به گزارش خبرنگار کردپرس، «رضا خیری مطلق»، مدیر صداوسیمای مهاباد در اوایل انقلاب، نویسنده، پژوهشگر و محقق و مترجم آذربایجانی و یک ترکِ کُردی دان است که کودکی و جوانی خود را در مهاباد گذرانده است. او خواستار راه اندازی یک مرکز کردشناسی یا مهاباد شناسی در مهاباد است و معتقد است؛ «کتابهایی که نویسندگان غربی در خصوص تاریخ ما نوشته‌اند نمی تواند کاملا مصداق واقعیت‌های موجود باشد چراکه آنها بدون اطلاع و آگاهی از واقعیت های این سرزمین اقدام به تالیف کتاب کرده‌اند و در نوشتن آنها نیز مقاصد خود را دنبال کرده اند».

خیری می گوید: «این کتاب ها سالیان سال است به عنوان مرجع و منبع تاریخی شناخته می شوند. لذا مطالعه و بررسی دوباره این کتاب ها از سوی محققان کرد، ضروری است تا اشتباهات تاریخی موجود در آنها اصلاح شود.».

از او تا اکنون ١٢٠جلد کتاب از زبان کُردی به فارسی ترجمه شده که برخی از آنها عبارت است از: تاریخ سیاسی کردستان، ئاله کوک(خودزندگینامه غنی بلوریان)، کُرد و کُردستان، امیران سوران، زندگی قاضی محمد، قیام کُردستان، محاکمه قاضی محمد، یادداشت های میجر نوئل در کردستان، سوریه مامن احزاب کُرد عراق، حزب کارگران کُردستان، تاریخ مهاباد تا دوران انقلاب، تاریخ حزب دموکرات کُردستان عراق، اتحادیه میهنی از آغاز تا امروز، حزب سوسیالیست کُردستان عراق و... .

تالیف کتاب تاریخ یکساله وقایع مشروطه در تبریز نیز به قلم همین نویسنده به چاپ رسیده است. همچنین این نویسنده و مترجم با سابقه با برخی از چهره ها و شخصیت های سیاسی کُرد از قبیل عبدالله اوجالان، جلال طالبانی، مسعود بارزانی و افراد بیشمار دیگر گفتگویی‌هایی داشته که در مقالات و کتب مختلف به چاپ رسیده است.

اخیرا تعدادی از کتاب ها تالیفات و ترجمه های تاریخی او، مجددا به چاپ رفته اند، که از آن جمله کتاب تاریخ تبریز چاپ دوم، کتاب تاریخ سیاسی کردستان چاپ دوم و کتاب ئاله کوک نیز از این مترجم زبردست به چاپ چهارم رسیده است.

به همین بهانه خبرگزاری کردپرس گفت و گویی کوتاه و خواندنی با این پژوهشگر، محقق و مترجم آذربایجانیِ کُردی دان، انجام داده است که در ادامه می خوانید؛

اهمیت ترجمه کتب مورخان غربی؛ آشنایی با سیر تطور سیاسی و توطئه بیگانگان

رضا خیری مطلق، در گفت و گو با کردپرس، درباره کتاب های تاریخ در خصوص کرد و کردستان می گوید: کتاب هایی که بدون سبقه تاریخی و چاشنی تعصبات نوشته شده اند قابل استناد نیستند و قطعا تالیف کتاب های تاریخی به تحقیق، تامل و بررسی تمامی منابع موجود نیاز دارند. متاسفانه کتابهایی که نویسندگان غربی در خصوص تاریخ ما نوشته‌اند نمی تواند کاملا مصداق واقعیت‌های موجود باشد چراکه آنها بدون اطلاع و آگاهی از واقعیت های این سرزمین اقدام به تالیف کتاب کرده‌اند و در نوشتن آنها نیز مقاصد خود را دنبال کرده اند.

او ادامه می دهد: این نویسندگان که کتاب های تاریخی در مورد کردستان نوشته اند دلسوز مردم کرد نبودند و در کتاب هایشان به دلیل عدم شناخت کافی از منطقه و مردمان آن اشتباهات فاحشی را انجام داده اند، برخی از مطالبی که در این کتابها در خصوص مردمان کرد به قلم نویسندگان غربی نوشته شده است با واقعیت موجود همخوانی ندارد ولی متاسفانه این کتاب ها سالیان سال است به عنوان مرجع و منبع تاریخی شناخته می شوند. لذا مطالعه و بررسی دوباره این کتاب ها ضروری است تا اشتباهات تاریخی موجود در آنها اصلاح شود.

این امر هم باید از طریق محققان، دانشجویان، اساتید، نویسندگان صورت بگیرد تا با مطالعه این موارد بتوانند نسبت به اشتباهات تاریخی موجود اقدام کنند و تحقیقات منطقی و درستی در این زمینه به سرانجام برسانند و کتاب‌های جدید تالیف کنند که به مرجع و منبع تحقیقات بعدی در کردستان و ایران تبدیل شود.

خیری اضافه می کند: اما اهمیت ترجمه متون و کتابهایی که بیگانگان نوشته اند اینست که مطالعه این آثار برای افراد غیر کرد و مسئولین در حوز های مختلف ، موجب آشنایی با سیر تطور سیاسی شده و از سوی دیگر توطئه بیگانگان و نقش آنها تبیین می شود و در نهایت، در برنامه ریزی های سیاسی اقتصادی ، فرهنگی در منطقه موثر است و از همه مهم تر مایه نزدیکی و شناخت و راهگشایی خواهد بود.

نمونه بارز آن مربوط به "شیخ عبیدالله" است که من برای ترجمه آن مجبور شدم به ۶٠ منبع مختلف رجوع کنم که اختلافات فاحشی در بیان وقوع قیام ١٨٨٠ نوشته شده است. بنده به نقد و بررسی این کتاب ها پرداخته و تلاش کرده ام آنچه بر اساس اسناد به واقعیت نزدیک است را مطرح نمایم و لیست کامل این کتابها را در بخش مقدمه و موخره کتاب درج کرده ام، که متاسفانه به دلیل کمبود کاغذ و مشکلات دیگر علیرغم آماده بودن کتاب، موفق به چاپ نشده ام (در حالیکه این کتاب بخشی از ریشه های اختلاف بین ترک و کرد و عثمانی و ایران را نشان می دهد و نقش مستقیم روس و انگلیس را در ایجاد این بلوا مشخص می کند ) و امیدوارم به زودی به یاری دوستان منتشر شود.

مینورسکی نویسنده کتاب "کرد"، ۶ هزار جلد نسخه دست نویس کُردی را غارت کرد

او سوال می کند؛ ما چند کتاب تاریخی داریم که توسط محققان کرد در خصوص مسائل تاریخی، سیاسی، اجتماعی در منطقه کردستان نوشته شده باشد؟ و در ادامه می گوید: متاسفانه منابع داخلی در این زمینه ها بسیار کم است و من در تالیف کتب تاریخی و تحقیقات خود در این زمینه با مشکلاتی چون نبود یک مرکز مطالعاتی، کمبود منابع، کمبود محققان بی طرف روبه رو شدم.

نویسنده و محقق آذربایجانی ادامه می دهد: در حال حاضر بنده مشغول نوشتن تاریخ جامع مهاباد، (از بدو تاسیس تا ١٣٩۵) هستم که در چندین جلد منتشر خواهد شد و برای اولین بار اقدامی انجام داده ام که در بکارگیری منابع تاریخی خارجی، همزمان به رفع و اصلاح اشتباهات موجود هم پرداخته ام هدف این است که تحقیقات بدون تعصب و بدون جانبداری کورکورانه تالیف شود. در همین راستا محققین، نویسندگان امروز نیز موظفند کتابهایی را که یک سویه و با تعصب و بدون پشتوانه تحقیقی نوشته شده اند کنار بگذارند و مطالب تفرقه برانگیز و غیر واقعی و غیر مسند را مبنای تحقیقات خود قرار ندهند و یکی از وظایف مهمشان نقد این کتابها باید باشد.

او تاکید می کند: اگر بخواهیم برای کردستان اقدامی مثبت انجام دهیم، نباید چشم انتظار بیگانگان باشیم تا برای ما کاری انجام دهند و یا تألیفات شان در این حوزه به منبع و مرجع تحقیق ما تبدیل شود لذا باید در این خصوص تحقیقات گسترده علمی و پژوهشی انجام بگیرد شما ببیند در مهاباد در حال حاضر کسانی زندگی می کنند که خاطرات تاریخی فراوانی را با خود دارند لازم است که با این افراد مصاحبه های علمی- تحقیقی انجام بگیرد تا این خاطرات از بین نروند و ما می‌توانیم از این دانسته ها و معلومات استفاده کنیم.

خیری مطلق با اشاره به نبود مرکز نگهداری آرشیو و اسناد تاریخی در گذشته می گوید: زمانی که مینورسکی نویسنده کتاب "کرد"، از ایران خارج شد ۶ هزار جلد نسخه دست نویس کردی را از کشور خارج کرد! متاسفانه در آن زمان آرشیو و مرکز نگهداری این کتب خطی وجود نداشته و این نویسنده میراث چندین ساله منطقه را به غارت برد. امروز وظیفه محققان، نویسندگان و دانشمندان کرد به ویژه در رشته های علوم سیاسی، علوم اجتماعی، روش تحقیق و علوم اقتصادی است تا به واکاوی موضوعات تاریخی، سیاسی و اجتماعی بپردازند. متاسفانه تاریخی که تا امروز برای ما نوشته شده است به دور از تعصبات نویسندگان غربی و حتی برخی از نویسندگان داخلی در پی کشمکش های موجود نبوده است، لذا ضرورت بازنگری تاریخی در منطقه احساس می شود چرا که مطالب موجود در شرایطی نوشته شده اند که استبداد و خفقان موجود بوده و روش تحقیق علمی بر پایه و اصول دقیق صورت نگرفته است و باید توسط نویسندگان امروزی این موارد اصلاح شوند.

ضرورت رفع اشتباهات تاریخی موجود و واکاوی دوباره موضوعات

او تاکید می کند: نیاز بزرگ ما امروز به راه اندازی یک مرکز کرد شناسی در مهاباد یا سنندج و یا حتی یک مرکز مهاباد شناسی در مهاباد است، تا آیین و آداب و رسوم و اعتقادات و باورهای مردم این مناطق اسناد تحقیقی تاریخی جمع‌آوری شود، همچنین این مراکز می توانند با حضور محققان و مولفان و نویسندگان و دانشجویان حوزه های مختلف ضمن رفع اشتباهات تاریخی موجود به واکاوی دوباره موضوعات و رویدادهای تاریخی بپردازند و به ایجاد منابع موثق تاریخی کمک کنند تا بتوانند خط‌مشی دقیق تحقیقی را برای آیندگان رقم بزنند.

خیری اضافه می کند: در حال حاضر در دنیا ۷ مرکز کرد شناسی وجود دارد که تمامی اسناد موجود در آنها در گذشته از منطقه به سرقت رفته اند اما متاسفانه در کردستان تاکنون اقدامی در خور توجه برای راه‌اندازی چنین مراکزی انجام نگرفته است و تحقیقات کافی و وافی در خصوص رویدادهای تاریخی اجتماعی انجام نگرفته است.

اهمیت تحقیق علمی و بدون جانبداری از تاریخ

نویسنده و محقق با سابقه، با اشاره به ترجمه کتاب های خود از زبان کردی به فارسی می گوید: هدف بنده این بوده که به فارسی زبانان و ایرانیان بگویم تا این کتاب ها در خصوص تاریخ کردستان را مطالعه کنند و با رویدادهای تاریخی منطقه آشنا شوند تا نگرش ها بدین وسیله در جهت مثبت و مطلوب قرار بگیرد. متاسفانه عدم شناخت کافی در مرزهای یک سرزمین سبب اختلاف نظر می شود ولی با مطالعه و تحقیق بی‌طرفانه می توانیم ضمن برطرف کردن اشتباهات تاریخی به وحدت نظر فکری دست پیدا کنیم.

خیری بیان می کند: در زمان های قدیم روش های مختلف نقالی وجود داشت و داستان هایی در قالب ادبیات شفاهی سینه به سینه منتقل می‌شد باید توجه کنیم بخشی از این نقال ها سیاست‌های امرای منطقه و یا استعمارگران را در قالب نقالی پیروی می‌کردند. با ورود به عرصه ادبیات مکتوب اما متاسفانه کردها به دلیل مشکلات فرهنگی موجود، عدم دسترسی به امکانات، آشوب‌های تاریخی و ... فرصت انجام تحقیقات تاریخی و علمی را نداشته اند لذا امروز با توجه به وفور امکانات و منابع در دسترس این نیاز احساس می شود و باید محققان کرد بر روی این موضوعات کار کنند و بدین وسیله به بسیاری از مشکلات تاریخی در کردستان پایان دهند چرا که این تحقیقات می‌تواند در راستای نیازهای مردم و حل مشکلات موجود کمک کند.

او در پایان می گوید: قومیت های کرد و ترک در منطقه باید در همین راستا بر روی شباهت های خود تاکید کنند و در همین زمینه به تحقیق بپردازند چرا باید بر روی مسائل تفرقه آمیز کار کنیم، درست است که اختلافات سلیقه وجود دارد اما ما باید بیشتر بر شباهت ها کار کنیم تا وحدت نظر، عدالت و برابری برای خلق های ایران شکل بگیرد.

گفت و گو/ تانیا شعفی