اغراق نکرده ایم که اگر آجرهای لعابدار قلایچی بوکان را یکی از مهم ترین و زیباترین آثار هنری هزاره اول قبل از میلاد در منطقه بدانیم. این یافته ها که زیباترین یادگار بجای مانده از تمدن مانایی ها بوده؛ علاوه بر قلایچی، در برخی دیگر از مهمترین محوطه های این دوره از جمله زیویه و ربط نیز کشف و ضبط شده است.

هنرمندان مانایی اوج خلاقیت هنری خود را بر روی آجرها به تصویر کشیده اند و این مهارت هم در آناتومی بدن انسان ها، حیوانات و موجودات ترکیبی و هم در در ایجاد رنگ و لعاب و به طور کلی ویژگی های بصری آنها خودنمایی می کند.

سازندگان آجرهای قلایچی در ابتدا خشت ساخته شده را به کوره می بردند و پس از پخت اولیه آن، نقوش مورد نظر را به احتمال با همان لعاب های موجود بر روی آجرها به صورت خطی می کشیدند و فضاهای مورد نظر را به کمک اکسید فلزات مختلف که از طبیعت به دست می آوردند، می پوشاندند.

در مرحله بعدی لایه ای نازک از گل اخری را بر روی این اکسیدها و نقوش، کشیده و آجر را مجددا برای پخت ثانوی در داخل کوره می نهادند.

در نهایت اکسید فلزات موجود بر روی آجر، پس از پخت دوم، به صورت رنگ های زیبایی که آن را با نام لعاب می شناسیم، بر روی آجرها ماندگار می شد.

باید گفت که هنرمندان قلایچی در طی یک پروسه طولانی و با کسب تجارب زیاد به این مهارت ناب دست یافته اند؛ به طوری که امروزه پس از گذشت 2800 سال، این آجرها و نقش و نگار آنها، چشم ها را همچنان به خود خیره می سازند.

طبق آزمایش های صورت گرفته بر روی مواد تشکیل دهنده بدنه آجرها و لعاب آن، و همچنین آزمایشات صورت گرفته بر روی انباشت خاک قلایچی؛ مشخص گردیده که تمامی این آجرها تولیدات محلی بوده و در همان محل یعنی اطراف قلایچی تولید شده اند.