اینک یک هفته از زمین لرزۀ هولناک مرعش و آنتپ می گذرد؛ زمین لرزه ای که تنها در ترکیه جان 30 هزار تن را گرفته و هنوز مشخص نیست چه تعداد قربانی دیگر در زیر آوارها مانده اند، اما امید به نجات آنها دیگر رنگ باخته است. 10 استان ترکیه درگیر مصائب پس از این زمین لرزۀ فاجعه بارند و سراسر ترکیه و حتی جهان هنوز در بهت بزرگی فاجعه است.

براساس اخبار و گزارش های منتشر شده، بیش از 6 هزار ساختمان فروریخته اند، آواربرداری و عملیات امداد و نجات سرعت قابل قبولی ندارد، زلزله زدگان علاوه بر اندوه از دست دادن عزیزان و بر باد رفتن خانۀ آرزوهایشان، از فقدان سرپناه، کمبود مواد غذایی، کمبود لوازم گرمایشی، قطعی آب و برق، بیماری، سرقت و غارت، ناامنی و قطع مجاری ارتباطی فیزیکی و مجازی، و مشکلات دیگری از این دست رنج می برند.

مردم مناطق زلزله زده خشمگین و ناراضیند. دولت رجب طیب اردوغان نتوانسته بحران را چنان که باید و شاید مدیریت کند. در 10 استان درگیری وضعیت اضطراری اعلام کرده اما با وجود این و با وجود به کارگیری نیروهای ارتش، از تأمین امنیت آنها نیز عاجز است. ظاهراً، چنان که می شد پیش بینی کرد و نمایندگان حزب دموکراتیک خلق ها (HDP) نیز هشدار دادند، هدف از اعلام وضعیت اضطراری بیشتر محدود کردن اپوزیسیون از ایفای نقش چشمگیر در امدادرسانی و همچنین کنترل پوشش رسانه ای فاجعه و عملکرد دولت بود، تا تسهیل امدادرسانی به زلزله زدگان، چه از نخستین ساعات پس از رویداد معاون رئیس جمهور اعلام کرد انتشار اخبار مغایر با روایت دولت در رسانه های رسمی و غیررسمی «جرم» است و تاکنون تعدادی خبرنگار بازداشت شده اند.

با این حال، رقبای اردوغان بیکار ننشسته اند و از هر فرصتی برای حمله به او استفاده می کنند. انتخابات سرنوشت سازی در پیش است و سه جبهۀ ائتلاف حاکم (متشکل از حزب عدالت و توسعه (AKP) و حزب حرکت ملی (MHP))، ائتلاف ملت (متشکل از 6 حزب، از جمله حزب جمهوری خواه خلق (CHP) و حزب خوب (IP))، و ائتلاف کار و آزادی (متشکل از HDP و چند حزب کوچک چپ گرا)، به سختی تلاش می کنند از این وضعیت به نفع خود و به زیان رقبا بهره ببرند.

علاوه بر ناکارآمدی دولت در مدیریت بحران، موضوعی که این روزها چهره های شاخص اپوزیسیون، به ویژه از CHP و HDP، و منتقدان حکومت در اظهار نظرهای خود برجسته می کنند، فساد گسترده در ساخت و ساز است که به عنوان عامل اصلی تلفات بالای زمین لرزه معرفی می شود. این عامل در اغلب تحلیل هایی که به این موضوع پرداخته اند، در صدر فهرست عللی قرار دارد که به عمق فاجعه دامن زده است. در همین رابطه تاکنون دستور بازداشت بیش از 100 پیمانکار ساختمانی صادر شده و تعدادی از آنها نیز دستگیر شده اند.

در سال های گذشته گاه به کنایه دولت اردوغان را دولت ساخت و ساز می خواندند. این لقب به ویژه در کردستان ترکیه با مسمی تر بود. در شهرهای مختلف کردستان ترکیه، به ویژه پس از درگیری های سال 2015، بخش بزرگی از مناطق شهری عمداً و با سلاح های سنگین به تلی از خاکروبه تبدیل شد. این مناطق و مناطقی دیگر به بهانۀ فقدان استحکام ابنیه به ابرشرکت های متعلق به دوستان و شرکای اردوغان واگذار گردید، تا ماشین آلاتشان علاوه بر استخوان های جوان های کرد، تاریخ و فرهنگ و خاطرات کردها را (از جمله در سور دیاربکر) با نخاله های ساختمانی بار کامیون کنند و دور بریزند و به جای آنها آپارتمان های بی قواره علم کنند؛ آپارتمان هایی که بسیاری از آنها عمر چندانی نداشتند و در این زمین لرزه ویران شدند. در این سال ها قراردادهای بسیاری به صورت غیرقانونی به نام مردم و به کام دوستان اردوغان منعقد شدند، تا آنها نیز با استفاده از همان رانت خود آب در شیر کنند و قوانین مرتبط با استانداردهای ساخت و ساز را دور بزنند. اما افسوس که سیل معهود بی گناهان را با خود برد، نه آنها که آب در شیر می کردند.

باری، بدون تردید اینک پس از زلزله مهم ترین موضوعی که در ترکیه اذهان را به خود مشغول کرده انتخاباتی است که قرار است آیندۀ سیاسی اردوغان و حزب او را رقم بزند. در نخستین ساعات پس از زلزله بسیاری این زلزله را زلزله ای در عالم سیاست نیز می دانستند و گروهی معتقد بودند چگونگی تدبیر این بحران می تواند رؤیاهای اردوغان را محقق کند یا نقش بر آب نماید. هنوز مشخص نیست آیا با توجه به شرایط کنونی، انتخابات زودهنگام در تاریخ مقرر، 14 می 2023 (24 اردیبهشت 1402)، عملاً قابل برگزاری است یا نه. اما اردوغان هم قدرت تغییر زمان انتخابات را دارد، هم عزمی جزم برای پیروزی و هم زیرکی و کیاستی که وقتی انتظار باختش می رود، پیروز از صندوق خارج شود. اینک شرایط به هیچ روی به سود اردوغان نیست، زلزله پایه های کاخ قدرت اردوغان را نیز متزلزل کرده اما هنوز نمی توان گفت آن را فرو می ریزد. باید صبر کرد و دید آیا آبی که دوستان اردوغان در شیر ملت کردند، سیل می شود و اردوغان و رمه اش را نیز می برد یا هنوز نوبتش نرسیده است.

* تصویر پدری که دست دختر جان باخته و زیر آوار ماندۀ خود را رها نمی کند.