این همه پرسی هرگز راه حلی جادویی برای پایان مذاکرات بر سر مسیر کردها برای تشکیل کشور نبوده است. اما تشدید مسائل اخیر از جانب همه طرف ها، بحرانی قابل پیش بینی را با دورنمایی از جنگ ایجاد کرده است که ملی گرایی اعراب و کردها آن را شعله ور خواهد کرد.

در اینجا به پنج نکته می پردازیم که به رفراندوم مرتبط هستند:

-1کردها دچار اختلاف هستند

در اقلیم کردستان عراق، حمایت از رفراندوم در میان خطوط حزبی دچار اختلاف شده است و شکاف میان آنها را تشدید کرده است. حامیان اصلی این همه پرسی، مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق و حزب دموکرات کردستان او هستند و استان های اربیل و دهوک پایگاه پشتیبانی وی را شکل می دهند.

هر چند تقریبا همه کردها از پیگیری استقلال حمایت می کنند، جنبش تغییرکه در سلیمانیه مستقر است، با زمان بندی و روند رای گیری مخالف بوده و موافق پیشنهاد غرب است. در عین حال، حزب اتحادیه میهنی کردستان بر سر حمایت از همه پرسی، از درون دچار اختلاف شده است.

2- خطرات افزایش یافته است

این رفراندوم که در ژوئن 2017 اعلام شد، فاقد هرگونه سازوکاری برای ایجاد یک دولت مستقل است. در روز پس از همه پرسی، هیچ تغییری در مرزها یا حاکمیت رخ نخواهد داد. در سطح ملی، آنچه که از سوی اربیل به عنوان یک تاکتیک سیاسی برای دستیابی به قدرت در مذاکرات استقلال از بغداد شناخته می شود، به رقابتی برد و باخت بر سر آینده عراق تبدیل شده است.

بسیاری از این واکنش ها با هدف رفراندوم همسو نیستند. کردستان از همه طرف تحت فشار قرار گرفته است، گویی این رأی گیری بهانه ای برای اعلام استقلال یک کشور است. ایران هشدار داده است که این مسئله ممکن است روابط امنیتی این کشور را با اقلیم کردستان تغییر دهد. فشار ترکیه در حال افزایش است و ایالات متحده تحت یک دیپلماتیک تهاجمی خواستار به تعویق انداختن رفراندوم است.

مجلس عراق هفته گذشته طی اقداماتی همه پرسی را مغایر با قانون اساسی این کشور دانست. مجلس عراق همچنین استاندار کرکوک را اخراج کرد، یک سمت قانونی که شورای استانی آن را تعیین می کند نه مجلس. اخیرا دادگاه عالی عراق نیز دستور داده است که همه پرسی به حالت تعلیق در آید.

این اقدامات، ملی گرایی کردها را برانگیخته است. این امر در مقابل، باعث افزایش نگرانی رهبران عرب در بغداد شده است. با توجه به این که خطر این رای گیری اکنون بیشتر از گذشته است، هر دو طرف باور دارند که نمی توانند آن را انکار کنند. این تحولات به یک بازی خطرناک شباهت دارد و مشخص نیست که کدام بازیکن نخست تغییر مسیر خواهد داد.

ایالات متحده کمکی نکرده است

رفتار آمریکا در این بحران، به روابط آن با اربیل آسیب رسانده و نقش آن را به عنوان یک میانجی معتبر تضعیف کرده است. این رابطه در طی سال های اخیر به طور مداوم ضعیف شده است و کردها دهه هاست که در مورد اهداف و اولویت های ایالات متحده محتاط بوده اند. با این حال، کردها به آمریکایی ها به عنوان میانجی بین اربیل و بغداد تکیه کرده اند که در گذشته مانع از وقوع درگیری های خشونت بار میان دو طرف شده است. اما این بار، دیپلماسی امریکا نتوانسته است تنش ها ی ناشی از همه پرسی را آرام سازد. اعتراضات عمومی و شدید به رأی گیری عملا نقش آمریکا را به عنوان یک داور مختل کرده است و هر گونه انگیزه ای برای سازش را فروکش کرده است. بارزانی در کمچین های های عمومی ناخشنودی خود از رفتار آمریکا را پنهان نکرد و اعلام کرد که رفراندوم ادامه خواهد یافت.

مخالفت علنی یک رهبر کرد با سیاست آمریکا بی سابقه است. به رغم دریافت حمایت نظامی ایالات متحده، سرپیچی کرد ها از درخواست های آمریکا سه دلیل دارد. نخست، درحالی که جنگ علیه داعش همچنان ادامه دارد و یا در صورتی که هرکدام از قدرت های منطقه کردهای عراق را تهدید کنند ایالات متحده نمی تواند تضمین های امنیتی را لغو کند. دوم اینکه، کمک های آمریکا هرگز برای پیشبرد بلندپروازی کردها صورت نگرفته است، بلکه برای تأمین حمایت کافی برای شکست داعش ارائه شده است. در نهایت، ریسک سیاسی لغو کردن رأی گیری برای بارزانی، بیش از خطر از دست دادن حمایت خارجی خواهد بود.

4-این رفراندوم نخست وزیر حیدر عبادی را تضعیف می کند

انگیزۀ اصلی مخالفت ایالات متحده با این همه پرسی، ترس از این بود که تلاش ها برای حفظ نخست وزیر، حیدر العبادی را به عنوان نخست وزیر عراق، پس از انتخابات 2018 آوریل دشوار کند. با این حال، فشارها بر علیه همه پرسی ممکن است آسیب بیشتری به کمپین انتخاباتی حیدر عبادی وارد کند تا اینکه بغداد رویکرد اولیه خود را مبنی بر عدم حمایت از رأی گیری و اعلام «غیر قانونی» بودن آن حفظ کند.

هیچ دولتی پس از صدام حسین بدون حمایت کردها تشکیل نشده است. اگر کردها با وجود تلاش های حیدر عبادی برای متوقف کردن این همه پرسی آن را برگزار کنند او ضعیف به نظر خواهد رسید. علاوه بر این، کردها می توانند از وزن انتخاباتی خود برای معامله با سایر نامزدها استفاده کنند. فشار حیدر عبادی جهت به تعویق انداختن این همه پرسی، تنها موجب تحریک بیشتر هویت کردها خواهد شد و برای وی خطرساز خواهد بود.

5-احتمال خشونت به شدت افزایش یافته است

گفتگوهای صورت گرفته تا کنون تهدیدهای نظامی را در برداشته است. هیچ جایی بیش از شهر نفت خیز کرکوک که از سال 2014 تحت کنترل نیروهای کرد بوده است، بحران ساز نیست. تهدیدات بغداد و تهران خطر درگیری های خشونت آمیز را افزایش داده است.

در آخر هفته ی گذشته، حیدر عبادی هشدار داد که ارتش عراق در واکنش به خشونت های مربوط به همه پرسی برای مداخله آماده است. شبه نظامیان شیعه که در خارج از کرکوک حضور دارند، تهدیدات خود را علیه نیروهای کرد اعلام کرده اند. در عین حال، بارزانی وعده دفاع از کرکوک را داده است. با اوج گرفتن حس ناسیونالیسم کردها، حتی حوادث کوچک نیز می توانند پاسخ های گسترده ایی به دنبال داشته باشد. در تمام این مدت، داعش در استان کرکوک حضور دارد و می تواند از این اختلافات سود جسته و جنگی به راه بیاندازد.

این افزایش سریع، نمونه ای برجسته از الگوی حلزونی است، زیرا تهدیدات و اجبارهایی که برای کسب رضایت کردها مورد استفاده قرار می گیرد، در پایان فقط اهداف آنان را تقویت خواهد کرد. با وجود عدم اطمینان نسبت به نتیجه این کار، ممکن است پیش از رأی گیری تنش ها کاهش یابد و همه طرفین همه پرسی را در دایره انتظارات اولیه آن باز تفسیر کنند.

مورگان کاپلان یکی از همکاران فوق دکتری موسسۀ مطالعات جهانی در دانشگاه نورث وسترن است.

رمزی ماردینی یکی از همکاران غیر مقیم در شورای اتلانتیک و دانشجوی دکترای دانشگاه شیکاگو است.

منبع: واشنگتن پست

ترجمه: خبرگزاری کردپرس- سرویس جهان

کد خبرنگار: 40101