این نگرانی ها منصفانه نیست. هرچه باشد رأی دهندگان کرد عراق هرگز نمی توانند به اندازه ی سیاست های دولت های بغداد، دمشق و آنکارا در خاور میانه آشوب ایجاد کنند. افزون بر آن تمرکز بیش از حد بر خطرات همه پرسی کردستان باعث بی توجهی به دلیل واقعی کردها برای برگزاری این همه پرسی می شود.

با آنکه خواست کردها برای کشور شدن مشروع است، همه پرسی 25 سپتامبر لزوماً تلاشی در جهت رسیدن به استقلال نیست بلکه هدف آن تغییر بنیادین رابطه ی حکومت اقلیم کردستان و حکومت فدرال بغداد است. مقامات ارشد کرد در اظهارات شان در سال های اخیر، اگرچه به طور پوشیده، تمایل خود به توافق بر سر چیزی غیر از استقلال را نشان داده اند و این چیز همانا "کنفدراسیون" بین کردستان و عراق است.

رهبران کرد امیدوار هستند که این همه پرسی توجه جهان بیرون را به رابطه ی دوره ای و ناکارآمد کردها با حکومت عراق جلب کند. مشخصه ی اصلی این رابطه به مدت چند دهه دوره های آرامی بوده است - غالباً در زمان ضعف بغداد – که به دنبال آن جنگ رخ داده است؛ هنگامی که مقامات مرکزی آن قدر احساس قدرت می کرده اند که بتوانند به کردها حمله کنند. حال هم تنش های طولانی بر سر خاک، نفت و روابط نظامی ظاهراً بار دیگر در آستانه ی انفجار و کشیده شدن به خشونت هستند.

بن بست کنونی نتیجه ی اشتباهات حکومت اقلیم کردستان و بغداد هردوست اما مسأله ی اصلی آرمان های کردی در عراق امنیت و بقای بلندمدت برای یک گروه اقلیت قومی است که طی نسل های متمادی به شدت مورد سرکوب قرار گرفته است. به رغم صحبت های فراوانی که از سال 2003 در مورد تغییر در عراق شنیده می شود، حکومت بغداد – تفاوتی نمی کند چه کسی بر سر کار باشد – به طور مکرر اعلام کرده است که قصد تضعیف کردها و سلطه بر آنها را دارد. بدرفتاری آشکار بغداد با اعراب سنی گویای آن است که تلاش برای منقاد کردن کردها می تواند چه اشکال بی رحمانه ای به خود گیرد.

به این دلیل است که بسیاری از کردها این اندازه مشتاق استقلال کامل هستند اما دولت اربیل (پایتخت حکومت اقلیم کردستان) این را نیز می داند که نه تنها بغداد بلکه ایران و آمریکا هم به شدت با این موضوع مخالف هستند. ترکیه نیز نشانه هایی هم مثبت و هم منفی از خود بروز داده و ممکن است با استقلال کردستان عراق مخالفت کند. به همین خاطر است که رهبران کرد در واقع گزینه های دیگر را هم مد نظر دارند به ویژه نظامی که کنفدراسیون عراق و آنچه امروز حکومت اقلیم کردستان می دانیم را پدید آورد: دو دولت جدا اما متحد.

این فکر بر خلاف آنچه ممکن است در نگاه اول به نظر برسد، اصلاً فکر جدیدی نیست. مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان در بیانیه ای اظهار داشت که در گفت وگویی تلفنی با رکس تیلرسون وزیر خارجه ی آمریکا به تاریخ 10 سپتامبر به او گفته است که اگر آنها آنطور که آقای تیلرسون می خواهد همه پرسی را به تعویق بیاندازند، "مردم اقلیم کردستان انتظار ضمانت ها و برنامه های جای گزینی برای آینده شان را دارند." این حرف بارزانی نشان می دهد که او حاضر است در زمینه ی دیگری به غیر از استقلال به توافق برسد. این حرف بارزانی همچنین اظهارات او در سال 2014 را به یاد می آورد که طی آن احتمال "حکومت کنفدرال" را مطرح کرد. سال گذشته یکی دیگر از مقامات ارشد کرد راه حل مشابهی را پیشنهاد داد.

رهبران کرد در اربیل دقیقاً نگفته اند که نظام کنفدرال مورد نظر آنها چگونه است اما کارشناسان و تحلیل گران پیشنهادهای ارزشمندی در این مورد ارائه کرده اند. نظام کنفدرال به کردها این امکان را می دهد که به طور قانونی و به شکل مستقیم و نه از طریق بغداد نفت و گاز خود را بفروشند. اربیل و بغداد همچنین می توانند سرانجام اختلافات خود بر سر خاک از جمله بخش هایی از استان های کرکوک، نینوا، دیاله و صلاح الدین را خاتمه دهند. این استان ها در حال حاضر تحت کنترل کردها هستند اما هر دو طرف ادعای مالکیت آنها را دارند. ساکنان این نواحی می توانند همه پرسی خود را داشته باشند و به این پرسش پاسخ بگویند که می خواهند در نظام کنفدرال جزء کردستان باشند یا دولت عراق و در آخر هم اینکه توافق بر سر نظام کنفدرال باعث می شود که کردها سهم عادلانه ای از منابع مالی دفاعی عراق را دریافت کنند و کنترل بیشتری روی روابط خارجی خود داشته باشند؛ چیزی که در حال حاضر ناممکن است زیرا نمایندگان کرد در خارج از کردستان جایگاه دیپلمات ندارند.

چنین توافقی تنها به سود کردها نیست. بغداد هم از همکارهای کردها در جنگ علیه گروه های تروریستی مانند داعش یا شاخه های آینده ی آن آسوده خاطر می شود. نظام کنفدرال همچنین دسترسی زمینی عراق به اروپا از طریق کردستان و دسترسی عراق به منابع حیاتی آب را که از کردستان به دیگر بخش های عراق جاری هستند، تضمین می کند. چنین توافقی به نفع دولت آمریکا هم هست زیرا به این ترتیب از برقراری صلح میان دو هم پیمان کلیدی خود در خاور میانه اطمینان حاصل می کند.

اگر آمریکا در مورد مخالفت با استقلال کردستان جدی است، به جای آنکه خواستار به تعویق انداختن همه پرسی شود، باید با بغداد و اربیل برای بنیان نهادن عراقی کنفدرال همکاری کند. این کار ممکن است نیازمند تدوین دوباره ی قانون اساسی عراق یا انجام اقدامات چالش برانگیز دیگری باشد که تضمین های لازم در زمینه ی انرژی، خاک و امنیت را به دو طرف بدهد؛ به ویژه به کردها که نگرانی های امنیتی دیرین آنها به حق است.

اما اگر اراده و فشار دیپلماتیک برای موفقیت در این زمینه وجود داشته باشد، این کار بدون شک امکان پذیر است. در غیر این صورت همه پرسی چرخ استقلال کردستان را به حرکت درمی آورد و این چیزی است که حتی اگر آن نگرانی ها با اغراق همراه باشد، افراد کمی در خارج از اربیل خواهان اتفاق افتادن آن هستند.

منبع: نیویورک تایمز

ترجمه: خبرگزاری کردپرس- سرویس جهان

کد خبرنگار: 40101