ظاهر سارایی: دکتر کرم‌اله پالیزبان را خیلی سال است که می‌شناسم. سابقه‌ی آشنایی ما برمی‌گردد به سال‌های 79 و 80؛ زمانی که کارشناسی ارشدم را در دانشگاه شهید چمران اهواز می‌خواندم. اطلاعیه داده بودم برای دفاع از پایان‌نامه با عنوان" تصحیح و ترجمه‌ی دیوان غلام‌رضاخان ارکوازی". این اطلاعیه فراخوانی بود برای آشنایی ما. ایشان که ده، نُه سالی از من جوان‌تر بود، در آن دانشگاه زبان انگلیسی می‌خواند. خیلی زود با هم اخت شدیم و رفیق گرمابه و گلستان و خوشبختانه هنوز عنوان نامه‌ی مهر و محبت ما برهمان نام و نشان است که بود.
دکتر پالیزبان، به قول ادبا اهل رعونت و خودنمایی نیست اما هرکس نداند من و دوستان دیگر می‌دانیم که از سابقون و پیش‌کسوتان حفظ و حمایت از زبان مادری است و سال‌هاست بی‌حاشیه با روشی علمی و متین به دفاع از زبان کُردی برخاسته و شاهد این مدعا ده‌ها مقاله و مطلب علمی و دانشگاهی در این خصوص است، ضمن اینکه در تشویق دانشجویان و دانش‌آموزان به فعالیت در این عرصه نقش داشته و البته همواره در عرصه‌های رسانه‌ای و حضور در جشنواره‌ها و کنگره‌های علمی و نیز ویرایش و نظارت و هدایت پایان‌نامه‌های دانشگاهی نقشمند بوده است.
سایت http://www.pallizban.ir که کوشش‌های علمی ایشان را پوشش می‌دهد پایگاه معتبری است برای علاقه‌مندان به مباحث زبانشناسی خاصه مباحث مربوط به زبان کُردی، که دانشجویان و علاقه‌مندان را به نگریستن و تعمق در آن دعوت می‌کنیم.
جناب کرم‌اله پالیزبان اخیراً از رساله‌ی دکتری خود با موفقیت دفاع کرده و به اخذ دکتری زبانشناسی نائل آمده است. به این مناسبت گپ و گفتی دوستانه و خودمانی با ایشان داشتم. برای دکتر کرم‌اله پالیزبان آرزوی توفیق روز‌افزون داریم و انتظار داریم ایشان برای نسل جوانی که خواهان و مشتاق یادگیری، حفظ و حمایت از زبان مادری خود هستند نقش حمایتی فعال‌تر و پررنگ‌تری ایفا نماید. با هم این مصاحبه‌ی خودمانی را می‌خوانیم.
لطفاً خودتان را برای خوانندگان بیشتر معرفی کنید.
به نام چاشنی بخش زبان ها، حلاوت سنج معنی در بیان‌ها، بنده کرم‌اله پالیزبان هستم متولد 1354 کارشناسی آموزش زبان انگلیسی دارم و مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی‌ام را در رشته‌ی زبانشناسی تحصیل کردم. دبیر زبان انگلیسی در شهر ایلام هستم و بیش از بیست سال است که در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی شهر ایلام دروس مربوط به رشته های آموزش زبان انگلیسی و زبان شناسی را تدریس می کنم.
چرا توجه خاصی روی زبان مادری دارید؟
بنده از همان کودکی به زبان مادری‌ام علاقه‌مند بودم. شاید مهمترین دلیلش این بوده که در محیطی بزرگ شدم که پدر و مادرم به این زبان تکلم کردند و در موقعیتی رشد کردم که کُردی به عنوان زبان غالب به کار می‌رفته. زبانی بوده که با آن زندگی کرده‌ام و در شکل‌گیری شخصیتم تأثیر داشته. بعدها هم که به عنوان دانش‌آموز وارد مدرسه شدم و با زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی بیشتر آشنا شدم، به اهمیت زبان مادری‌ام بیشتر پی بردم و جاهایی بوده که در یادگیری این زبان ها به کمکم آمده؛ و این یک اصل اثبات شده در زبانشناسی مخصوصاً حوزه‌ی «زبانشناسی مقابله‌ای» با عنوان «انتقال مثبت» است که زبان مادری یادگیری زبان‌های دوم و بعدی را تسهیل می‌کند و بنده هم هر چه در تحصیلاتم جلوتر می‌رفتم به‌ویژه در مقطع تحصیلات عالی که در کنار یادگیری زبان انگلیسی، نقش و ویژگی‌های زبان مادری‌ام برجسته‌تر می شد، بیش از پیش به زبان کُردی علاقه‌مند شدم و به همین دلیل تصمیم گرفتم در مقطع کارشناسی ارشد در گرایش زبانشناسی تحصیل کنم و خوشبختانه پایان نامه‌ام را به کُردی ایلامی اختصاص دادم و در آن ایام که منابع بسیار کم بود و بسیار سخت می‌شد در این حوزه کار کرد، در حوزه‌ی آواشناسی کُردی ایلامی توانستم پایان‌نامه‌ای ارائه بدم که خوشبختانه سالیان سال است که پژوهشگران زبانشناسی و کُردی‌پژوهی به عنوان منبع از آن استفاده می‌کنند و این بعدها باعث شد تا در مقطع دکتری ادامه تحصیل بدم و رساله دکتری‌ام را هم بر روی کُردی ایلامی کار کنم که اگر فرصت شد در ادامه در مورد اون هم صحبت خواهم کرد.
در کنار مواردی که خدمتتان عرض کردم و بنده را نسبت به حفظ و توجه بیشتر به زبان مادری‌ام مجاب کرده، باید عرض کنم که امروزه در جامعه دغدغه‌های فراوانی برای حفظ لایه ازون، گونه‌های جانوری، جنگل‌ها و... وجود دارد ولی یکی از مهمترین و در عین حال بدیهی‌ترین الزامات بشری برای ارتباط که زبان باشد، ممکن است نابود شود لذا ضروری است که همه به هر شیوه‌ای که می‌توانیم آن را حفظ کنیم. زبانشناسی به نام "ویلیام کرافت" معتقد است که بهترین افراد برای بررسی‌های زبان و مطالعات گویشی، کسانی هستند که زبانشناسی خوانده اند و به آن زبان تکلم می‌کنند و بنده هم به عنوان معلم زبانشناسی و کسی که به زبان مادری‌ام با تمام وجود عشق می‌ورزم، این افتخار را داشتم که قدم‌هایی هرچند کوچک در این حوزه بردارم.
چکار کنیم که زبان مادری حفظ شود؟
به نظرم بهترین و تأثیرگذارترین روش برای حفظ زبان مادری، این است که بچه‌هایمان را از این نعمت محروم نکنیم. بنده منکر نقش و جایگاه زبان فارسی به عنوان زبان رسمی و ملی‌مان نیستم، اما در کنار این زبان فاخر باید اجازه بدهیم زبان‌های محلی هم رشد کنند و این مهم را قانون‌گذار در اصل پانزدهم قانون اساسی تضمین کرده؛ بعد جالب است که خود ما به عنوان والدین آن را نادیده می‌گیریم. از آن طرف، افرادی هم هستند که نسبت به این قضیه، نگاه سلبی دارند و کلا تکلم به زبان فارسی با بچه‌ها را از سوی والدین نفی می‌کنند، اما بنده معتقدم حتی اگر بشود در کنار زبان فارسی زبان‌های محلی را هم به کار برد و به اصطلاح زبانشناسی، کودک یکی از دروندادهای زبانی‌اشinput) ) زبان مادری‌اش باشد، به حفظ این زبان کمک شایانی خواهد شد؛ کاری که خود بنده با بچه‌هایم کردم و الآن هم زبان فارسی و هم کُردی را کاملاً مسلط هستند حتی بعضی از والدین را می‌شناسم که در کنار کُردی و فارسی با بچه‌هایشان به زبان انگلیسی هم صحبت می‌کنند. در حوزه‌ی زبان‌آموزی برخی از زبان‌شناسان معتقدند که یک کودک سه ساله می تواند تا شش زبان را فرا بگیرد. برخی از والدین با تصور این که زبان مادری مانعی برای یادگیری زبان‌های بعدی است، کودک را از نعمت زبان مادری محروم می‌کنند، حال آنکه اثبات شده افراد دوزبانه و چند زبانه باهوش‌تر هستند و خدای نخواسته در حوادث و تصادفاتی که به ضایعات مغزی منجر می شود، افراد چند زبانه به دلیل استفاده از دو نیمکره‌ی مغزشان، در بازیابی مهارت‌های تکلمی موفق‌تر عمل می‌کنند. حتی ثابت شده که افراد دو زبانه کمتر به آلزایمر مبتلا می شوند.
در کنار تکلم به زبان کُردی به عنوان مهمترین راهکار برای حفظ زبان مادری، باید نهادهای فرهنگی هم به عنوان پشتیبان عمل بکنند و در معرفی آن به نسل جوان و نوجوان به عنوان زبانی با پرستیژ اجتماعی پررنگ ظاهر بشوند. خوشبختانه در طول دو دهه‌ی اخیر در ایلام شاهد این اتفاق مبارک بودیم.
جناب دکتر پالیزبان، نقش و رسالت نهادهای فرهنگی استان، و البته دانشگاه‌های استان را در حفظ و حمایت زبان مادری چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به دور از انصاف است که زحمات صداوسیما، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و نیز حوزه‌ی هنری تبلیغات اسلامی را با وجود برخی انتقادها که وجود دارد، نادیده بگیریم. برنامه‌های فاخر صدا و سیمای مرکز ایلام که در استان‌های دیگر و حتی در خارج از کشور مخاطبان خاص خودش را پیدا کرده، و نیز جشنواره‌ها، همایش‌ها، بزرگ‌داشت‌ها و مسابقاتی که ادارات ارشاد و حوزه‌ی هنری برگزار می کنند در معرفی جایگاه و اهمیت زبان مادری واقعاً چشم گیر بوده است ولی متأسفانه مراکز آموزش عالی به‌ویژه دانشگاه ایلام به عنوان دانشگاه مادر، در این حوزه رضایتبخش عمل نکرده‌اند. در یک مقطعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام فعال‌تر از دانشگاه ایلام ظاهر شد و فعالیت‌های خوبی در این حوزه داشت اما متأسفانه چند وقتی است که در این دانشگاه هم فعالیت چندانی در این حوزه نمی‌بینیم. به هر حال انتظار این است که این دو دانشگاه که رشته‌ی زبانشناسی تا مقطع دکتری دارند، فعال‌تر ظاهر بشوند تا نهادهایی چون میراث فرهنگی و یا بنیاد ایلام‌شناسی به عنوان دو نهاد متولی امور فرهنگی که در حوزه‌ی زبان محلی هیچ فعالیتی از آنها سر نمیزند، فعال‌تر باشند.علاوه براین موارد، آموزش رسم‌الخط، آشنایی با متون نظم و نثر و نیز توجه به قابلیت‌های زبانی می تواند در حفظ و ترویج زبان مادری مؤثر باشد.
عده ای معتقدند که محروم کردن فرزندان از زبان مادری به تقویت نقش آنها در جامعه می‌انجامد، آیا واقعاً چنین است؟
زبان مادری به عنوان شناسنامه‌ی هویت فرهنگی عمل می کند و تاریخ ثابت کرده اقوام و ملت‌هایی که زبانشان را از دست داده‌اند در اقوام و فرهنگ‌های دیگر مستحیل شده‌اند. در سال‌های اخیر که معضلاتی چون جهانی‌سازی، شبیخون فرهنگی و حذف خرده‌فرهنگ‌ها مطرح شده، زبان به عنوان یکی از عوامل مهم در حفظ هویت فرهنگی عمل می کند و اگر از حوزه‌ی دینی هم به این قضیه نگاه کنیم، آیات، احادیث و روایات فراوانی وجود دارد که تنوعات زبانی به عنوان نشانه‌های قدرت خداوندی از آنها یاد شده و ضروری است به عنوان مهمترین نماد و نشان فرهنگی حفظشان کنیم. بنابراین حذف زبان مادری نه تنها به تقویت نقش اجتماعی فرد کمک نمی‌کند بلکه معضلات اجتماعی را هم تشدید خواهد کرد.
اگر فرزندان ما زبان مادری‌شان را از دست بدهند از حیث هویتی چه اتفاقی برایشان خواهد افتاد؟
از نگاه روان‌شناختی اگر به این مسئله نگاه کنیم، وقتی در یک جامعه بین نسل‌ها شکاف زبانی و تکلمی ایجاد بشود ارتباط این دو طیف با هم مشکل شده و بچه‌ها نمی توانند ارتباط درست و صحیحی با اطرافیان و بزرگ‌ترها ایجاد کنند و به اعتقاد روان‌شناسان، بچه‌ها دچار سرخوردگی و نوعی دوگانگی شخصیتی می شوند. از بعد جامعه شناختی هم نمی‌توانند به‌راحتی با دیگران ارتباط برقرار کنند و به عنوان مثال کودکی که نتواند در محیط بازی با همسالانش از لحاظ زبانی ارتباط برقرار کند، از طرف آنها طرد می شود.
اخیراً از رساله‌ی دکتری‌تان دفاع کرده اید. ضمن تبریک به شما مختصری در مورد این رساله و یافته های آن صحبت بفرمایید؟
رساله‌ی دکتری بنده با عنوان «بررسی فرایندهای واژ-واجی کُردی ایلامی در چهارچوب رویکرد بهینگی» بر اساس رویکرد واجشناسی بهینگی که جدیدترین نسخه از زبانشناسی زایشی هست، به بررسی تحولات آوایی در گفتار کُردزبانان ایلامی می‌پردازد. این رساله در واقع به بررسی فرایندهایی اختصاص دارد که در مرز صرف و واجشناسی اتفاق می‌افتند. نظریه‌ی بهینگی بر خلاف دیگر نظریات زبانشناسی این حُسن و امتیاز را دارد که تمام تحولات آوایی کلمه را رهگیری کند. نتایج رساله‌ی بنده نشون می دهد که قرابت چشمگیری بین کُردی ایلامی با دیگر گونه‌های زبان کردی از جمله سورانی و کرمانجی وجود دارد و تغییراتی که در آواهای کردی ایلامی به وجود آمده همگی از لحاظ علم آواشناسی دارای توجیهات علمی هستند.
نظر شما