بر اساس پایش های رسمی و غیر رسمی انجام شده در سال های اخیر نرخ بازگشت سرمایه در بخش کشاورزی در ایران در حال حاضر 30 درصد است. این نرخ در بخش صنعت 50 و در بخش خدمات 100 درصد است. همین مسئله میزان رشد سرمایه گذاری موثر در بخش کشاورزی را با مشکل مواجه کرده است، از سوی دیگر با توجه به مخاطرات زیستی و همچنین مسائل سیاسی بین المللی رشد بخش کشاورزی و بارور کردن ظرفیت های این بخش در هر کشوری و از جمله در ایران یکی از الزامات «حکم رانی خوب» است.

اصل «حکم رانی خوب» اقتضا می کند که از ظرفیت های واقعی بخش های مختلف اقتصادی به نفع افزایش ایجاد ارزش افزوده بهره برداری شود. به طوری که بتوان در نظام به هم تنیده و در عین حال بی رحم تجارت جهانی به یک طراز معقول دست یافت. تامین امنیت غذایی در وهله اول یکی از پیش نیازهای مهم برای افزایش قدرت چانه زنی در تجارت بین المللی است و در وهله دوم با در در نظر گرفتن رویکردهای جهانی و مخاطرات زیستی هر کشوری که نقش بیشتری در تامین غذای جهانی داشته باشد قاعدتا از قدرت اثرگذاری بالاتری در نظام نه چندان عادلانه جهانی برخوردار خواهد بود.

شاید به همین دلیل باشد که یکی از بندهای مهم در سیاست های اقتصاد مقاومتی مربوط به «تامین امنیت غذایی» است و بارها هم تحقق این بند از سوی مسئولان ارشد و طراز اول کشور مورد تاکید ویژه قرار گرفته است. حال که در سالی قرار گرفته ایم که اقتصاد دانش بنیان یکی از ستون های شعار آن سال است؛ مسئولان دولتی و همچنین مجامع علمی خصوصا در استان های مستعدی مانند کردستان باید به مقوله دانش بنیان شدن بخش کشاورزی و صنعت غذایی کشور بیش از هر زمانی توجه نشان داده و راهکارهای ورود سهل و آسان دانش به تولید کشاورزی و دامی را شناسایی و اجرایی کنند.

بر کسی پوشیده نیست که در حال حاضر بخش کشاورزی در کشور و خصوصا در استان هایی مانند کردستان به جای بهره گیری از دانش در تولید بیشتر به سمت «تراکتوریزه» شدن - و نه حتی «مکانیزه» شدن- سوق یافته است و این مسئله خود یک آفت جدی است.

در بحث تولیدات دامی و طیور هم که وضعیت بغرنج تر است و به عنوان مثال در تولید گوشت مرغ آنچه دیده می شود تولید گوشت مرغ در ایران تقریبا 100 درصد وابسته به واردات است؛ از خوراک گرفته تا واکسن. دم دستی ترین پیشنهاد هم برای دانش بنیان شدن این بخش از تولیدات غذایی می تواند حمایت از شکل گیری شرکت های دانش بنیان برای تولید واکسن طیور باشد.

از این دست مثال ها در تولید انواع محصولات باغی و زراعی و دامی به وفور می توان ذکر کرد. از این مرحله که بگذریم موضوع صنایع پایین دستی و فراوری محصولات کشاورزی پیش کشیده می شود که در این بخش هم به شدت ضعف وجود دارد و نیازمند بهره گیری از «دانش» برای افزایش بهره وری و ایجاد ارزش افزوده هستیم.

شکل گیری هزاران شرکت دانش بنیان و توسعه پارک های علم و فناوری در کشور هر چند نوید بخش است اما تا زمانی که ارتباط منطقی بین این مراکز با سایر بخش های صنعتی و خدماتی در کشور برقرار نشود، نمی توان به تحقق شعار سال و استفاده از دانش برای افزایش ایجاد ارزش افزوده امیدوار بود.

بنابراین به نظر می رسد نیازمند ساز و کاری دقیق برای ایجاد این ارتباط میان بخش های سنتی کشاورزی، صنعتی و خدماتی کشور با مراکز تولید دانش و شرکت های دانش بینان ایجاد شده باشیم؛ این ارتباط باید به فوریت ایجاد شود و این مهم در بخش کشاورزی باید ویژه تر دیده شود، خصوصا در استان هایی مانند کردستان که پتانسیل های مهمی برای توسعه کشاورزی بر پایه دانش و همچنین رشد در بخش تولیدات غذایی دارند.