کردپرس - سال‌ها پیش در کتاب «بینش اسلامی» درسی بود که با یک مثال ساده اما عمیق آغاز می‌شد: اگر کسی به شما بگوید پشت این کوه لشگری آماده حمله است، آیا باور می‌کنید؟ برخی می‌گفتند چون نمی‌بینیم، باور نمی‌کنیم؛ برخی دیگر می‌گفتند احتمال را در نظر می‌گیریم. نتیجه آن درس این بود که «ندیدن دلیل بر نبودن نیست». این آموزه ساده، امروز هم در عرصه رسانه و نقد اجتماعی مصداق دارد.

در ماه‌های اخیر، برخی یادداشت‌ها و گزارش‌های رسانه‌ای در استان ایلام بیش از آنکه به سیاست‌ها، برنامه‌ها و ساختارها بپردازند، متوجه افراد و وابستگی‌هایشان شده‌اند. این نوع نقد، هرچند در ظاهر «منتقدانه» جلوه می‌کند، اما در عمل کمتر به اصلاح امور کمک می‌کند و بیشتر به حاشیه‌سازی و تضعیف اعتماد عمومی می‌انجامد.

نقد شخص‌محور چند آسیب جدی دارد. نخست آنکه افکار عمومی را از مسائل اصلی منحرف می‌کند. وقتی تمرکز بر شخصیت استاندار یا معاونان او باشد، دستاوردها یا کاستی‌های واقعی در حوزه‌های اقتصادی و عمرانی به حاشیه می‌رود. دوم آنکه نقد فردی امکان اصلاح ساختارها را از بین می‌برد، زیرا افراد می‌آیند و می‌روند اما مشکلات ریشه‌ای باقی می‌مانند. سوم آنکه چنین نقدهایی اغلب محصول تغییر جناح‌هاست تا دغدغه توسعه استان، و همین امر به قطبی‌سازی سیاسی دامن می‌زند.

در مقابل، نقد ساختاری و کارشناسی ارزش واقعی دارد. این نوع نقد بر پایه داده، تجربه میدانی و منافع عمومی استوار است. نمونه روشن آن در ایلام، طرح سامانه گرمسیری است. برخی رسانه‌ها مدعی‌اند که این طرح «ثمره‌ای نداشته»، در حالی که هزاران هکتار از زمین‌های دیم مهران و دهلران به آبی تبدیل شده و کشاورزی منطقه متحول گردیده است. درست مانند همان درس «بینش اسلامی»، اگر ثمرات را به چشم ندیده‌ایم، دلیل بر نبودن آن‌ها نیست. کافی است پای صحبت کشاورزی بنشینیم که زمینش از دیم به آبی تبدیل شده تا واقعیت را لمس کنیم.

برای روزنامه‌نگاری مسئولانه‌تر در ایلام، چند راهکار ضروری است. نخست، تمرکز بر داده و شواهد عینی؛ رسانه‌ها باید به جای گمانه‌زنی‌های سیاسی، آمار اشتغال، پیشرفت پروژه‌ها و اثرات اجتماعی را منتشر کنند. دوم، ترکیب روایت انسانی با تحلیل کارشناسی؛ مثلاً روایت کشاورزی که زمینش از دیم به آبی تبدیل شده، در کنار تحلیل اقتصادی، هم ملموس است و هم اثرگذار. سوم، بازگرداندن نقد به سطح عمومی؛ نقد باید به نفع مردم و توسعه استان باشد، نه ابزار رقابت جناحی.

ایلام بیش از هر زمان دیگری نیازمند نقدی است که راه‌حل‌محور، داده‌محور و مردم‌محور باشد. نقد شخص‌محور، هرچند پرهیاهو، در نهایت توسعه‌ستیز است؛ اما نقد ساختاری می‌تواند توسعه‌ساز باشد. رسانه‌ها اگر به جای شخصیت‌خوانی، به سراغ داده‌ها و نتایج بروند، هم اعتماد عمومی را بازسازی می‌کنند و هم به اصلاح واقعی امور کمک خواهند کرد.

* مدیر روابط عمومی استانداری ایلام