سازمان ملل در گزارش سال ۲۰۲۴ دربارهٔ دسترسی به آب در روز اول فروردین ۱۴۰۳ اعلام کرد جهان با «بحران آب» مواجه است و ایران را در فهرست کشورهایی است که «تنش آبی بسیار بالا» را تجربه می‌کنند. گزارش توسعهٔ جهانی آب سازمان ملل که در روز جهانی آب منتشر شد، نشاد داد در دو دههٔ منتهی به سال ۲۰۲۱، خشکسالی بیش از ۱.۴ میلیارد نفر در سراسر جهان را تحت‌تأثیر قرار داده است و ایران را در میان ۲۵ کشوری که با تنش آبی بسیار روبه‌رو هست.

براساس این گزارش، مناطقی که بیشترین تنش آبی را دارند، خاورمیانه و شمال آفریقا هستند، جایی که ۸۳ درصد از جمعیت آن در معرض تنش آبی بسیار زیاد قرار دارند، همراه با جنوب آسیا که ۷۴ درصد در معرض تنش آبی هستند. ۲۵ کشور که یک‌چهارم جمعیت جهان را در خود جای داده‌اند، بیش از ۸۰ درصد از منابع آب تجدیدپذیر خود را برای آبیاری، دام، صنعت و نیازهای خانگی استفاده می‌کنند و حتی یک خشکسالی کوتاه‌مدت این مکان‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهد.

در این گزارش پنج کشوری که بیشترین تنش آبی را دارند، بحرین، قبرس، کویت، لبنان، عمان و قطر هستند. عربستان سعودی، اسرائیل، مصر، لیبی، یمن، بوتسوانا، اردن، شیلی، سان مارینو، بلژیک، یونان، تونس، نامیبیا، آفریقای جنوبی، عراق، هند و سوریه از دیگر کشورهایی هستند که در ۲۵ رتبهٔ اول قرار دارند.

پیش‌بینی می‌شود تقاضای جهانی آب تا سال ۲۰۵۰ بین ۲۰ تا ۲۵ درصد و تعداد مناطقی که هرساله با کمبود آب مواجه هستند، ۱۹ درصد افزایش یابد. برای خاورمیانه و شمال آفریقا، این بدان معناست که صد درصد جمعیت تا سال ۲۰۵۰ با تنش آبی بسیار بالا زندگی خواهند کرد.

در ایران از ابتدای سال آبی جاری (مهر ۱۴۰۲) تا روز ۲۱ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳میزان ۲۲۷ میلی‌متر بارش در کل کشور رخ‌داده که مشابه با ۲۲۵ میلی‌متر میزان بارش متوسط در دورهٔ بلندمدت کشور است. البته این بارش‌ها در کل کشور به یک میزان نیست و از مجموع استان‌های کشور، استان کهگیلویه‌وبویراحمد با ۷۰۸ میلی‌متر و گیلان با ۶۷۰ میلی‌متر استان‌های پربارش بوده‌اند. ضمناً بارش در استان سیستان‌وبلوچستان با ۱۴۳ میلی‌متر در مقایسه با ۶۸ میلی‌متر بارش سال آبی گذشته رشد ۱۱۷ درصدی نشان داد.

امسال با توجه به بارش‌های خیلی خوب و حجم آب سدها آب شرب پنج شهرستان استان سیستان‌وبلوچستان و همچنین زاهدان تأمین خواهد شد. ٦ استان کشور با کاهش بارش نسبت به مدت مشابه سال گذشته روبه‌رو هستند. استان‌های خراسان ‌شمالی،‌ البرز، گیلان، چهارمحال ‌و بختیاری، فارس، بوشهر، زنجان، سمنان، خراسان‌رضوی، تهران و قزوین شرایط سختی آبی دارند. سدهای لار، لتیان، ماملو، امیرکبیر و طالقان که سدهای اصلی تأمین‌کنندهٔ آب استان‌های تهران و البرز هستند با مجموع آب مخازن ۱۸۷ میلیون مترمکعب و پرشدگی ۲۶ درصد نسبت به بهار سال ۱۴۰۲ حدود پنج درصد کاهش نشان می‌دهند.

عدم بارش باران و برف در بیشترین زمان پنج‌ماههٔ ابتدای سال آبی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ باعث بحرانی شدن وضعیت رودخانه و سد کرج به‌عنوان که یکی از مهمترین منابع تأمین‌کنندهٔ آب تهران و کرج ‌شده است. به‌رغم بارش‌های اخیر، ذخایر سد کرج نسبت به زمان مشابه سال قبل ۱۷ درصد منفی است. از حجم ۱۸۰ میلیون مترمکعبی سد کرج حدود ۳۸ میلیون مترمکعب آب ذخیره شده که در مقایسه با سال گذشته حدود ۱۷ درصد منفی است.از حجم ۴۲۹ میلیون مترمکعبی سد طالقان نیز حدود ۱۷۰ میلیون متر مکعب پرشده که نسبت به سال گذشته پنج درصد افزایش نشان می‌دهد.

میزان پرشدگی سدها بسته به تمرکز بارش در مناطق مختلف کشور متفاوت است. بحران آب و کم آبی در کشور، مدتی است که حکمفرما شده و کشور وارد چندمین سال خشکسالی شده است. سطح آب در مخازن ایران به‌دلیل افزایش تولید برقابی در بحبوحهٔ کمبودهای ناشی از دماهای بالا، خشکسالی و سوء‌مدیریت، کاهش شدیدی داشته است. ۲۶ آذر ۱۴۰۲ گزارش شد حجم آب موجود در مخازن نیروگاه‌های برقابی ایران ۴۰ درصد است که هفت درصد افزایش ورودی و همزمان ۲۲ درصد افزایش خروجی از این مخازن را نشان می‌داد.

کاهش سالانه یک میلیارد مترمکعبی ذخایر آب و افزایش چشمگیر مصرف آب برای تولید برق در کشور موجب شده است اکثر تأسیسات جدید تولید برپایهٔ نیروگاه‌های کم‌بازده فعالیت کنند که از گاز و مازوت به‌عنوان سوخت استفاده می‌کنند.

درحالی‌که ایران یکی از آسیب‌پذیرترین کشورهای خاورمیانه در برابر تغییراقلیم است، مدیریت نادرست دولت در منابع بر کمبودها افزوده است. آب‌های زیرزمینی و تالاب‌های ایران به‌طور جبران‌ناپذیری درحال کاهش یافتن است. به‌دلیل تغییراقلیم، ایران در معرض دمای بیشتر و دوره‌های خشک طولانی‌تر و همچنین خطر بیشتر سیلاب‌های مخرب است. مصرف آب گرانبها برای کشاورزی کمک چندانی به توسعه اقتصاد نمی‌کند.

در منطقهٔ مهم کشاورزی میناب در استان هرمزگان حجم آب موجود در سد استقلال نسبت به سال گذشته ۵۲ درصد کمتر است و در حال حاضر ۲۵ درصد، ۶۹ میلیون متر مکعب، مخزن ذخیرهٔ این سد پرشدگی دارد. سد سرنی در منطقهٔ هرمزگان نیز ۱۱ درصد نسبت به سال گذشته کاهش داشته است.

منبع؛ پیام ما