بعید است که آنکارا مانع هر گونه خودمختاری کردها نشود.

ایالات متحده در مورد طرح خود برای خروج از سوریه شفاف عمل نکرده است و پس از اینکه داعش به یک بازیگر بی کشور در منطقه تبدیل شده است نیز حضورش ضروری خواهد بود. ژنرال ریموند توماس، فرمانده نیروهای عملیات ویژه ایالات متحده با اشاره به اینکه ایالات متحده مدت دیگری نیز در سوریه خواهند ماند اظهار داشت که ماندن در سوریه به نفع نیروهای ائتلاف خواهد بود و تا زمانی که «تهدید [تروریسم] وجود داشته باشد» از نیروهای دموکراتیک سوریه حمایت خواهد کرد.

به همین ترتیب ژنرال بازنشسته، اسماعیل حقی پکین، نیز در مصاحبه ای با روزنامه طرفدار دولت «دیلی شاه» که به نظر می رسد با نیت ارسال پیامی به آمریکا صورت گرفته است، تقریبا به این مسئله اقرار کرد که ترکیه خودمختاری کردستان سوریه در شرق فرات را پذیرفته است. وی گفت که: «تنها هدف ایالات متحده ایجاد یک منطقه کرد در شمال شرقی فرات است. آنها در جهت این هدف تلاش می کنند و نمی خواهند که ترکیه مانع این تلاش شود.»

اگرچه هیچ کس نمی تواند پایان جنگ داخلی سوریه را پیش بینی کند، عوامل متعددی به احتمال خودمختاری کردستان در شمال سوریه اشاره دارد. در حالی که دولت ترکیه ممکن است این واقعیت را پذیرفته باشد، بسیار بعید است که آنکارا به دلیل ارتباط بین حزب کارگران کردستان، که به پ.ک.ک. معروف است و ارتباط فزاینده میان کردهای سوریه و ترکیه، از هر گونه تلاشی برای ممانعت از خودمختاری کردها خودداری کند. از این رو، بررسی گزینه های مختلف سیاسی که ممکن است ترکیه در نظر داشته و در اختیار داشته باشد، در درک تاثیر خودمختاری کردستان سوریه بر ترکیه، منطقه و روابط شکننده بین ترکیه و غرب سودمند خواهد بود.

تحریم اقتصادی

واکنش فوری و شدید ترکیه در مقابل هر گونه تهدیدی به دلیل خودمختاری کردستان سوریه، بستن مرز خود با روژآوا خواهد بود. تاثیر تحریم اقتصادی به حمایت یا عدم حمایت رژیم سوریه از آن بستگی خواهد داشت.

اولین سناریو، کسب استقلالی تحت نظارت آمریکا است که در این صورت تحریم اقتصادی بدون رضایت دولت سوریه بسیار موثرتر خواهد بود. روژآوا به یک نهاد سیاسی محصور در خشکی تبدیل خواهد شد که با کشورهای متخاصم و نهادهای شبه دولتی از جمله ترکیه از شمال، دولت اقلیم کردستان از شرق و رژیم سوریه از جنوب و غرب هم مرز خواهد بود که تمام مسیرهای تجاری بالقوه و راه های ارتباط با بازارهای جهانی را خواهد بست و از این رو وابستگی آن به حمایت آمریکا افزایش یافته و مانع توسعه جدی و پایدار منطقه می شود.

با این وجود، در سناریوی دوم، که تحریمی از جانب رژیم سوریه رخ نخواهد داد، کردهای شمال سوریه از طریق کشور فدرال سوریه آزادانه به بازار بزرگ داخلی و کشورهای همسایه وصل خواهد شد و از طریق بنادر ساحلی غرب سوریه، به اقتصاد جهانی دسترسی خواهند داشت. این سناریو همچنین به معنای بهبودی سریع تر روژآوا، انسجام اقتصادی سوریه و ارائه یک مدل اقتصادی پایدار برای روژآوا است تا آن را حتی در صورت تحریم ترکیه، به یک قطب اقتصادی پیشرو در کشور تبدیل کند، اقتصادی داخلی جنگ زده آن را بهبود دهد.

گفته می شود که روژآوا در اواسط سال 2016، 55 درصد از تولید ناخالص داخلی سوریه را به خود اختصاص داده است، به دلیل که این منطقه در مقایسه با سایر بخش های سوریه، دچار تخریب کمتری شده و زیرساخت ها و قابلیت های تولید و صادرات آن دست نخورده است. به عبارت دیگر این منطقه به یک کانون اقتصادی برای سوریه تبدیل شده است و می تواند از موقعیت مناسب خود در یک سناریوی پس از جنگ بهره بگیرد. کانتون جزیره، که به «سبد نان سوریه» معروف است، تقریبا یک پنجم گندم کشور را تولید می کند و کنترل چندین میدان نفتی کشور از جمله مرکز اصلی تولید نفت رمیلان را در دست دارد. به همین ترتیب، کانتون عفرین پس از مهاجرت بسیاری از تاجران از ویرانی های حلب به آنجا، به یک کانون صنعتی جدید تبدیل شده است. این کانتون دربرگیرنده حدود چهارصد کارگاه نساجی است که با حدود هفده هزار کارمند، پارچه سراسر سوریه را تامین می کند. از این رو می توان گفت، برای این که تحریم روژآوا از جانب ترکیه، ضربه محکمی به اقتصاد روژآوا وارد کند، مستلزم همکاری رژیم سوریه است.

همچنین، تحریم مشترک روژآوا توسط ترکیه و حکومت اقلیم کردستان، با یا بدون همکاری رژیم سوریه، می تواند منجر به پذیرش تمایل حکومت اقلیم کردستان به استقلال از جانب ترکیه گردد، به عنوان راهی برای ترکیه برای کسب مشروعیت، تشدید اختلافات داخلی میان کردها و ایجاد اتحاد میان حکومت اقلیم کردستان و آنکارا و همچنین تسریع استقلال کردستان عراق شود.

بستن پایگاه هوایی اینجرلیک

استفاده از پایگاه هوایی اینجرلیک توسط نیروهای ائتلاف مشترک ضد داعش، نقطه عطفی در سوظن میان ترکیه و متحدان آن در ناتو، در مورد موضع آنکارا در مراحل اولیه مبارزه علیه داعش بود. گشایش این پایگاه، درست یک روز پیش از وقوع مجدد جنگ داخلی ترکیه علیه پ.ک.ک. به هیچ وجه اتفاقی نبود. آنکارا امیدوار بود که از حمایت امریکا از حزب اتحاد دموکراتیک، یا پ.ی.د استفاده کند و در شمال سوریه منطقه پرواز ممنوع اعلام کند. پایگاه هوایی اینجرلیک بار دیگر به پیوندهای مرزی کردهای سوریه و ترکیه را جهت رسیدن به خودمختاری نشان داد و گشایش آن مستقیما با تلاش ترکیه برای ممانعت از هر دو طرف ارتباط داشت. بنابراین، در صورتی که ترکیه احساس کند در هرگونه توافقی بر سر خودمختاری کردهای سوریه به آنکارا خیانت شده است، می تواند پایگاه هوایی اینجرلیک (و دیاربکر) برای انجام عملیات های مرتبط با عملیات نیروی های مشترک ضد داعش، را ببند. این یک گزینه سیاسی بسیار جدی برای ترکیه است. لازم است بدانیم که به دلیل مسئولیت های ترکیه در برابر ناتو به عنوان یکی از اعضای این سازمان، آنکار از قدرت مانور محدودی برخوردار است و عدم اجازه در استفاده از پایگاه هوایی اینجرلیک تاثیری بر استفاده از 50 کلاهک هسته ای مستقر در این پایگاه ندارد.

با این وجود، مسدود کردن پایگاه هوایی اینجرلیک به طور قطع یک شکست لجستیک محسوب می شود، اما به معنای ناتوان ساختن آمریکا برای انجام حملات نیست. هنگامی که این پایگاه هوایی گشایش یافت، ژنرال جوزف، فرمانده سابق نیروهای عملیات ویژه ایالات متحده و فرمانده کنونی ستاد فرماندهی مرکزی ایالات متحده با اشاره به این که پایگاه هوایی اینجرلیک به نیروهای ائتلاف کمک می کند اما وجود آن ضروری نیست گفت: «این مسئله سبب افزایش انعطاف پذیری و سرعت پرداختن به دشمنی می شود که ما در عراق و سوریه با آن مبارزه می کنیم.» بر طبق مرکز سیاست گذاری بایپارتیزن، چندین پایگاه در منطقه وجود دارد که « فقط با افزایش جزئی هزینه ها و تسهیلات می توانند نقش مشابهی را ایفا کند» و به طور موثر بر این واقعیت تأکید کرد که در مورد اهمیت استراتژیک انجرلیک به طور کلی اغراق شده است. پس از فروکش درگیری و شکست داعش نیز نیاز و تقاضا برای استفاده گسترده از نیروی هوایی دیگر به این شکل نخواهد بود. به طور خلاصه، ترکیه با چنین اقدامی، تنها روابط شکننده خود با غرب را بدتر خواهد کرد.

اختلال در روند عادی سازی در روژآوا

انتظار نمی رود که پایان جنگ داخلی سوریه عصر تازه ای از رونق و سازگاری را با خود به همراه داشته باشد. بر اساس گزارش اتحادیه اروپای «توسعۀ اقتصادی و انسانی سوریه 40 سال به عقب باز گشته است» و مشخص نیست که چه کسی و یا چه چیزی به بازسازی اقتصاد سوریه کمک خواهد کرد. در هر صورت، ایجاد اعتماد و اطمینان از ثبات سوریه، کلید ایستادن این کشور بر سر پای خود خواهد بود و احتمال دارد که ترکیه تلاش کند تا مانع چنین پیشرفتی در منطقۀ روژآوا شود.

برای ترکیه، اطمینان از ادامه وجود فضای ترس و ناامنی حاکم بر روژآوا، راهی برای محدود کردن اقتصادی است که ترکیه آن را لازمه بوجود آمدن مشکلات اقتصادی برای روژاوا می داند که باعث آشوب در روژآوا خواهد شد. این کار را می توان از طریق بمب گذاری های پراکنده به دلیل تحرکات کوچک یا ادعاهای نادرست تجاوز کردها انجام داد و بدین ترتیب مانع عادی شدن شرایط شد و از ورود هر گونه سرمایه (اندک) و گردشگر به این منطقه جلوگیری کرد. علاوه بر این، ترکیه می تواند شبکه ای از هسته های خفته متشکل از جناح های شورشی ضد کرد مورد حمایت ترکیه در جنگ داخلی سوریه را در روژآوا ایجاد کند. این هسته های خفته می توانند حملاتی را در این منطقه انجام دهند و به این ترتیب آشوب های کنترل نشده ایی را به بار آورده و اقتدار دولت فدرال کردستان را تضعیف کرده و جریان سرمایه گذاری را در آن جا مختل کند. در تمام این نمونه ها، خطر بسیار زیادی تجهیزات و پرسنل امریکا را تهدید می کند.

در پایان، نمونه ای از خبرهای خبرگزاری دولتی « آناتولی » ترکیه را می توان نام برد که به تفصیل وضعیت نیروهای آمریکایی را در سوریه افشا کرد؛ از آنجایی که ترکیه سیاست های آمریکا را در سوریه مخالف سیاست های خود می داند، این اقدام نشان از تمایل ترکیه به ادامه این روند تلافی جویانه دارد.

با این وجود، خطر ایجاد تنش بیشتر در روابط پرتنش ترکیه با غرب در این سناریو، بسیار واقعی است. افشا کردن جزئیات حساس یا کشتن احتمالی نظامیان آمریکایی می تواند با واکنش جدی روبه رو شود. این امر حتی ممکن است آخرین ضربه به قرارداد موشک های اس 400 ترکیه، تنش ترکیه با آلمان، حادثه حمله محافظان اردوغان به معترضان کرد در واشنگتن، بحران ترکیه با هلند بر سر عدم اجازه امستردام به مقامات ترکیه برای برگزاری سخنرانی های انتخاباتی (موسوم به بحران گل لاله)، اظهارات نازی گونه اردوغان در مورد اتحادیه اروپا و دیگر رسوایی های سیاسی غرب وترکیه باشد.

نتیجه گیری

اگر روژآوا در توافقات پس از جنگ جایی برای خود پیدا کند با واکنش های فوری ترکیه با هدف ایجاد بی ثباتی بیشتر، حمایت از خشونت و ایجاد یک سیستم حکومتی ناپایدار وابسته به آمریکا روبه رو خواهد شد که آن را دنیای خارج منزوی کند. اینکه ترکیه در رسیدن به این اهداف موفق خواهد بود یا نه، به سایر بازیگران منطقه بستگی خواهد داشت و خطر تخریب روابط کنونی آنکارا با غرب را به همراه خواهد داشت

در دراز مدت، روژآوای خودمختار، در یکی از حوزه های فدرال سوریه، ممکن است به عنوان کاتالیزری عمل کند که ترکیه را وادار به پذیرش خواست کردها برای کسب استقلال و دستیابی به حقوق سیاسی در سایربخش های منطقه کند. احتمال تعمیق روابط بین آنکارا و اربیل، به عنوان یک جبهه مشترک علیه حزب اتحاد دموکراتیک یک جنبه از این مسئله است. جنبه ی دیگر قدرت پ.ک.ک. در ترکیه است که نهایتا رهبری ترکیه را وادار به پذیرش یک راه حل سیاسی برای مسئله کردهای خود خواهد کرد. تفاوت اصلی میان حکومت اقلیم کردستان در عراق و حزب اتحاد دموکراتیک در سوریه ارتباط انها با پ.ک.ک. است. رهبری حکومت اقلیم کردستان دشمن پ.ک.ک. است، در حالی که حزب اتحادیه دموکرات اهداف، دیدگاه ها و رهبری مشترکی با پ.ک.ک.دارد و حتی تحت این شرایط، چند دهه طول خواهد کشید تا ترکیه خودمختاری کردها را در شمال عراق بپذیرند. علاوه بر این، منطق صندوق رأی دولت ترکیه سیاست قطبی سازی داخلی را به دنبال خواهد داشت و هرگونه پذیرش حزب اتحاد دموکراتیک یا پ.ک.ک. را از جانب ترکیه به آینده ای دورتر موکول خواهد کرد.

در مجموع، در حالی است که خودمختاری کردها در سوریه می تواند به طور بالقوه وضعیت رهبری ترکیه را تغییر داده و تاثیر مثبتی بر سایر بازیگران کرد در منطقه داشته باشد که خواهان خودمختاری هستند، این مسائل در طولانی مدت رخ خواهد داد وروژآوا به احتمال زیاد به افزایش فوری خشونت در منطقه و بی ثباتی منجر خواهد شد.

* فرهات گورینی ویراستار خاورمیانه ایی ماهنامه «ریزن» دانمارک در رابطه با سیاست بین الملل است. او در چندین اتاق فکر و همچنین رسانه ی بین المللی و دانمارکی در رابطه با خاورمیانه شرکت داشته است و تجربه همکاری با موسسه کارنگی اروپا به عنوان دستیار تحقیقاتی در رابطه با ترکیه را دارد.