به گزارش کردپرس، دوران دخالت محدود چین در منطقه مربوط به گذشته است. روابط چین با منطقه در طول همه‌گیری کووید، زمانی که چین واکسن‌ و تجهیزات پزشکی را به کشورها عرضه کرد و مقامات و مردم منطقه نگرانی‌های فزاینده‌ای را در مورد خروج ایالات متحده از منطقه ابراز کردند، تقویت شد.

این روند در منطقه کردستان عراق نیز آشکار شد. چین روابط خود را با این منطقه از عراق فراتر از بازار سنتی نفت گسترش داده است. چین تجهیزات پزشکی را به اقلیم کردستان صادر کرد، سرکنسول چین و وزیر بهداشت اقلیم کردستان یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک در اربیل برگزار کردند، شرکت های چینی قراردادهایی را برای ساخت مدارس در سراسر عراق امضا کردند و آموزش زبان چینی به طور فزاینده ای در اربیل رایج شده است. چین همچنین در حال حاضر با دو قدرت منطقه‌ای - ایران و ترکیه - رقابت می‌کند تا بازار محلی کردستان عراق را پر از کالاهای ساخت این کشور کند. حضور شرکت‌های چینی در اقلیم کردستان، با بستن قراردادها در حوزه‌های مختلف، به‌ویژه در بخش نفت، به طور فزاینده‌ای قابل مشاهده است و از شرکت‌های با سابقه‌تر، یعنی شرکت‌های غربی پیشی در حال پیشی گرفتن هستند.

یکی از مشاوران یک شرکت نفتی بین‌المللی معتقد است که شرکت‌های چینی راحت‌تر از شرکت‌های غربی در عراق برنده مناقصه می‌شوند زیرا آنها شرکت‌هایی دولتی هستند که انعطاف‌پذیری برای اولویت دادن به امنیت انرژی بر سود را دارند. در همین حال، شرکت‌های غربی که با مقررات متعدد مقررات محدود شده‌اند، تمایل کمتری به انجام تجارت در یک محیط مخاطره‌آمیز و فاسد دارند. شرکت‌های بزرگ بین‌المللی نفت در سال‌های اخیر، علاقه‌ای به سرمایه‌گذاری در عراق نداشته و این کشور را به‌طور کامل رها کرده‌اند. دولت عراق نگران است، اما به دلیل ماهیت قراردادهای نفتی عراق و بعد ملی گرایی که نفت در این کشور دارد، دولت این کشور قادر به جلوگیری از خروج این شرکت ها از عراق نیست.

روابط چین و اقلیم کردستان

روابط چین با اقلیم کردستان مانند بقیه عراق متنوع است. اخیراً، وزارت کشاورزی دولت اقلیم کردستان و شرکت چینی Power China International Group Ltd یادداشت تفاهمی برای ساخت چهار سد در این منطقه امضا کردند. بیگرد طالبانی، وزیر کشاورزی و آب اقلیم کردستان در مصاحبه ای گفت که این شرکت چینی معامله بهتری را ارائه کرده است زیرا هزینه کمتری برای اقلیم کردستان خواهد داشت. چین در سال 2020 طرح توسعه مجموعه مسکونی و تفریحی 5 میلیارد دلاری در اربیل به نام شهر شاد را امضا کرد.

با این حال، در حالی که چین در همه حوزه ها در اقلیم کردستان عراق در حال گسترش است، این رابطه به طور قابل توجهی یک طرفه باقی می ماند. چین در سال 2014، زمانی که دولت اقلیم کردستان در حال مبارزه با داعش بود، کنسولگری خود را در اربیل افتتاح کرد. برای چینی ها، این فرصتی برای نشان دادن همبستگی بود. در مقابل، یکی از مقامات وزارت خارجه ایالات متحده از این رابطه به عنوان تلاش پکن برای استفاده از ضعف اقلیم کردستان و تلاش این منطقه برای بقا یاد کرد. روابط دوجانبه با چین صرف نظر از انگیزه، برای نخبگان سیاسی اقلیم کردستان که اهمیت عضویت دائمی چین در شورای امنیت سازمان ملل را درک می کنند، مهم است. از طریق گفتگوها و مصاحبه های خصوصی متوجه شدیم که چین آخرین عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل بود که کنسولگری خود را در اربیل افتتاح کرد و به اصرار دیپلمات های ارشد اقلیم کردستان این کار را انجام داده است.

با این حال، حکومت اقلیم کردستان، هفت سال پس از افتتاح کنسولگری چین در اربیل، هنوز دفتری در پکن افتتاح نکرده است. نخبگان تصمیم گیرنده این تناقض را به طرق مختلف توضیح می دهند. در گفتگوی خصوصی اخیری که با محمد صابر، سفیر سابق عراق در چین داشتیم، سفیر سابق بسیار مشتاق چین و فرهنگ این کشور بود. علاوه بر این، صابر توضیح داد که در پی درخواست کردها از پکن برای ایجاد دفتر نمایندگی سیاسی در این کشور در سال 2007، مقامات چینی به جلال طالبانی، رئیس جمهور عراق- که مدت ها خود را مائوئیست معرفی می کرد- گفتند که حکومت اقلیم کردستان فقط می تواند یک دفتر تجاری که تحت نام شرکت ثبت شده باشد، در چین باز کند.

چین تمایلی به افتتاح دفتر نداشت اما با این وجود خواستار ایجاد کانالی برای برقراری ارتباط با کردستان عراق بود - رابطه ای بدون به رسمیت شناختن این منطقه. ملاحظات چین در مورد روابط رسمی دیپلماتیک با اقلیم کردستان عراق ناشی از نگرانی در مورد عواقب به رسمیت شناختن یک دولت منطقه ای در داخل یک دولت و کشور رسمی است.

چین برای اولین بار، نگران است که به رسمیت شناختن اقلیم کردستان به استان های چین برای ایفای نقش در سیاست خارجی چین قدرت دهد. دولت مرکزی در پکن همه جنبه‌های فعالیت‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را در انحصار خود درآورده است. پکن دولت‌های محلی را در سیاست‌گذاری خارجی راه نمی دهد و نمی‌خواهد تصمیمی در سیاست خارجی بگیرد که این ترتیبات داخلی را به خطر بیاندازد. علاوه بر این، مواضع حزب کمونیست چین در مورد تایوان و هنگ‌کنگ و رد شدید تمایل جدایی طلبی آنها، باعث می‌شود که پکن از برقراری روابط با یک نهاد فرعی مانند اقلیم کردستان دوری کند. در حالی که چین ادعا می‌کند که از اهرم‌های خود برای مسائل سیاسی نمی‌کند، ما از طریق مصاحبه‌هایمان دریافتیم که پکن از ایجاد روابط حکومت اقلیم کردستان با تایوان جلوگیری کرده است.

با این حال، وقتی در مورد این تناقض از دیپلمات ها سؤال می شود، داستان کاملاً متفاوتی ارائه می شود. نی روچی، سرکنسول چین در اربیل در سال 2021 گفت که حکومت اقلیم کردستان دفتری در پکن افتتاح نکرده است زیرا حکومت اقلیم کردستان چنین درخواستی را ارائه نکرده است. محمد صابر، سفیر سابق عراق در این کشور گفت که این مسئله بیشتر یک اظهارنظر دیپلماتیک بود تا پیگیری واقعی مسئله.

فلاح مصطفی، مشاور ارشد رئیس اقلیم کردستان گفت که دولت اقلیم کردستان برنامه هایی برای افزایش تعداد نمایندگی های خود در سطح جهانی از جمله در شرق آسیا دارد اما این ابتکار با چالش ها و موانع متعددی مواجه شده است. مصطفی توضیح داد که مجموعه ای مشکلات شامل: کاهش سهم اقلیم کردستان از بودجه کشور عراق، حمله داعش، هجوم آوارگان داخلی و خارجی به این منطقه و کاهش جهانی قیمت نفت مانع از ارائه درخواست اقلیم کردستان برای افتتاح دفتر رسمی در پکن شد. دیگر دیپلمات های ارشد اقلیم کردستان این توضیح را تایید کرده و گفتند که به دلیل کمبود بودجه و منابع مورد نیاز برای افتتاح این ماموریت در زمان بحران شدید اقتصادی در اقلیم کردستان، مقامات این منطقه درخواستی به پکن برای دایر کردن دفتر نمایندگی در چین ارائه نکردند.

به گفته اسحاق شیچور، محقق چین-خاورمیانه، «یکی از مولفه های اساسی سیاست داخلی و بین المللی چین پس از مائو، مخالفت با جدایی طلبی است. این قوانین در مورد کردها نیز صدق می کند.» با این حال، رویدادهای اخیر در مورد حضور رسمی دولت اقلیم کردستان در پکن، فضای بیشتری برای مانور در اختیار چین قرار داده است. چین با تکیه بر به رسمیت شناختن نهاد تحت حاکمیت کردها توسط قانون اساسی عراق و واکنش بین المللی به همه پرسی سال 2017، می تواند نگرانی های قبلی خود در مورد پیامدهای بالقوه مضر دایر کردن دفتر نمایندگی اقلیم کردستان در پکن را برطرف کند.

در حالی که به نظر می رسد چین هنوز نسبت به برقراری روابط رسمی با اقلیم کردستان سوء ظن دارد، کنسولگری چین در اربیل در تلاش است تا با تمرکز بر روابط با احزاب سیاسی و نه با دولت، روابط خود را با اقلیم کردستان، از طریق کانال های غیررسمی تقویت کند. دولت چین در تلاش است تا کادرهای احزاب سیاسی برجسته کردی از جمله حزب دموکرات کردستان- اتحادیه میهنی و جنبش تغییر را جذب کند. بر اساس مصاحبه با مقامات ارشد احزاب دریافتیم که هر سال دو هیئت به چین دعوت می شوند: یکی از اعضای ارشد احزاب و دیگری از مقامات سطح متوسط آنها.

با این حال، شک و تردیدهای فزاینده ای در مورد حضور و گسترش چین در کردستان و عراق وجود دارد. در حالی که هم عراق و هم اقلیم کردستان جذب پروژه های بزرگ چینی شده اند و بسیاری از نیروهای سیاسی عراقی گفتمان توسعه را به برتری دموکراسی ترجیح می دهند، افزایش تنش های جهانی بین چین و ایالات متحده باعث نگرانی رهبران محلی می شود.

در این زمینه، ناکامی در بازگشایی نمایندگی اقلیم کردستان در پکن را می‌توان به دلیل بی‌علاقگی متقابل چینی‌ها و اقلیم کردستان- هر کدام به دلایل خاص خود- نسبت داد. کردها نمی توانند امنیت را فدای توسعه اقتصادی کنند، به ویژه در زمانی که دیگر قدرت های منطقه در حال آماده شدن برای مداخله و گسترش نفوذ در عراق هستند.

منبع: اندیشده واشنگتن برای خاورمیانه

نویسندگان: دکتر سردار عزیز، کارشناس مسائل اقلیم کردستان و دکتر محمد شریف، استاد دانشگاه کردستان در اربیل

سرویس جهان-خبرگزاری کردپرس