به گزارش کردپرس، انتخابات پارلمانی عراق که روز سه‌شنبه 11 نوامبر 2025 برگزار شد، اگرچه با پیروزی فهرست «بازسازی و توسعه» به رهبری نخست‌وزیر «محمد شیاع السودانی» همراه بود، اما نتیجه نهایی حاکی از آن است که هیچ جریان سیاسی نتوانسته پیروزی قاطعی به‌دست آورد. اکنون بازی اصلی، نه در صندوق رأی، بلکه در پشت‌صحنه و در روند پرچالش تشکیل دولت آغاز شده است؛ جایی که موازنه میان احزاب شیعه، نفوذ فزاینده احزاب کرد و سنی و همچنین فشارهای ایران و ایالات متحده، نقشی تعیین‌کننده خواهند داشت.

موانع بزرگ السودانی برای کسب دوره دوم نخست‌وزیری

ویکتوریا تیلور، مدیر ابتکار عراق در برنامه خاورمیانه شورای آتلانتیک، معتقد است که اگرچه فهرست السودانی در جنوب عراق عملکرد بسیار خوبی داشت و رأی عمومی مناسبی کسب کرد، اما این پیروزی لزوماً به معنای تضمین دوره دوم نخست‌وزیری نیست. به گفته او، تلاش السودانی برای جلب حمایت غربی‌ها از طریق مصاحبه‌ها و یادداشت‌های رسانه‌ای، نمی‌تواند جایگزین ضرورت ایجاد ائتلاف داخلی شود؛ به‌ویژه آن‌که دو ائتلاف شیعه مهم یعنی «ائتلاف دولت قانون» به رهبری «نوری مالکی» و «ائتلاف صادقون» وابسته به گروه «عصائب اهل الحق»، آشکارا با ادامه نخست‌وزیری او مخالفت کرده‌اند.

تیلور تأکید می‌کند که دوران مداخله تعیین‌کننده آمریکا در فرآیند تشکیل دولت عراق پایان یافته و السودانی ناچار است «به شیوه سنتی عراق» یعنی مذاکره مستقیم با رقبای شیعه، مسیر بقا را طی کند.

افزایش معنادار مشارکت در مناطق سنی و کردی

عمر النیداوی، پژوهشگر ارشد غیرمقیم برنامه عراق در شورای آتلانتیک، افزایش مشارکت را مهم‌ترین شگفتی انتخابات می‌داند. به گفته او، مشارکت حدود ۵۶ درصدی—در مقایسه با ۴۳ درصد در سال ۲۰۲۱—نشان می‌دهد که بخش‌های قابل‌توجهی از جامعه، به‌ویژه در استان‌های سنی‌نشین و کردنشین، انگیزه بیشتری برای رأی دادن داشته‌اند.

او با اشاره به این‌که تعداد ثبت‌نام‌کنندگان ۷۰۰ هزار نفر کمتر از دوره قبل بوده، توضیح می‌دهد که برخلاف تصور اولیه، تعداد آرای واقعی افزایش یافته است. شکاف مشارکت میان استان‌های سنی و کردی با استان‌های شیعه نیز بار دیگر برجسته شد، چنان‌که استان دهوک بیشترین میزان مشارکت و استان میسان—زادگاه السودانی—کمترین میزان را به ثبت رساند.

النیداوی تأکید می‌کند که علت این تفاوت‌ها نیازمند بررسی عمیق‌تر است: آیا شبکه‌های عشیره‌ای و حزبی فعال‌تر عمل کرده‌اند؟ یا نشانه‌ای از احساس ثبات و امید بیشتر در این مناطق است؟

پیامدهای عملکرد کمیسیون عالی انتخابات

صفوان الامین، پژوهشگر ارشد غیرمقیم شورای آتلانتیک، یادآور می‌شود که تاکنون تنها آمار مشارکت توسط کمیسیون عالی انتخابات منتشر شده و این نهاد، صرفاً افرادی را که کارت رأی‌گیری دریافت کرده یا تمدید کرده‌اند، واجد شرایط رأی دادن دانسته است. او می‌گوید این روش محاسبه باعث افزایش درصد مشارکت ظاهری شده است، اما حتی با این تغییر نیز مشارکت فراتر از انتظار بوده است؛ آن هم در شرایطی که «مقتدی صدر» و بخشی از جریان‌های اعتراضی، تحریم انتخابات را تبلیغ می‌کردند.

او هشدار می‌دهد که ردصلاحیت احتمالی برخی نامزدها پس از اعلام نتایج نهایی می‌تواند ترکیب اولیه کرسی‌ها را تغییر دهد.

تثبیت دوباره برتری حزب دموکرات کردستان

یروان سعید، پژوهشگر ارشد غیرمقیم در شورای آتلانتیک و استاد مدعو ابتکار جهانی کردها در دانشگاه آمریکایی واشنگتن، در تحلیل خود تأکید می‌کند که نتایج اولیه بار دیگر نشان داد حزب دموکرات کردستان همچنان قدرت مسلط در اقلیم کردستان است. این حزب بیش از یک میلیون رأی و ۲۷ کرسی به‌دست آورد؛ درحالی‌که رقیب اصلی آن یعنی «اتحادیه میهنی کردستان» با وجود افزایش تعداد کرسی‌هایش، تنها نیمی از آرای حزب دموکرات را کسب کرده است.

سعید توضیح می‌دهد که حزب دموکرات حتی در استان نینوا نیز پیشتاز شد و در سطح ملی نیز با پیروزی پنج نامزد اقلیت مورد حمایت خود، نفوذش در بغداد افزایش یافته است. او این نتایج را عاملی می‌داند که حزب دموکرات را برای حفظ موضع سخت‌گیرانه در تشکیل دولت اقلیم و مذاکرات با بغداد قدرتمندتر می‌کند.

تقویت احزاب سنتی و حذف جریان‌های کوچک

رند الرحیم، پژوهشگر ارشد غیرمقیم شورا، انتخابات را انتخاباتی بدون پیروز واضح و در عین حال تقویت‌کننده احزاب ریشه‌دار توصیف می‌کند. او می‌گوید اگرچه ائتلاف السودانی ۴۵ کرسی به‌دست آورد، اما این رقم با پیروزی قاطع فاصله زیادی دارد؛ در مقابل، احزاب سنتی بزرگ—از حزب دموکرات کردستان تا ائتلاف «تقدم» به رهبری محمد الحلبوسی و نیز جریان صادقون—موفق شدند جایگاه خود را تقویت کنند.

بزرگ‌ترین بازندگان این انتخابات، به‌گفته الرحیم، مستقل‌ها و جریان‌های کوچک و سکولار بودند؛ زیرا قانون انتخاباتی اصلاح‌شده در سال ۲۰۲۳ عملاً به سود احزاب بزرگ طراحی شده است.

او تأکید می‌کند که انتخاب نخست‌وزیر آینده به یکی از پیچیده‌ترین پرونده‌های سیاسی تبدیل خواهد شد. چارچوب هماهنگی شیعیان احتمالاً خود را «بزرگ‌ترین فراکسیون» اعلام خواهد کرد و تلاش می‌کند نخست‌وزیر را انتخاب کند، در حالی که احزاب قدرتمند کرد و سنی قادر خواهند بود این روند را تحت تأثیر قرار دهند. افزون بر این، او معتقد است که با توجه به رویکرد تقابلی دولت آمریکا با ایران، رسیدن به توافق پشت‌پرده—که پیش‌تر نقش مهمی در تشکیل دولت داشت—این‌بار دشوار خواهد بود و این موضوع روند تشکیل دولت را طولانی‌تر می‌کند.

انتخابات عراق اگرچه بدون شگفتی اساسی برگزار شد، اما یک پیام واضح داشت: ساختار سنتی قدرت در بغداد و اربیل، هنوز جایگزینی ندارد. در نبود پیروز مطلق، عراق بار دیگر وارد دوره‌ای طولانی از مذاکره، معامله و رقابت سیاسی خواهد شد؛ دوره‌ای که نتیجه آن، نه تنها آینده نخست‌وزیری السودانی، بلکه جهت‌گیری عراق در قبال ایران، ایالات متحده و نظم جدید منطقه‌ای را تعیین خواهد کرد.

شورای آتلانتیک