به گزارش کردپرس،  یک سال پس از انتخابات پارلمانی اکتبر ۲۰۲۴، اقلیم کردستان عراق همچنان بدون دولت جدید مانده است. گفت‌وگوهای طولانی میان دو حزب سنتی – حزب دموکرات کردستان (KDP) و اتحادیه میهنی کردستان (PUK) – نه تنها بن‌بست سیاسی را پایان نداده، بلکه بی‌اعتمادی عمومی، رکود اقتصادی و ضعف حکمرانی را تشدید کرده است. آنچه روزی به‌عنوان «تجربه موفق خودگردانی» معرفی می‌شد، امروز در سایه‌ی تداوم رقابت‌های درون‌کردی به یک الگوی فرساینده از تقسیم قدرت فروکاسته است.

انتخابات ۲۰۲۴؛ آغاز دوباره یک جدال قدیمی

انتخابات پارلمانی با پیروزی حزب دموکرات (۳۹ کرسی) و شکست نسبی اتحادیه میهنی(۲۳ کرسی) همراه شد. اما برخلاف انتظار، این نتیجه به تشکیل سریع دولت نیانجامید.حزب دموکرات بر اصل «حاکمیت اکثریت» تأکید دارد و خواهان تشکیل دولت یکپارچه بر اساس نتایج انتخابات است.

اما اتحادیه میهنی بر «شراکت واقعی» در وزارتخانه‌های کلیدی – امنیت، دارایی، نفت و روابط خارجی – اصرار می‌ورزد و تهدید به بازگشت به مدل دو اداره‌ی موازی می‌کند.

اظهارات مسعود بارزانی و قباد طالبانی در هفته‌های پس از انتخابات، بازتابی از رقابتی ۳۰ ساله است که هرگز به پایان نرسیده است.

ریشه‌های تاریخی الگوی ۵۰/۵۰

پس از جنگ خلیج فارس و شکل‌گیری اقلیم خودگردان کردستان (۱۹۹۱)، نخستین انتخابات ۱۹۹۲ به تقسیم برابر کرسی‌ها میان KDP و PUK انجامید. مدل موسوم به «۵۰/۵۰» با این هدف شکل گرفت که مانع از بروز جنگ داخلی شود. هر وزارتخانه دو رأس داشت: یک وزیر از یک حزب و یک معاون از حزب دیگر. این سازوکار نه یک توافق دموکراتیک، بلکه تلاشی موقت برای حفظ صلح بود.

با شکست اتحاد و وقوع جنگ داخلی، مناطق زرد (اربیل – دهوک) و سبز (سلیمانیه) تثبیت شدند. پس از سقوط صدام و توافق ۲۰۰۶، دوباره وحدت ظاهری برقرار شد، اما در عمل هیچ‌گاه رقابت جای خود را به همکاری نداد.

شکاف سیاسی و امنیتی امروز

تقسیم قدرت نه فقط در دولت، بلکه در ارتش، امنیت و حتی روابط خارجی بازتولید شده است.

کرکوک: پس از انتخابات استانی ۲۰۲۳، معرفی استاندار جدید از سوی PUK با مخالفت KDP همراه شد. این استان همچنان کانون جدال دو حزب است.

نیروهای پیشمرگه: اگرچه به‌طور رسمی تحت یک وزارتخانه‌اند، اما در واقعیت به یگان ۷۰ (PUK) و یگان ۸۰ (KDP) تقسیم شده‌اند. سیاست خارجی: KDP روابط نزدیکی با ترکیه دارد، در حالی‌که PUK بیشتر به ایران نزدیکتر است. این شکاف‌های حزبی عملاً مانع هرگونه اصلاحات نهادی و وحدت درون‌کردی شده است.

پیامدهای اجتماعی و اقتصادی

با تعلیق تشکیل دولت، بودجه و پرداخت حقوق‌ها بار دیگر متوقف شده است. کارمندان، معلمان و کادر درمان ماه‌ها حقوق دریافت نکرده‌اند. تورم، قطعی برق و نبود خدمات عمومی به خشم مردم دامن زده است.بخشی از جامعه معتقد است دو حزب فقط منافع نخبگان خود را دنبال می‌کنند.

در انتخابات ۲۰۲۴، جنبش نسل نو با کسب ۱۵ کرسی و شعار شکستن انحصار حزبی KDP–PUK به نیروی سوم تبدیل شد و حمایت جوانان را به دست آورد.

با این حال، هنوز معلوم نیست این حزب بتواند از سرنوشت تلخ جنبش گوران – که پس از ورود به حکومت پایگاه مردمی خود را از دست داد – پرهیز کند.

چشم‌انداز و سناریوهای آینده

به باور دکتر آلان نوری، مدل ۵۰/۵۰ از ابتدا «راه‌حلی مبتنی بر ترس» بوده و هرگز بنیان دموکراتیک نداشته است. امروز نیز دو حزب حاضر به پذیرش اپوزیسیون شدن و از دست دادن سهم خود از قدرت نیستند.

سه سناریو پیش روی اقلیم قرار دارد:

1. ادامه‌ی بن‌بست و اداره‌ی دوگانه که بازگشت به دهه ۹۰ را یادآور می‌شود.

2. توافق موقت میان دو حزب که فقط بحران را به تعویق می‌اندازد.

3. گذار به دموکراسی واقعی با پذیرش اصل اکثریت و اپوزیسیون، که به نظر می‌رسد همچنان برای نخبگان سنتی ترسناک است.

اقلیم کردستان بار دیگر در نقطه‌ای حساس ایستاده است. الگویی که سه دهه پیش برای جلوگیری از جنگ داخلی طراحی شد، امروز خود به منبع بحران تبدیل شده است. در حالی‌که مردم با مشکلات معیشتی و بی‌اعتمادی عمیق روبه‌رو هستند، نخبگان سیاسی همچنان درگیر نزاع‌های تاریخی و سهم‌خواهی‌اند. آینده اقلیم بستگی دارد به اینکه آیا احزاب سنتی خواهند توانست از این چرخه معیوب عبور کنند یا نه.

منبع: موسسه خبری آمارگی