این صاحب نظر اقتصادی در گفتگو با خبرنگار کردپرس؛ در ابتدا به روند شکل گیری مناطق آزاد جدید پرداخت و گفت: از نیمه اول دهه 90 روند شکل‌گیری مناطق آزاد جدید و پیگیری جدی تر آن، در دولت آغاز شد و با سپری شدن یک فرایند نسبتا طولانی بین دولت، مجلس و شورای نگهبان، عاقبت در اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ مجمع تشخیص مصلحت نظام با شکل‌گیری ۷ منطقه آزاد موافقت کرد و خردادماه ۱۴۰۰ نیز مصوبه آن‌ توسط دولت به استان ها ابلاغ شد.

بهزاد باباخانی با اشاره به اینکه متاسفانه ۲۰ ماه است که اقدام خاصی در زمینه مناطق آزاد صورت نگرفته است در ادامه عنوان کرد: بخشی از این رکود اولیه به دلیل طولانی شدن تصویب اساسنامه‌ مناطق آزاد بازمی گردد که حدود ۱۸ ماه به طول انجامید و این تاخیر باعث شد از زمانبندی معمول برای پیشبرد برنامه های مناطق آزاد به تاخیر بیافتد.‌

صادرات محوری به جای واردات محوری

وی در ادامه به فلسفه وجودی مناطق آزاد پرداخت و گفت: این مناطق برای اولین بار در دنیا با کارکرد تولیدات صادرات محور آغاز به کار کرد و در قالب مناطق آزاد مشوق‌هایی برای رونق تولیدات صادرات محور با هدف ارزآوری برای کشورها و انتقال تکنولوژی در نظر گرفته شد‌‌.

این تحلیلگر حوزه اقتصادی تاکید کرد: یکی از دلایل اختلاف نظر میان مجلس، شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام بر سر تایید مناطق آزاد جدید به موضوع فلسفه شکل گیری این مناطق بازمی‌گشت و در این میان مجمع تشخیص مصلحت نظام معتقد بود این مجموعه‌ها باید در راستای تولیدات صادرات محور به فعالیت بپردازند، در حالیکه مناطق آزاد قبلی کشور بیشتر به بستری برای واردات کالاهای کیفیت پایین به خصوص از چین، تبدیل شدند و کارکرد مثبتی نداشتند.

وی یادآور شد: عملکرد نامناسب مناطق آزاد قبلی، باعث شد در تصویب مناطق آزاد جدید سخت گیری های زیادی صورت گیرد و پس از یک فرایند طولانی و با قید یک مجموعه الزامات تازه با هدف تقویت تولید صادرات محور؛ عاقبت مناطق 7 گانه جدید به تصویب رسیدند. بر این اساس در مناطق آزاد جدید مواردی همچون حمل مسافری و خرده فروشی ممنوع شد و تردد خودروهای خارجی هم صرفا به محوطه منطقه آزاد و برای فعالین مجموعه، محدود شد.

راه دشوار مناطق آزاد جدید در استان های کردنشین

باباخانی در دنباله سخنانش به شرایط دشوار منطقه آزاد جدید برای فعالیت اشاره کرد و گفت: با توجه به محدودیت‌های جدید به ویژه در حوزه واردات، مناطق آزاد در استان هایی موفق خواهند بود که از یک بازار صادراتی مناسب در همجوار خود برخوردار باشند و در ادامه بتوانند با فراهم کردن زیرساخت ها و جذب سرمایه گذاران توانمند، تولیدات صادرات محور را در آن منطقه رونق دهند.

وی با اشاره به وجود سه منطقه آزاد در غرب کشور اشاره کرد و گفت: مرز تاریخی خسروی و مرز پرویزخان در قصرشیرین و همچنین مرزهای بانه و مریوان و مرز مهران، در صورت سیاستگذاری ها و رویکردهای مناسب، می توانند بسترساز شکل گیری مناطق آزاد پر رونقی در سه استان کردنشین غرب کشور باشند. فراموش نکنیم سالانه بالغ بر ۵ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی از این سه منطقه صورت می گیرد و این آمار نشان از قابلیت بالای صادراتی این مناطق آزاد سه گانه دارد. و در صورت موفقیت در شکل گیری تولیدات صادرات محور در این مناطق، می توان آینده خوب و درخشانی را برای این استان ها نوید داد.

این صاحب نظر اقتصادی در ادامه از شکل گیری یک رقابت جدی اجتناب ناپذیر میان سه منطقه آزاد بانه و مریوان، قصرشیرین و مهران خبر داد و گفت: تمامی این مناطق مناطق آزاد سه گانه در فاصله ای نسبتا نزدیک و در مجاورت مرز با عراق واقع شده اند و از یک توان تجاری مناسبی هم برخوردار هستند و بی گمان یک رقابت جدی میان سه استان کردنشین در زمینه توسعه این مناطق شکل خواهد گرفت. و در این شرایط در گام اول مدیران این سه استان باید درک درستی از اهمیت این مناطق آزاد و تاثیر آن بر توسعه استان داشته باشند و به این باور برسند که اگر این مناطق آزاد بر اساس فلسفه اصلی خود یعنی تولیدات صادرات محور و انتقال تکنولوژی حرکت کنند؛ آنگاه می توانند به تنهایی موجب توسعه آن استان شوند‌.

وی گام مهم دیگر پس از تصویب اساسنامه را تشکیل سازمان مسئول و انتخاب هیت مدیره و مدیرعامل این مناطق آزاد دانست و گفت: استان ها باید با کمک دبیرخانه مناطق آزاد، هیئت مدیره، مدیرعامل و سازمان مسئول این مناطق آزاد را هر چه سریع تر تشکیل دهند.

باباخانی تاکید کرد: بی تعارف بگویم در انتخاب اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل مناطق آزاد باید هر گونه رابطه و معیارهای غلط - که متاسفانه الان متداول است– باید کنار گذاشته شود و صرفا افراد متخصص و دارای توانایی و دارای تجربه کاری کافی در این حوزه هایمرتبط با تولید، صادرات و بازاری های مالی و اقتصادی، در ترکیب هیئت مدیره و مدیرعامل این مناطق آزاد قرار گیرند.

فرصتی برای آزمون و خطا نیست

وی با تاکید بر اینکه فرصتی برای آزمون و خطا در مورد مناطق آزاد وجود ندارد در ادامه عنوان کرد: اگر استانی در همین ابتدای کار، در چینش مدیران مرتبط با مناطق آزاد ضعیف عمل کند بی گمان در این رقابت بازنده خواهد بود.
این صاحب نظر حوزه اقتصادی، فراهم کردن زیرساخت های مناسب را یکی دیگر از الزامات مهم و تعیین کننده در موفقیت مناطق آزاد دانست و گفت: بخش اول این زیرساخت ها به امکان مناسب حمل کالا تا مناطق آزاد است و استان ها در این حوزه نیازمند بزرگراه، شبکه ریلی و فرودگاهی مناسب هستند و هر استانی که در این حوزه قوی تر و سریع تر عمل کند، بی گمان در جذب سرمایه‌گذار و ایجاد رونق بیشتر، موفق تر خواهد بود‌.

وی موضوع مهم دیگر را انتقال سریع زیرساخت های آب، برق، گاز و مخابرات به مناطق آزاد دانست و گفت: اغلب این مناطق آزاد، جدیدالتاسیس و فاقد زیرساخت هستند و برای تامین این زیرساخت‌ها، نیازمند تامین اعتبار بسیار زیادی هستند که در ایت شزایط اقتصادی کشور، کار سخت و دشواری است و اگر یک عزم جدی در دولت و مدیریت ارشد استان ها وجود نداشته باشد حتما این مناطق آزاد جدید در دستیابی به اهداف خود ناکام خواهند ماند.

باباخانی گفت: بر اساس ماده ۸۱ قانون الحاق ، دستگاه‌های خدمات رسان موظفند این خدمات را به ورودی مناطق آزاد منتقل کنند و استان ها نیز همزمان با تهیه طرح جامع، باید تلاش کنند این زیرساخت‌ها هر چه سریع تر فراهم شود.

وی در ادامه ایجاد زیرساخت ها در داخل محدوده منطقه آزاد را یک چالش جدی دیگر خواند و گفت: در حال حاضر مناطق آزاد سه گانه، هیچ درآمدی برای ایجاد زیرساخت ها، ندارند و بر اساس قانون ابلاغی تا زمان تصویب طرح جامع در دبیرخانه مناطق آزاد کشور و هیئت دولت، این مناطق حق واگذاری اراضی و کسب درآمد حداقلی را هم ندارند و در این مقطع دبیرخانه مناطق آزاد و دولت در سطح ملی و دولت استانی باید به این مناطق آزاد کمک های مالی کنند.

این کارشناس حوزه اقتصادی خاطرنشان کرد: در این مقطع، هر استانی که در تامین منابع استانی و ملی برای فراهم کردن زیرساخت‌های اولیه، سریع تر و بهتر عمل کند در رقابت های منطقه ای، موفق تر خواهد بود‌.

وی تاکید کرد: مزیت های و معافیت های مناطق آزاد شبیه به هم است و اینجاست که مدیران استانی و مدیران مناطق آزاد می توانند با ارائه معافیت ها و مشوق های مناسب به سرمایه گذاران و تخفیف های بیشتر در زمینه واگذاری اراضی، گوی سبقت را از بقیه بربایند و در این میان تعریف مشوق‌ها و برگزاری همایش های سرمایه گذاری و معرفی ظرفیت ها و پتانسیل ها به سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی می تواند در جذب سرمایه های جدید بسیار اثرگذار باشد.

ضرورت توجه جدی به مطالبات ساکنان بومی منطقه

باید باباخانی یادآور شد: به دلیل تجربه تلخ مناطق آزاد گذشته در قانون ابلاغی یک مجموعه محدودیت ها برای مناطق آزاد جدید در نظر گرفته شده است که از جذابیت آن ها برای ساکنان بومی منطقه، بسیار کاسته است و آن ها انتظار دارند در قبال این مناطق، رونقی در معیشت، اقتصاد و رفاه آن ها اتفاق بیافتد‌. بنابراین در کنار تقویت تولیدات صادرات محور باید به دغدغه های مردم منطقه هم توجه کنیم.

وی خاطرنشان کرد: عدالت حکم می کند میان مناطق آزاد قدیم و جدید تفاوتی نباشد. مدیران استانی و مدیران مناطق آزاد باید تلاش کنند در کنار استقرار واحدهای تولیدی در مناطق آزاد و افزایش ارزآوری و ایجاد رونق صادراتی، به دغدغه های مردم بومی و یکسان سازی قوانین مناطق آزاد هم توجه جدی داشته باشند.