروز کار به جایی رسیده است که اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی قزوین با آموزش و پرورش تفاهم نامه ای امضا کرده که دانش آموزان به عنوان یک واحد اختیاری آموزش خط نستعلیق از دوره ابتدایی ببینند و این یعنی جشنواره توانسته است علاوه بر تحکیم خود، در مرحله مردمی سازی هم موفق عمل کند و یک رخداد و جریان فرهنگی با ابزار هنر در این استان شکل گرفته است. آیا ما چنین چشم اندازهایی داریم یا اینکه نه، یک مدیر بدون هیچ برنامه و چشم اندازی با توجه به منابع مالی و علایقش جشنواره ای را برگزار می کند یا نمی کند؟
کردپرس: سخن پایانی...
دبیرخانه دائمی زبان و ادبیات کردی ایلامی یک ساختار نوپاست که افرادی فرهیخته و دارای کارنامه و رزومه که مورد تایید و وثوق تمام فعالان و دلسوزان زبان مادری در ایلام است کار خود را آغاز کرده و در مرحله ریل گذاری است و توقع دارم اصحاب فرهنگ و هنر و رسانه و سایر مسئولین استانی و نظارتی به این مجموعه و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ایلام کمک کنند که این دبیرخانه بتواند به اهداف خود برسد.
مصاحبه و تنظیم: یاسر بابایی
نظر شما