به گزارش کردپرس، خبرگزاری رویترز در گزارشی ضمن بازخوانی تاریخ فعالیتهای مسعود بارزانی، رهبر حزب دموکرات کردستان عراق نوشت: با آنکه بارزانی دیگر هیچ سمت رسمی ندارد، اما حزب دموکرات کردستان به رهبری او مردم را به مشارکت گسترده در انتخابات فرا میخواند تا منافع منطقه کردستان را حفظ کرده و جایگاه خود را در مذاکرات دشوار با بغداد تقویت کند.
مسیر سیاسی بارزانی در طول دههها با شورش، خیانت و آتشبسهای ناپایدار با دولتهای مختلف عراق گره خورده است. او اکنون در اواخر دهه هفتاد عمر خود قرار دارد، اما همچنان پشت صحنه نقش فعالی ایفا میکند و در رسانهها و محافل دیپلماتیک کردستان اغلب از او با عنوان «رئیس» یاد میشود.
میراث و نفوذ بارزانی سایهای سنگین بر رقابت انتخاباتی برای کرسیهای پارلمان ملی در بغداد انداخته است؛ رقابتی که میتواند یا خودگردانی کردها را تقویت کند یا شکافهای عمیقتر در درون صحنه سیاسی کردها را آشکار سازد.
عملکرد قوی حزب دموکرات کردستان در انتخابات، دست اردوگاه بارزانی را در مناقشات با دولت مرکزی بر سر درآمدهای نفتی و سهم بودجهای بازتر خواهد کرد — مسائلی که در سال ۲۰۲۵ موجب تشدید تنش میان اربیل و بغداد شده است. اما در صورت عملکرد ضعیف، این وضعیت میتواند جناحهای رقیب کرد را جسورتر و موقعیت بغداد را مستحکمتر کند.
از جنگاور کوهستان تا دلال قدرت سیاسی
دوران طولانی فعالیت بارزانی با هوشمندی و صبر همراه بوده است؛ ویژگیهایی که به کردهای شمال عراق کمک کرد تا از دوران خشونتآمیز حکومت صدام جان سالم به در برند.
کردها پس از جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱، علیه دیکتاتوری صدام قیام کردند و نیروهای پیشمرگه بارزانی از کوهها پایین آمدند و چندین شهر را تصرف کردند. اما متحدان پیروز غربی تمایلی به تجزیه عراق نداشتند و به ارتش صدام اجازه دادند تا قیام کردها را سرکوب کند.
بارزانی در آستانه شکست، آرام و محتاط مجبور شد کاری غیرقابل تصور انجام دهد: با صدام حسین مذاکره کند— همان کسی که سالها پیش کردها را با گاز شیمیایی هدف قرار داده و در گورهای جمعی دفن کرده بود.
با ایجاد منطقه پرواز ممنوع از سوی آمریکا و بریتانیا، بارزانی و رقیبش جلال طالبانی توانستند کنترل منطقه را بازپس گیرند و طولانیترین دوره خودگردانی کردها در تاریخ معاصر آغاز شد. اما این دوران با جنگ داخلی میان حزب بارزانی و اتحادیه میهنی کردستان به رهبری طالبانی لکهدار شد.
در سال ۱۹۹۶ بارزانی برای بازپسگیری اربیل، مرکز اقلیم کردستان، از تانکهای ارتش عراق دعوت کرد تا وارد منطقه شوند؛ اقدامی که باعث فرار طالبانی، مأموران سیا و همکاران محلیشان شد.
قمار استقلال و شکست آن
منتقدان پس از دههها مبارزه و سرنگونی صدام در تهاجم آمریکا در سال ۲۰۰۳، میگویند بارزانی بزرگترین اشتباه سیاسی خود را در سال ۲۰۱۷ مرتکب شد؛ زمانی که همهپرسی استقلال کردستان را برگزار کرد.
دولت بغداد این رأیگیری را غیرقانونی اعلام کرد و با اعزام نیروهای خود، شهر نفتخیز کرکوک — که کردها آن را قلب سرزمین آینده خود میدانند — را تصرف کرد. بارزانیِ پس از آن سرخورده شد و از سمت ریاست اقلیم استعفا داد.
او در نطقی تلویزیونی گفت: «من همان مسعود بارزانیام، پیشمرگهای که همواره در خدمت مردمش برای دستیابی به استقلال خواهد بود. هیچکس جز کوههایمان در کنار ما نایستاد .»
بارزانی در سال ۱۹۴۶، اندکی پس از آنکه پدرش، ملا مصطفی بارزانی، حزب خود را برای دفاع از حقوق کردهای عراق بنیان گذاشت، به دنیا آمد.
او از نوجوانی به صف پیشمرگهها پیوست و خیلی زود با مضمون همیشگی تاریخ کردها یعنی خیانت قدرتهای منطقهای و غربی آشنا کرد.
ملا مصطفی که در سال ۱۹۷۶ در تبعید و در بیمارستانی در آمریکا درگذشت، پیش از مرگش از اعتمادش به ایالات متحده ابراز پشیمانی کرده بود. سال قبلتر، او با حمایت شاه ایران علیه بغداد میجنگید اما با توافقی که هنری کیسینجر وزیر خارجه وقت آمریکا میان تهران و بغداد ترتیب داد، کردها رها شدند و صدام توانست قیام آنان را درهم بشکند..»
در مارس ۱۹۸۸، جنگندههای صدام شهر کردنشین حلبچه را با گاز شیمیایی بمباران کردند و حدود پنجهزار نفر را کشتند.
با وجود این فجایع، بارزانی نیروی کافی برای پاسخ به فراخوان قیام از سوی جرج بوش پدر رئیسجمهور وقت آمریکا در جریان جنگ خلیج فارس ۱۹۹۱ را حفظ کرد.
تداوم تنش با بغداد بر سر نفت
پس از سقوط صدام، بارزانی به چهرهای کلیدی در ایجاد دولت خودگردان کردستان عراق بدل شد. رهبران کرد توانستند منطقه خود را از موج خشونتهای فرقهای که بیشتر عراق را فراگرفته بود دور نگه دارند و همین موجب شد شرکتهای نفتی غربی برای سرمایهگذاری به اربیل سرازیر شوند.
کردها بعدها با نیروهای دولت عراق برای آزادسازی موصل از داعش همکاری کردند. این پیروزیها بارزانی را به این باور رساند که زمان استقلال فرارسیده است — اما همهپرسی استقلال به فاجعه سیاسی انجامید.
او روز پس از رأیگیری به شبکه روداو گفت: «نیمقرن است که میجنگم. همراه مردمم قتلعامها، تبعیدها و گازهای شیمیایی را از سر گذراندهام. بارها تا آستانه نابودی رفتیم. زمانی هم بود، همانند ۱۹۹۱، که دمکراسیها ما را نجات دادند اما دیکتاتوری را بر جای گذاشتند و ما را دوباره به تاریکی بازگرداندند.»
صدام، دشمن سرسخت بارزانی، در سال ۲۰۰۷ اعدام شد، اما تنشها میان کردها و بغداد همچنان ادامه دارد.
روابط دو طرف در فوریه ۲۰۲۲ که دادگاه فدرال عراق قانون نفت و گاز اقلیم کردستان را مغایر با قانون اساسی دانست و از مقامات کرد خواست صادرات نفت خود را به دولت مرکزی واگذار کنند وخیم شد..
بارزانی این حکم را «کاملاً سیاسی» و اقدامی با هدف تضعیف اقلیم کردستان توصیف کرد.
او همچنان از طریق رهبری حزب دموکرات کردستان در صحنه سیاست در عراق فعال است. این حزب در انتخابات ۲۰۲۱ با ائتلاف با مقتدی صدر،روحانی شیعه عراقی توانست آرای گسترده کردها را از آن خود کند
رویترز
نظر شما