گرچه عملکرد صدا و سیما به ویژه طی چند سال اخیر همواره در بوته نقد قرار گرفته و کارشناسان در باب خروجی این دستگاه عریض و طویل هشدار داده اند اما گاها مجریان صدا و سیما با تظاهر نظری هرچند کوتاه موجبات جریحه دار شدن احساسات شهروندان شده اند و در چندین مورد مجریان این رسانه گسترده، با اشتباهات سهوی یا عمدی اقلیت های قومی و مذهبی را خطاب قرار داده اند که در مواردی علاوه بر واکنش های مدنی مسبب ایجاد تنش سیاسی در سطح توده ها نیز شده اند.

فیلم کوتاهی که ظاهرا چند سال پیش ضبط شده است و بخش کوتاهی از آن در فضای مجازی موجب ایجاد واکنشهای فراوانی شد از همان سنخ اشتباهات مجریانی هست که احساسات توده ای را برمی انگیزد. در این کلیپ کوتاه مجری برنامه مهمانی که با لباس کردی در برنامه حاضر شده است را خطاب قرار می دهد و با لباس چوپانی خواندن پوشش مهمان جدلی را آغاز می کند، که همین کلیپ کوتاه باعث ایجاد هزاران واکنش و کامنت در فضای مجازی شد.

اما در این یاداشت تلاش شده است که با مواضعی بر خلاف واکنش های عمومی پیرامون آنچه در فضای مجازی و غیر مجازی در باب این مسئله رخداد، بپردازیم:

توهین به فرهنگ هر قومی به هر شکلی چه عمدی و چه سهوی محکوم است، لذا این رفتار ناپسند از سوی برخی مجریان صدا وسیما می باید ریشه یابی شود و با بررسی علل به وجود آمدن چنین مسائلی با تکرار آن مقابله کرد.

پیگیری و پرسشگری جامعه مدنی در چنین مسائلی بسیار ارزشمند است اما امروزه با رشد فضای مجازی که به شکل افسار گسیخته تمامی جلوه های زندگی انسان ها را تحت تاثیر قرار داده، به نتیجه رسیدن یک مسئله از طریق پرسشگری مدنی محال به نظر می رسد. فضای مجازی طی چند سال اخیر پیرامون مسائل متعدد نشان داده است که بیش از آنکه در حل بحران ها موثر باشد با ایجاد هیاهوی مقطعی اصل مسئله را نادیده می گیرد و جوی سنگین برای ایجاد نفرت پراکنی علیه همدیگر فراهم می کند.

در پی هر اتفاقی از این سنخ گروه های زیادی از مردم با واکنش ها و حاشیه پراکنی، پیگیری مدنی اصل موضوع را فراموش می کنند. در هر برهه از زمان که در یکی از رسانه ها به صورت سهوی یا عمدی رفتاری علیه اقلیت های قومی یا مذهبی مطرح می شود تا مدتی سوژه ی ناب فضای مجازی شده و به سبب همگانی شدن این فضای طبیعتا شرایطی فراهم می شود که سیل عظیمی از جمعیت با روایت های متفاوت و بعضا غیر واقعی سوژه را دریافت کنند.

در پی چنین رخداد هایی معمولا خارج از پرداختن و ریشه یابی اصل موضوع شاهد ایجاد جنگی روانی و توهین و افترا و فحاشی نسبت به سایر فرهنگ ها و اقلیت ها هستیم که طبیعی است در این گونه فضاها انتظار تبلور عقلانیت نیست و هرگز نمی توان امیدوار بود با چنین رویکردی بحران های پیچیده فرهنگی و اجتماعی واکاوی شود.

جامعه ای اینچنینی که توانایی پیگیری مدنی یک مسئله را ندارد و با هیاهوی گذرا و آنی و مسموم کردن اتفاقا به تکرار چند برابر چنین مسائلی دامن می زند جامعه ای مدنی نیست بلکه جامعه ای بی شکل و توده ای است که در فضای مجازی امروزه بهتر نمایان شده است.

در پایان باید عنوان کرد که پیگیری مدنی مسائلی از این سنخ با هیاهوی مقطعی امکان پذیر نیست اگر اینچنین بود طی چند سال اخیر ده ها سوژه پس از مدتی به فراموشی سپرده نمی شدند.

پیگیری حقوقی و مدنی یک مسئله شهروندان پرسشگری می خواهد که معمولا چنین شهروندانی در جوامع غیر مدنی و توده ای در اقلیت هستند و در صورت هر گونه ظهار نظر یا بایکوت می شوند یا فضا و مجالی برای شنیدن صدایشان نیست.

*دانشجوی دانشگاه کردستان