نیمه شب جمعه 22 جولای پهپادهای ترکیه در نزدیکی شهر قامیشلو در شمال شرقی سوریه یک خودرو را هدف قرار دادند. روز بعد مرکز رسانه ای نیروهای سوریۀ دموکراتیک (SDF) اعلام کرد سه زن، دو فرمانده و یک مبارز، در این حمله جان خود را از دست داده اند. هویت سه قربانی به این صورت اعلام شد: سلوی یوسف با اسم مستعار ژیان تولهلدان (در برخی منابع ژیان عفرین) فرمانده نیروهای ضد ترور SDF و معاون مظلوم کوبانی، جوانا حسو با اسم مستعار روژ خابور از فرماندهان یگان های مدافع زنان (YPJ) و روحا بشار با اسم مستعار بارین بوتان از مبارزان YPJ.

ژیان تولهلدان به خاطر نقشی که در شکست داعش و رهبری نیروهای کرد ایفا کرد، شناخته شده بود و زندگی و فعالیت هایش دست کم در سه فیلم مستند به جهان معرفی شده بود. به همین خاطر کشته شدن وی، همچون کشته شدن یک «قهرمان»، سیلی از واکنش ها و انتقادها را در پی داشت. وبسایت ترکی پلتیکا هابر (تنها به عنوان یک نمونه از رسانه های داخل ترکیه) نوشت: «فرمانده عملیات پایان داعش توسط ترکیه کشته شد.»

این نخستین بار نیست که حکومت ترکیه با حملات پهپادی نیروها و فرماندهان SDF را هدف قرار می دهد. دست کم در یک سال گذشته، از زمانی که حکومت ترکیه تهدیدهایش را مبنی بر یک حملۀ نظامی دیگر به شمال و شرق سوریه آغاز کرد اما با مخالفت ایالات متحده و ائتلاف بین المللی ضد داعش مواجه شد، این گونه حملات و هدف قرار دادن اعضا و فرماندهان نیروهای کرد، استراتژی غالب حکومت ترکیه بوده است. در چند روز گذشته نیز، پس از آن که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه از تهران دست خالی به آنکارا بازگشت و ایران و روسیه با حملۀ نظامی به شمال سوریه مخالفت قاطع کردند، این حملات و اقدامات تشدید شده است.

چنان که دیگر همه می دانند و دیگر کمتر کسی باور می کند، ترکیه با بهانه های واهی نیروهای کرد سوریه را «تروریست» و «تهدید امنیتی» برای مرزهایش می داند و همین را دست مایۀ اشغال بخشی از شمال سوریه و دشمنی با مدیریت خودگردان شمال و شرق سوریه (روژاوا) قرار داده است. شرکا و متحدان غربی و شرقی ترکیه نیز، به رغم وقوف بر بی اساس بودن ادعاهای ترکیه، «نگرانی های امنیتی» این کشور را (از جانب کردها) «درک می کنند» و حمایت آنکارا از گروه های افراطی سوری را، که آشکارا در اقدامات تروریستی و اعمال شنیع غیر انسانی ید طولایی دارند، نادیده می انگارند؛ و در یک جمله، هیچ طرفی از کشته شدن نیروهای کرد توسط ترکیه ناخرسند نیست.

اما این حمله دو تفاوت اساسی با اقدامات مشابه پیشین داشت؛ نخست این که دامنۀ کشتارها به سطوح عالی فرماندهی و افراد نزدیک به مظلوم کوبانی فرمانده کل SDF رسیده است، و دیگر این که رسانه های حکومت ترکیه، برخلاف همیشه (و دست کم تا زمان نگارش این یادداشت)، این خبر را به عنوان (به زعم خود) «موفقیتی دیگر در روند مبارزه با تروریسم» در بوق و کرنا نکردند (چنان که، برای مثال، سلاخی شدن زن فعال صلح طلب سوری، هورین خلف رئیس حزب آیندۀ سوریه توسط گروه های افراطی را جشن گرفتند و تبریک گفتند).

اهمیت این کشتار در آن حد بود که ستاد فرماندهی مرکزی ایالات متحده (سنتکام) در پیامی کشته شدن سلوی یوسف را تسلیت گفت و از او به عنوان «یکی از فرماندهان کلیدی SDF در نبرد با داعش» تمجید کرد. اما البته سنتکام به نقش ترکیه در کشته شدن او و همراهانش اشاره ای نکرد. نکتۀ قابل توجه دیگر این که تنها چند ساعت پیش از کشته شدن این سه زن مبارز، ائتلاف بین المللی مبارزه با داعش در صفحات مجازی خود، با انتشار تصاویر مشترک نیروهای زن SDF و سربازان زن ائتلاف، «قهرمانی» این زنان را در مبارزه با تروریسم ستود و وعدۀ «اتحاد [با SDF] و تعهد به [تلاش برای] امنیت و آرامش شمال و شرق سوریه» داد.

نیکولاس هراس پژوهشگر و تحلیل گر مسائل امنیتی در مؤسسۀ نیولاینز معتقد است (به نقل از آژانس نورث پرس) سکوت آمریکا در برابر این دست اقدامات ترکیه نوعی «باج» است که در ازای آن ترکیه از یک حملۀ نظامی گسترده به شمال سوریه خودداری کند. چنان که می دانیم، آمریکا تاکنون در مقابل اقدامات مخرب ترکیه در شمال سوریه (از اشغال نظامی و حمایت از گروه های تروریستی تا حملات پهپادی و توپخانه ای به مناطق مسکونی)، که هم به مبارزه با داعش آسیب زده و هم ثبات و امنیت منطقه را به هم زده، هیچ اقدام ملموسی نکرده است. بنابراین طبیعی است این ترور نیز به هیچ اقدام عملی از سوی آمریکا منجر نخواهد شد، اما آیا کشته شدن یک «قهرمان مبارزۀ مشترک با تروریسم» حتی به یک محکوم کردن زبانی نمی ارزد؟ این سؤال را به یک بیان ساده تر نیز می توان پرسید: اگر تروریست است و کشتنش منعی ندارد چرا او را قهرمان می نامید و به همکاری با او افتخار می کنید، و اگر قهرمان است آن هم در مبارزه با تروریسم، چرا در برابر ترور شدنش، تا حد نام بردن از عامل ترور خطر نمی کنید؟

با این احوال پرسش های دیگری مطرح می شود، از جمله این که این «باج» آزادی عمل تا کجا است؟ اینک معاون مظلوم کوبانی ترور شده است، آیا نوبت به خود کوبانی نیز خواهد رسید؟ با توجه به این که تقریباً همۀ این حملات در مناطقی اتفاق می افتد که حریم هوایی آنها یا در کنترل نیروهای آمریکا و ائتلاف است، یا در کنترل نیروهای روسی، و این نیروها دست کم برای تأمین امنیت خود هر گونه تحرک هوایی را رصد می کنند، واضح است که تردد آزادانۀ پهپادهای ترکیه در این مناطق با هماهنگی صورت می گیرد. اما آیا نقش آمریکا و روسیه در ترور فرماندهان کرد منحصر به این هماهنگی کلی و صدور مجوز تردد پهپادها است؟ آیا تروری در این سطح نتیجۀ یک توافق پشت پرده نیست؟

نویسنده: بیستون عباسی