آنچه که در این مسیر نگران کننده می باشد، تجربه اندک اشخاص حقیقی و تصمیمگیری آنها در چارچوب مفهوم رفتارهای گله ای است. به گونه ای که، جو روانی نامتعادل و هیجانی حاکم بر بورس اوراق بهادار تهران همه افراد را ترغیب نموده که به انجام معاملات سهام پرداخته تا جاییکه، هر روزه به شدت این هیجانات و تصمیم های احساسی افزوده می شود.
هیجان حداکثری حاکم بر بورس اوراق بهادار تهران را می‌توان از زاویای مختلف مورد تحلیل قرار داد. از یک سو، سطح واکنش سریع و تند بازار سهام در مقایسه با دیگر بازار‌ها را می‌توان به بالا بودن سطح قیمتها ارتباط داد. بازاری که طی دو سال گذشته رشد خارج از قاعدهای را تجربه کرده و قیمت بسیاری از سهام شرکتها به ویژه سهام شرکت‌های کوچک در سطحی به مراتب بالاتر از ارزش ذاتی آنها در حال معامله است و به عبارتی، حباب قیمتی در سطح بورس اوراق بهادار تهران ایجاد شده است. افراد به منظور شناخت بهتر از نحوه سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار لازم است که حداقل درک مفهومی از دو اصطلاح ارزش بازار و ارزش ذاتی داشته باشند. ارزش بازار قیمتی است که، سهام یک شرکت برمبنای آن در بازار مورد معامله قرار می گیرد و منظور از ارزش ذاتی، ارزش واقعی سهام یک شرکت است که منعکس ساز واقعیات مالی یک شرکت است. چنانچه ارزش بازار یک سهم بیشتر از ارزش ذاتی آن باشد میگویند که قیمت آن سهم، حبابی است. یعنی آن سهم به قیمتی غیرواقعی و بیشتر از مبلغ واقعی آن در بازار مورد معامله قرار می گیرد.
این انتظار وجود دارد که، در آینده ارزش بازار این سهام به سطح ارزش ذاتی آن کاهش یافته و دارنده آن سهم از داشتن آن متضرر شده و سرمایه خود را از دست دهد. لذا در خصوص سهام حبابی پیشنهاد می گردد، یا نسبت به خرید این سهام اقدام نشود و یا اگر در این نوع سهام سرمایهگذاری صورت گرفته در جهت جلوگیری از ضرر بیشتر در اسرع وقت نسبت به فروش این سهام اقدام گردد. در طرف مقابل؛ چنانچه ارزش بازار یک سهم کمتر از ارزش ذاتی آن باشد این انتظار وجود دارد، که در آینده مسیر تغییرات قیمتی این سهم افزایشی شده و دارنده آن سهم از داشتن آن، منتفع گردد.
توصیه می گردد، که دارنده سهامی که ارزش بازار آنها پایینتر از ارزش ذاتیشان است نسبت به نگهداری آن سهام اقدام نموده و در صورت نداشتن آن سهام، نسبت به خرید تعداد بیشتری از آن سهام اقدام نماید. با این وجود، توصیه اکید به سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران آگاهی از ارزش بازار و ذاتی هر سهم در جهت تصمیم گیری به نگهداری و خرید یا فروش و عدم خرید سهام جدید از این نوع سهم است. اما تشخیص این ارزشها به تخصص و تجربه بالایی نیاز دارد و مشکل غالب اشخاص حقیقی معاملهگر در بورس اوراق بهادار انجام معاملات سهام بدون آگاهی از این ارزش ها و در نهایت متضرر شدن از سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار است.
به همین دلیل، وجود خلاء شناختی و اطلاعاتی برای اشخاص حقیقی در خصوص نحوه اقدام به سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار و انتظار وقوع شوک های قیمتی کاهشی بر بورس اوراق بهادار طی ماه های آتی بنده را بر آن داشت که، به جهت سالها سابقه تدریس و تجربه عملی در خصوص مباحث مالی و بورسی نکاتی را به شرح زیر در جهت شناخت بیشتر از واقعیت های حاکم بر بورس اوراق بهادار تهران و کمک به اشخاص حقیقی در محافظت از سرمایه های اندک خود خاطر نشان نمایم:
– شرط نخست یک سرمایه‌گذار برای ورود به گردونه معاملات سهام، ریسک‌پذیری است. از اینرو، اگر شخصی از حداقل ریسک‌پذیری برخوردار نیست نباید به جمع معامله‌گران بورس بپیوندد.
– انتظار می‌رود که با کوچک‌ترین تلنگری بر بورس اوراق بهادار شاهد اصلاح قیمتها در این بازار باشیم. در این میان رشد قابل‌توجه قیمت سهام طی چند ماه گذشته می تواند فراهم ساز افزوده شدن شوک اقتصادی شدید بر بورس اوراق بهادار تهران، طی ماه های آتی باشد.
– وقوع یک هیجان حداکثری در معاملات سهام طی ماههای گذشته موجب سکانداری اشخاص حقیقی در بورس اوراق بهادار تهران گردیده است. شواهد حاصل از معاملات صورتگرفته طی ماههای اخیر در بورس اوراق بهادار تهران بیانگر حضور پررنگ سهامداران خرد یا همان سهامداران حقیقی و سهم حدوداً ۹۰ درصدی آنها در جهت خرید سهام است. شرایطی که سبب شده تا عملاً سهامداران حقوقی(نهادی) به حاشیه رانده شوند. واقعیت این است که، سهامداران خرد به‌دلیل ریسک‌گریزی به‌صورت پله‌پله وارد گردونه معاملات می‌شوند، اما از آنجا که از سرمایه زیادی برخوردار نیستند، لذا به هنگام تغییر کاهشی در قیمتها سعی در حفظ ارزش سرمایه اندک خود داشته و به اصطلاح زیان‌گریز هستند. از اینرو، به محض پدیدار شدن روند کاهشی در قیمتها و شاخص بورس اوراق بهادار فوراً آبشاری عمل نموده و اقدام به فروش سهام خود می نمایند. این آبشاری عملنمودن غالب اشخاص حقیقی را دچار هیجان نموده تا همه سهام خود را در صف فروش قرار داده که عرضه بیشتر و تقاضای کمتر فراهم ساز شرایط افت بیشتر قیمت سهام خواهد شد.
– در شرایط فعلی که بازار سهام روزهای هیجانی خود را پشت‌سر میگذارد قدر مسلم در روزها یا ماه های آتی با فروش‌های جدی افراد مواجه خواهد شد. لذا، شرط عقل است که، افراد به جهت محافظت از سرمایههای خود در این مسیر هیجانی، سنجیده عمل کنند.
– شاید امید سهامداران حقیقی در جهت جلوگیری از کاهش قیمت سهام در آینده دل بستن به حمایتهای دستوری صادره از طرف سازمان بورس و اوراق بهادار باشد. معامله‌گران باید این نکته را در نظر داشته باشند، که اگر حمایتی نیز شکل بگیرد، این حمایت همگانی و در همه سهام نیست و عموماً تنها سهام بزرگ‌تر و به اصطلاح شاخص‌ساز هدف حمایت خواهند بود. در عین حال در خصوص سهامی که از ارزش ذاتی خود فاصله گرفته‌اند، این حمایت نمی‌تواند به معنای پایان افت قیمتها باشد. پس با چشمانی باز در معاملات این روزها وارد شوید.
– با رشد دائمی قیمتها در بورس اوراق بهادار تهران، این خطای ذهنی برای سرمایه گذاران شکل گرفته است که، ریسکی وجود ندارد و بازار به روند صعودی خود ادامه خواهد داد. لذا در این شرایط معامله‌گران در شناسایی سود طمع می‌کنند. این در حالی است که، معاملهگر بورسی هیچ‌گاه نباید از ریسک‌های پیرامونی غافل شود و باید ریسک سبد سرمایه گذاری خود را مجدداً بازبینی نموده و در جهت مدیریت ریسک سرمایه گذاری خود دقت نماید.
– از توصیه ها به افراد مشتاق به سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار، رصد دقیق بازار برای شناسایی فرصت‌های بکر است. در فضا‌های هیجانی حاکم بر بورس اوراق بهادار «تر و خشک با هم می‌سوزند»، یعنی حتی روند تغییر قیمتی سهام ارزنده هم، منفی می‌شود. این منفی شدنهای قیمتی غالب سهامداران حقیقی را تشویق مینماید که نسبت به فروش سهام خود اقدام و فرصت‌های جذابی را برای سرمایهگذاران حقوقی به‌وجود آورد که در قیمت های پایین نسبت به خرید سهام سهامداران حقیقی، اقدام نمایند که در نهایت متضرران بازار سهام سهامداران حقیقی با سرمایه های اندک خواهند بود که به امید دست یافتن به بازده های بیشتر سرمایه های خود را در معاملات سهام بکار گرفته اند.
* عضو هیات علمی گروه حسابداری دانشگاه رازی کرمانشاه
نظر شما