بنای تاریخی ایاصوفیه که بیش از 80 سال است به عنوان موزه مورد استقبال گردشگران داخلی و خارجی قرار می گیرد در کنار این که یکی از بناهای بسیار مهم تاریخی برای مسلمانان و مسیحیان به حساب می آید یکی از نمادهای مهم سکولاریسم در ترکیه نیز محسوب می شود که مصطفی کمال آتاترک در راستای ایجاد یک ترکیه سکولار این بنا را به موزه تبدیل کرد. اگرچه این تصمیم در این اواخر از سوی رئیس جمهور فعلی ترکیه تصمیمی "اشتباه و غیرقانونی" توصیف شده است ولی این تصمیم نقش بسیار بزرگی در آشتی مسیحیان – مسلمانان و بافت تکثر فرهنگی ترکیه داشت. با پیروزی جریان های محافظه کار در ترکیه تبدیل ایاصوفیه از مسجد به موزه همواره یکی از بحث هایی بود که محافظه کاران ترکیه بر آن تأکید کرده و در 80 سال گذشته همواره یکی از آرزوهای جریان های اسلام گرا، به خصوص جریان هایی که خود را به دوران امپراتوری عثمانی نزدیک می بینند، اقامه نماز جماعت در ایاصوفیه مانند دوران عثمانی بوده است.

ولی در این میان حادثه ای که موضوع تبدیل شدن ایاصوفیه به مسجد را به صورت جدی بر سر زبان ها انداخت و باعث پررنگ شدن این مسئله شد حمله خون بار سال 2019 در نیوزیلند به مسلمانان در دو مسجد بود که در این حمله تروریستی 59 تن کشته و ده ها تن دیگر مجروح شدند. پس از این حادثه و تهدیدی که عامل این حمله تروریستی در مانیفست خود علیه جامعه مسلمان ترکیه انجام داده بود به عنوان یک واکنش موضوع تبدیل ایاصوفیه به مسجد به شکل جدی مورد پیگیری قرار گرفت. به نوعی که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در آن تاریخ با مخالفت از این اقدام "تاوان آن را برای ترکیه سنگین" ارزیابی کرد و مخالفت صریح خود را با تبدیل ایاصوفیه به مسجد اعلام کرد.

حال سوالی که پیش می آید این است: اردوغان علی رغم اعلام مخالفت خود با این درخواست چرا بعد از یک سال تغییر موضع داده و ایاصوفیه را به مسجد تبدیل کرده و رسانه های حکومتی ترکیه آن را مانند یک دستاورد بزرگ مخابره می کنند؟

برای پاسخ به سوال باید به پیش از مارس 2019 در ترکیه بازگشت. درخواست تبدیل موزه ایاصوفیه به مسجد و رد آن از سوی اردوغان دقیقاً در زمانی اتفاق افتاد که ترکیه خود را آماده انتخابات شهرداری های 2019 می کرد. استانبول که همواره به عنوان قلعه حزب عدالت و توسعه (AKP) در ترکیه به حساب می آمد و ذهنیت "هر جریانی در استانبول پیروز شود، در ترکیه پیروز شده است" بر آک پارتی حاکم بود آزمونی دشوار پیش روی این حزب گذاشت. اردوغان و آک پارتی دلیل شکست در استانبول را قهر سیاسی هواداران خود در این شهر ارزیابی می کنند که موضوع بنای تاریخی ایاصوفیه نقش مهمی در این مسئله داشت. از همین رو، اردوغان برای این که بتواند یک بار دیگر جریان های محافظه کار و اسلام گرای استانبول را به سمت خود بکشاند نیاز به اقدام جدی داشت. موفقیت نسبی ترکیه در کنترل پاندمی کرونا و بهبود نسبی شرایط در این کشور باعث ایجاد فضایی مثبت نسبت به حاکمیت سیاسی شده است. از همین رو اردوغان، بهترین فرصت برای حرکت بعدی را به دست آورده بود و با این کار می توانست آن دسته از طرفدارانی را که در انتخابات 31 مارس 2019 از این حزب روی گردانده بودند، به سمت خود برگرداند. اقدامی که موفقیت آمیز هم به نظر می رسد. علاوه بر این، اردوغان با این کار به استانبول و تمام ترکیه نشان داد که هنوز قدرت در دستان او است و اکرم امام اوغلو و حزب جمهوری خواه خلق ترکیه (CHP) اگرچه پیروز انتخابات در استانبول شده و اداره این شهر را به دست گرفته اند، باز هم نمی توانند در مقابل تصمیمات مهمی که از سوی او گرفته می شود مخالفت کنند.

حال می توان درک کرد که چرا اردوغان با بی اعتنایی به آمریکا و متفق های اروپایی خود و حتی بی توجه به متفق جدید خود روسیه دست به چنین اقدام تحریک آمیزی در عرصه جهانی می زند. اردوغان بارها ثابت کرده است که ماندن بر سر قدرت هر زمانی اهمیتی به مراتب بیشتر از وجهه بین المللی و سیاست خارجی این کشور داشته است و در هر برهه ای برای نجات خود از سقوط، سیاست خارجی را قربانی سیاست داخلی کرده است. اردوغان رویارویی با اروپا، آمریکا و روسیه را به جان خرید تا بتواند پایه های خود را در داخل که در حال سست شدن بود قوت ببخشد.

خبرگزاری کردپرس/سرویس ترکیه