سدسازی بدون مطالعه دولت ترکیه و سیاست های دیوانه وار و قدرت طلبی جاه‌طلبانه اردوغان و جنگ آبی که به راه انداخته، می تواند یکی از عوامل فعال شدن زلزله های اخیر جنوب آناتولی باشد؛ پروژه‌ای عظیم که در اصطلاح GAP خوانده می شود، طرح عمرانی که بخشی از آن ساخت حدود 20 سد بزرگ که تقریبا هر کدام از آنها به اندازه تمام سدهای ایران گنجایش دارد از جمله سدهای (آتاتوررک و ایلیسو) تقریبا آب را از دجله و فرات حذف می کند.

در این طرح، 14 سد بر روی فرات و 8 سد بر روی دجله ساخته شده است . به غیر از مسائل محیط زیستی و حق آبه کشورهای پایین دست، یکی از عوامل مهم و مخرب سد سازی را می توان لرزه خیزی القای زلزله توصیف کرد، که به نوعی در ارتباط با فعالیت های انسانی بر روی پوسته زمین می‌باشد.

زلزله های مصنوعی را زلزله های تحریک شده می نامند که ناشی از عوامل طبیعی نبوده و در دهه های اخیر به دلیل عملکردهای بشر روی پوسته زمین رخ داده اند یکی از مهمترین عوامل ایجاد کننده زلزله القایی، مخازن سدهای بزرگ می‌باشد مخصوصا سدهایی که عمق آنها از صد متر بیشتر و یا حجم زیادی از آب داشته باشد .

پوسته بخش خارجي زمین، ميلياردها سال قبل بلافاصله بعد از اين كه زمين شكل گرفت سخت و محكم شد. اين پوسته به صورت صفحات بسيار بزرگ و ضخيم شكسته شده اي است كه روي پوشش زيرين و كم استقامت و نرمي به نام گوشته حركت مي كند .صفحات از سنگ و خاك ساخته شده اند و به مانند قایقی بر روی آب به آرامی حرکت می کنند.

آنها به شكل افقي و عمودی حرکت مي كنند همچنين پس از طی دوره هاي طولاني زمان، اندازه صفحات تغيير مي كند مثلاً به حاشيه هايشان اضافه مي شود، به همديگر برخورد مي كنند يا به سمت پايين و به سوي گوشته زمين هل داده مي شوند.

بر اساس علم زلزله‌شناسی، زمین‌لرزه‌ها هنگامی بروز می‌کنند که تنش‌های زمین‌ساختی در طول یک گسل انباشته شوند تا به یک نقطه بحرانی برسند و ناگهان تنش‌ها تخلیه می‌شوند.

همیشه درباره آن‌چه باعث شروع یک زلزله می شود،جای تفکر و بحث وجود دارد. ولی آیا می‌توان تصور کرد فعالیت های انسانی باعث بروز زلزله شود؟

تحقیقات صورت گرفته دو عامل را شناسایی کرده‌اند؛ نخست طبیعت و دوم، سد های بزرگی که در نزدیکی محل وقوع حادثه ساخته شده است. آیا باید ذخیره آب نزدیک به کانون لرزش را مقصر شناخت؟ یا باید زلزله را صرفا یکی از مظاهر خشم طبیعت دانست؟

در ۶ فوریه ۲۰۲۳، در ساعت ۰۴:۱۷ به وقت ترکیه، دو زمین‌لرزه سهمگین، مرکز و جنوب ترکیه و شمال سوریه را لرزاند و خسارات گسترده‌ای را به جای گذاشت. نخستین زلزله در ۳۴ کیلومتری غرب غازی ینتاب رخ داد که با مقیاس شدت مرکالی IX (شدید و وحشت‌آور) و بزرگی ۷٫۸ ریشتر، قوی‌ترین زمین‌لرزه در عصر معاصر در این منطقه، بعد از زمین‌لرزه ۱۹۳۹ ارزنجان بوده‌است این زمین لرزه پس لرزه‌های متعددی را به دنبال داشت که قوی‌ترین آنها به بزرگی ۶،۷ ریشتر بود. دومین زمین لرزه ۹ ساعت بعد درشهر قهرمان‌مرعش، در ساعت ۱۳:۲۴ به وقت ترکیه رخ داد که دارای حداکثر شدت مرکالی IX (شدید و وحشت‌آور) و بزرگی ۷,۵ ریشتر بود.

در این زلزله ها، ده ها هزار نفر کشته و بیش از صدها هزار نفر دیگر زخمی و میلیون ها نفر بی خانمان شده اند. در مجموع، حدود ۵۶۰۶ ساختمان در ١٠ استان در سراسر ترکیه فرو ریختند. بسیاری از ساختمان‌ها در آدیامان و دیاربکر ویران شدند .

در سوریه وضعیت بهتر از ترکیه نیست چه بسا بدتر نیز باشد. سوریه به دلیل جنگ داخلی بیشتر ساختمان هایش آسیب دیده اند، ساختمان های تازه بدون نظارت ساخته شده اند و تقریبا کمترین کمک های جهانی و داخلی را به علت جنگهای داخلی دریافت می‌کند .

مکان اولیه این زمین لرزه در مجاورت یک اتصال سه‌گانه بین صفحات آناتولی، عربستان و آفریقا می باشد .زلزله‌شناسان تشخیص دادە اند که اعمال فشار از سوی آب پشت سد به گسل سبب وقوع زلزله القایی میشود چنین فشاری می‌تواند سطوح گسل را به هم فشرده و اصطکاک میان آنها را افزایش دهد یا سبب لغزش آنها بر هم شود.

سوال؛ چگونه نیرو به صفحات زمین وارد میشود ؟وزن آب چگونه انتقال پیدا می کند ؟

آب در تعادل با صفحات زمین است و به صورت باران روی زمین فرود می آید با ایجاد سد جلوی آب گرفته می شود به زبان ساده تر زلزله اگر صفحات زمین را شبیه قایقی شناور در کنار هم و سد را شبیه فردی که ناگهان وارد قایق میشود فرض کنیم قطعا قایق به طرف پایین و بالا حرکت خواهد کرد و قایق نزدیک خود را هم تکان خواهد داد مانند این اتفاق برای صفحات زمین در هنگام آبگیری سدهای بزرگ مانند سدهای GAP اتفاق افتاده است معمولا هر جسمی می خواهد به تعادل برسد و در تعادل باقی بماند این صفحات در اثر نیرویی که به هم وارد می کنند به مرور زمان انرژی آزاد خواهد کرد انرژی آزاد شده می‌تواند زیاد نباشد اما عوامل غیر طبیعی مانند سدها می تواند این پدیده را تشدید کند.

در شرایطی که سدی در نزدیکی گسل‌های فعال احداث شده باشد، نفوذ آب در سطوح جدائی گسل‌ها سبب لغزنده شدن آنها می‌شود و به این ترتیب، احتمالا موجب جابه جایی گسل ها میشود به علاوه نفوذ آب به طبقات پایین‌تر باعث افزایش فشار بین منافذ سنگ‌های موجود در عمق می‌شودوبه این علت نیروی ناشی از وزن آب پشت سد در لایه‌ها و طبقات متمرکز و متراکم شده، و به وقوع زمین لرزه کمک می‌کند.

بنابراین در صورت وجود شرایط خاص زمین‌ساختی و زمین‌شناسی، ساختن سدهای بزرگ و تشکیل دریاچه‌های عمیق در پشت سدها موجب بروز زلزله یا تغییراتی در میزان فعالیت لرزه‌ای مناطق اطراف می‌شود.