به گزارش خبرنگار کردپرس، اواسط اردیبهشت ماه، 3 تا 4 هزار تن هندوانه تلمبار شده در تره بار ارومیه که از آذربایجان غربی و سایر استان ها جهت صادر کردن به ترکیه در ارومیه بارگیری شده بود، پس از دو هفته معطلی و زیر آفتاب ماندن با رایزنی های انجام گرفته در نهایت از طریق 15 واگن قطار از طریق مرز سلماس به ترکیه صادر شدند.

در آن زمان ذاکر، نماینده منتخب ارومیه در مجلس یازدهم گفت: با توجه به اینکه بازار داخلی به طور کلی از هندوانه اشباع شده، این صادرات انجام گرفت و بنابراین مشکلی از لحاظ قدرت خرید و یا دسترسی مردم وجود ندارد و بار موجود در تره بار ارومیه با حضور مسئولان شهری و با همراهی مسئولان استانی و کشوری، از طریق 15 واگن که در اختیار صادرات قرار گرفته بود، به ترکیه منتقل شد.

اما 18 روز نگذشت که سخنگوی گمرک ایران اعلام کرد؛ «بار هندوانه صادراتی ایران به ترکیه، برگشت خورد»، این در حالی بود که صادرکنندگان هندوانه عمدتا از آذربایجان غربی بودند.

استاندار آذربایجان غربی شامگاه روز دوم خرداد، در اولین جلسه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی، دلیل مشکلات صادرکنندگان هندوانه را قوانین وضع شده در کشور ترکیه دانست و افزود: متاسفانه به دلیل قوانین وضع شده در کشور ترکیه برای صادرکنندگان هندوانه که عمدتا از آذربایجان غربی هستند مشکلات سختی در مسیر صادرات ایجاد شده است.

لطیفی، سخنگوی گمرک ایران با اعلام جزییات بیشتر در خصوص برگشت هندوانه صادراتی ایران به ترکیه در همان روز گفت: اولین محموله از هندوانه صادراتی ایران که پیش‌ازاین به ترکیه صادرشده بود به دلیل حل نشدن مشکل افزایش ناگهانی تعرفه واردات در ترکیه مجبور به برگشت به کشور شد.

به گفته لطیفی؛ تعرفه واردات هندوانه در ترکیه که برای هر تن ۱۰۰ دلار محاسبه می‌شد به ناگاه و بدون اطلاع قبلی به تجار به ۳۰۰ دلار رسید و با این اوصاف بیش از 7 هزار تن هندوانه صادراتی ایران در این کشور بلاتکلیف ماند و قیمت تمام‌شده این محصول برای فروش در بازار ترکیه بیش از قیمت خرید شد.

با این اقدام ترکیه، تعرفه واردات این کالا از قیمت یک کیلو هندوانه فراتر رفت و صاحبان کالا را سردرگم کرد، تا جایی که نه امکان فروش داشتند و نه امکان مرجوع کردن کالا.

این در حالی است که رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی با انتقاد از دیپلماسی اقتصادی کشور، سوم خرداد ماه، پروتکل‌های اقتصادی یک‌طرفه را باعث برگشت خوردن ۲۰۰ واگن هندوانه صادراتی به ترکیه دانسته بود، اما سخنگوی گمرک ایران از بازگشت 6 واگن بار هندوانه به ایران خبر می داد.

روایت های متفاوت از برگشت بار هندوانه ایی که از ایران به مقصد ترکیه حرکت کرد اما هیچگاه به منزل نرسید. اینبار در اواسط خرداد ماه دبیرکل شورای مشترک بازرگانی ایران و ترکیه، بسته شدن مرز ایران و ترکیه به دلیل جلوگیری از شیوع و انتقال کرونا را دلیلی بر ماندن بخش زیادی از تولیدات صادرکنندگان هندوانه ایرانی در مرز دانست.

اما این زمانی بود که دیگر زمان برداشت این محصول در خود ترکیه آغاز شده بود و تمایلی برای خرید محصولات ایرانی هم باقی نماند.

ترکیه برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی هرساله تعرفه واردات را در این فصل 4 برابر افزایش می دهد، بنابراین صادر کنندگان ایرانی که بار هندوانه های آنها از مدت ها قبل در مرز مانده بود، محصول خود را به ایران برگشت زدند و برخی دیگر اقدام به صادرات این محصول به دیگر کشورها کردند.

به گفته رضا کامی، دبیرکل شورای مشترک بازرگانی ایران و ترکیه، زمانی که ترکیه تعرفه هندوانه‌های وارداتی را تا چهار برابر افزایش داد، صادرکنندگان ایرانی که هندوانه به ترکیه برده بودند باید به‌جای 75 دلار مبلغ 350 دلار را پرداخت کنند. از سویی دیگر با توجه به بسته بودن مرز و عدم حمل و نقل زمینی، برخی از صادرکنندگان توانستند محصولات خود را به صورت محدود از طریق حمل ریلی صادر کنند.

در نهایت؛ هندوانه های صادراتی ایران که به دلیل بسته شدن مرزها به دلیل شیوع کرونا تا زمان برداشت محصول کشاورزان ترکیه و افزایش ۴ برابری تعرفه در مرزهای ترکیه باقی ماندند، حال با انصراف صاحب محموله از صادرات، توسط دولت ترکیه امحا شد.

مهرداد سعادت، رییس اتاق بازرگانی ایران و ترکیه نیز در این خصوص گفت: براساس قانون کشور ترکیه، برای بارهای هندوانه مناقصه برگزار شد و چون صاحب بار پیگیری نکرد و هندوانه‌ها نیز در حال گندیدن بودند، دولت ترکیه تصمیم به امحا آنها گرفت.

بی تدبیری مسئولین گمرکی و ریلی در روزگار کرونا که موجب فاسد شدن ۷۴۱ تن هندوانه صادراتی به ترکیه و زیان چند میلیاردتومانی صادر کننده هندوانه در آذربایجان غربی شد، تنها از بین رفتن یکی از محصولات کشاورزی نبود، بلکه از بین رفتن دو میلیارد لیتر یا دو میلیون مترمکعب آب در ایران است.

طبق آمار ارایه شده توسط وزارت جهاد کشاورزی؛ در سال گذشته حدود ۵ میلیارد مترمکعب محصولات آب‌بر صادر شده که البته در شرایط تنش شدید آبی و افزایش ۲۰درصدی مصرف روزانه آب در شرایط کرونا، می‌تواند کاهش منابع آبی کشور را سرعت دهد. اما صادر کنندگان در بخش کشاورزی نه هندوانه، بلکه آب صادر می کنند. صادراتی که عاقبتش هم امحا و تلف شدن در مرز بود و هیچگاه به مقصد هم نرسید.

بار هندوانه ایی که از اول کار هم با مشکلات زیادی روبه رو بود و از زمان ارسال تا امحا حدود یک ماه در مرز معطل مانده بود، گندید و نشان داد؛ «بار کج به منزل نمی رسد».

گزارش / تانیا شعفی