کمتر از یک ماه پیش، موفقیت های مسعود بارزانی روز به روز بیشتر می شد. بیش از 90 درصد رای دهندگان از درخواست وی برای استقلال در همه پرسی 25 سپتامبر حمایت کردند. نیروهای رئیس کرد (اقلیم کردستان) عراق مناطق بزرگ تولید نفت عراق را کنترل می کردند و جایگاه وی به عنوان یک رهبر ملی تضمین شده به نظر می رسید.

سه هفته بعد، نیروهای عراقی کنترل شهر سنجار و شهر نفت خیز کرکوک به عنوان «پایتخت فرهنگی » کردها را در اختیار گرفتند. منبع اصلی درآمد کردستان عراق به کنترل بغداد درآمده است و بارزانی با درخواست های متعدد برای استعفا روبرو است.

با نگاهی به اتفاقات گذشته می توان گفت همه پرسی بدترین تصمیمی بود که وی طی چندین دهه حکومت داری خود اتخاذ کرد. اما در پس این تغییر سریع سرنوشت چندین اقدام نادرست، اختلافات داخلی و ریسک هایی وجود دارد که به گفته تحلیلگران رویای تشکیل کشور را به فاجعه تبدیل کرده است.

رئیس (اقلیم کردستان) اظهار داشت که برخی افراد یک حزب سیاسی به طور یکجانبه راه را برای چنین حمله ای هموار کردند.

در سه روز گذشته، با پیشروی نیروهای ارتش عراق به سمت مناطقی که تحت کنترل دولت اقلیم کردستان بود اما در خارج از خاک اقلیم قرار داشت، جنگجویان پیشمرگه مواضع خود را در برخی مناطق ترک کرده اند: از جمله مخمور، دیالی، بعشیقه، گویر، کرکوک.

از دست دادن کنترل میدان های نفتی بای حسن و آوانا در روز سه شنبه، احتمالا بیشترین خسارت به حساب می آید. این میدان ها که پیش از این توسط پیشمرگه های حزب دموکرات کردستان کنترل می شد، مسئول تولید 280000 بشکه نفت از کل 600000 هزار بشکه نفت در روز بوده و با این اتفاق استقلال اقتصادی این دولت کوچک به مخاطره می افتد.

این دگرگونی ها به دلیل شکست ساختار سیاسی کردها صورت گرفت که ناشی از خطوط حزبی و جغرافیایی است. روز سه شنبه، بارزانی اتحادیه میهنی کردستان را به خاطر عقب نشینی های تکان دهنده در میدان نبرد سرزنش کرد.

وی گفت: «رئیس (اقلیم کردستان) در اشاره به رویدادهای اخیر در کرکوک، اظهار می دارد که برخی از افراد یک حزب سیاسی خاص راه را برای چنین حمله ای هموار کرده اند.»

برخی از اعضای حزب اتحادیه میهنی کردستان در پاسخ به این اظهارات اعلام کردند که این سرکشی حزب دمکرات کردستان و اکراه از مذاکره با بغداد بود که باعث شد دولت عراق برای بازپس گرفتن سرزمین خود به زور متوسل شود.

پاتریک اوزگود، رئیس پیشین دفتر نشریه Iraq Oil Report در کردستان، گفت در نتیجه تحولات کنونی دولت حکومت اقلیم کردستان دچار هرج و مرج شده و آینده آن بسیار نامطمئن است.

وی گفت: «بایستی عملا حکومت اقلیم کردستان را به عنوان دولتی منسجم، سیاست گذار، و مجری امنبت فراموش کنیم. این (حکومت ) به معنای واقعی وجود ندارد.»

او ادامه داد: «شما با یک حکومت از هم پاشیده تحت کنترل حزب دموکرات کردستات در اربیل مواجه هستید و حزب اتحادیه میهنی کردستان در سلیمانیه را دارید که اکنون تا حد زیادی با دولت فدرال همراه است.»

کردستان عراق همواره بین حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان تقسیم شده است. حزب دموکرات کنترل اربیل پایتخت اقلیم و اتحادیه میهنی کنترل شهر دوم اقلیم، یعنی سلیمانیه، را در اختیار دارد.

بایستی عملا حکومت اقلیم کردستان را به عنوان یک حکومت منسجم فراموش کنیم. این حکومت (دیگر) وجود ندارد.

با وجود اینکه در سال های اخیر کردها در برابر گروه دولت اسلامی متحد شده بودند، اما به نظر می رسد که این دو گروه بار دیگر با هم دچار اختلاف شده اند.

نیت ربکین، سردبیر مجله امور Inside Iraqi Politics، گفت: «تنش به وجود آمده میان اتحادیه میهنی کردستان/حزب دموکرات کردستان مهمترین عامل برای توضیح اتفاقات روی داده در کرکوک است.»

»یکی از چیزهایی که پیش بینی رویدادهای آینده، حتی در کوتاه مدت، را دشوار می کند این است که جبهه متحد احزاب کرد کاملا شکسته شده است.»

وی گفت تقریبا هیچ کس پیش بینی نمی کرد که چنین اختلافاتی منجر به از دست رفتن قلمرو و تمامیت این اقلیم کردنشین شود.

اما اتحادیه میهنی کردستان همیشه نسبت به همه پرسی استقلال بارزانی و خصومت وی نسبت به بغداد بی تفاوت بوده است.

در حالی که اتحادیه میهنی - برخلاف جنبش تغییر (گوران) به عنوان حزبی بزرگتر با رأی گیری همراهی کرد و از کمپین «بله» حمایت کرد، اما از دنبال کردن سیاست افراطی بارزانی خودداری کرد و حاضر بود در مورد نگرانی بوجود آمده به دلیل همه پرسی و یا تغییر زمان برگزاری آن مذاکره کند.

اتحادیه میهنی کردستان همواره روابط نزدیکی با ایران داشته است. محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران، در مراسم خاکسپاری جلال طالبانی رهبر فقید اتحادیه میهنی در ماه گذشته شرکت کرد. همین امر باعث شده است حزب دموکرات کردستان، اتحادیه میهنی را به ارتباط با ایران متهم کند، اما رهبریت اتحادیه میهنی هرگونه توافق با نیروهای عراقی را انکار می کند.

تنش های داخلی

در ماه های اخیر، اتحادیۀ میهنی کردستان با تنش های داخلی روبرو بوده است. برهم صالح نخست وزیر پیشین اقلیم کردستان، کسرت رسول معاون رئیس اقلیم، و نجم الدین کریم استاندار کرکوک، همگی از رهبری اتحادیۀ میهنی کردستان ابراز نارضایتی کرده اند.

صالح و رسول در سال 2016 ابراز تمایل کردند تا یک نهاد تصمیم گیری جایگزین را در این حزب تشکیل دهند، در حالی که نجم الدین کریم که یک چهره بسیار منفورتر در بغداد است، روز به روز بیشتر حزب دموکرات کردستان نزدیک شد و به یکی از حامیان قوی همه پرسی استقلال تبدیل شد.

با توجه به اینکه صالح سرانجام از این حزب کناره گیری کرد، اتحادیۀ میهنی کردستان هم اکنون به طور گسترده ای تحت تسلط خانواده طالبانی قرار دارد. و اکنون اتحادیه میهنی، به گونه ای تناقض آمیز، از همان سیاست خانوادگی پیروی می کند که این حزب در سال 1975 و در مخالفت با همین رویه، (که حزب دموکرات کردستان از آن پیروی می کرد) تشکیل شد.

اوزگود گفت: «آنها از (اقدامات) حزب دموکرات کردستان [در کرکوک] راضی نبودند. و شاهد آن بودیم که برخی از مقامات اتحادیه میهنی روز به روز بیشتر به سمت حزب دموکرات کردستان گرایش پیدا می کردند، چرا که تشخیص داده بودند حزب دموکرات کردستان دست بالا را داشته و به زودی همه کارت ها را در اختیار خواهد داشت.»

به نظر می رسد این اختلافات روز به روز بیشتر شود چرا که کردها بخش های بیشتری از مناطق خود را به دولت مرکزی در بغداد واگذار می کنند؛ حتی ممکن است چنین وضعیتی به دشمنی میان جناح های کرد منجر شود.

کمال چومانی، یکی از محققان مهمان مؤسسه تحریر در سیاست خاورمیانه، گفت چنین سناریویی محتمل بود، اما نه در مقیاس جنگ داخلی سال 1994 که تقریبا شاهد نابودی اقلیم نوپای کردستان بودیم.

وی گفت: «اکنون این نگرانی وجود دارد که به غیر از از دست دادن کنترل مناطق مورد مناقشه، ممکن است اقلیم کردستان به روزهای قدیمی خود یعنی شیوه دو اداره ای، اتحادیه میهنی کردستان و حزب دموکرات کردستان برگردد و احتمالا این گزینه بهتر از آن است که روابط بین حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی را بدتر شود.»

«من فکر می کنم اگر وضعیت کنونی ادامه پیدا کند، بین اتحادیه میهنی و حزب دموکرات کردستان درگیری بوجود خواهد آمد.»

در حال حاضر، این امکان وجود دارد که قدرت سیاسی، همانند گذشته، بین اربیل و سلیمانیه تقسیم شود و بار دیگر اتحادیه میهنی به بغداد نزدیکتر شده و به دنبال برقراری روابط اقتصادی باشد.

با این وجود، این سناریو از نظر اداری مشکلاتی را بوجود خواهد آورد. رابکین هشدار داد مناطق کردی در چارچوب حکومت اقلیم کردستان قرار دارند و تلاش برای جدا کردن آنها از همدیگر منجر به مشکلات جدی اداری خواهد شد.

وی گفت: «اگر شما در مدارس سلیمانیه کار کنید پرسش هایی برایتان بوجود خواهد آمد، مانند اینکه دولت کردستان در اربیل از شما چه می خواهد، آیا بغداد می تواند پرداخت هایی که از اربیل صورت نمی گیرد را از طریق سلیمانیه به انجام برساند؟»

«این امر فعالیت جداگانه را برای آنها با مشکل مواجه خواهد ساخت.»

چومانی گفت ممکن است نتیجه مثبتی در نتیجه تنش های کنونی بوجود آید؛ مانند اصلاحات سیاسی و اجتماعی در کردستان و پایان استیلای سیاسی بارزانی.

وی گفت: «این احتمال وجود دارد که گوران، دکتر برهم صالح، جماعت اسلامی کردستان، اتحاد اسلامی کردستان و اکثریت اعضای اتحادیه میهنی برای پایان دادن به استیلای بارزانی و در دست گرفتن قدرت با هم متحد شوند.»

« ممکن است دیگر احزاب سیاسی اقلیم کردنشین که به حاشیه رانده شده اند، قویتر شده و برای انجام اصلاحات اقتصادی، عدالت اجتماعی، دموکراسی و حاکمیت قانون تلاش کنند.»

رویای بارزانی برای تشکیل کشور در حال نابودی است. رویدادهای بعدی ممکن است کردهای عراق را دچار تفرقه بیشتر کرده، ضعیف­ تر نموده و بیش از هر زمان دیگر به نیروهای خارجی وابسته کند.

منبع: میدل ایست آی

ترجمه :خبرگزاری کردپرس