مشروح گفتگوی اختصاصی کردپرس با محمود عثمان سیاستمدار برجسته کُرد عراقی:
کردپرس: چه عواملی موجب شد که روابط اقلیم کردستان و حکومت مرکزی عراق به مرحله بکارگیری نیروی نظامی در مقابل یکدیگر برسد؟
محمود عثمان: عدم حل مسائل مورد اختلاف طی 12 سال اخیر میان اربیل و بغداد به ویژه ماده 140 قانون اساسی عراق مربوط به مناطق مورد مناقشه میان طرفین، مسئله مرزهای جغرافیایی و سیاسی، قانون نفت و گاز و پیشمرگ را می توان اصلی ترین عوامل دانست. در مرحله بعدی برگزاری رفراندوم استقلال در اقلیم کردستان و مناطق مورد مناقشه نیز که بغداد آن را بهانه کرد و اعلام نمود که کردها قصد تجزیه عراق را دارند عامل دیگری بود که می توان به آن اشاره کرد و در این میان باید به چراغ سبز آمریکا به حیدر العبادی نخست وزیر عراق برای حمله به کردستان نیز اشاره داشت، از دیگر عوامل اساسی و تاثیرگذار بودند تا این درگیری روی دهد. به عقیده من رفراندوم بهانه ای بیش نبود زیرا قبل از رفراندوم نیز حکومت مرکزی عراق اعلام کرده بود باید به مناطقی که از سال 2014 به بعد، توسط پیشمرگ ها از اشغال داعش آزاد شده بودند، بازگردند و حاکمیت خود را بر آن مستولی گرداند.
کردپرس: به عدم حل مسائل میان اربیل و بغداد اشاره داشتید، کدام طرف در عدم حل آن ها مسئول است؟
محمود عثمان: به عقیده من هر دو طرف بغداد و اربیل مسئول هستند، اما مسئولیت اصلی بر دوش بغداد است و دلیل آن نیز وجود قدرت و حاکمیت در دست آن ها است، حکومت مرکزی، قدرت اصلی اجرایی در کشور می باشد به همین دلیل مسئولیت بیشتری بر عهده آن ها است، اما اقلیم کردستان نیز مسئول می باشد.
کردپرس: در کدام یک از موارد اختلافی، بغداد بیشترین مسئولیت را در عدم حل مشکلات و اختلافات دارد؟
محمود عثمان: می توان گفت که در همه مسائل، زیرا همه مسائل مورد اختلاف به هم گره خورده اند، مثلا مسئله پیشمرگ. بغداد طی چند روز در مجلس نمایندگان با تصویب قانونی، نیروهای حشد الشعبی را به عنوان سازمانی قانونی و مشروع معرفی کرد، اما تاکنون حتی یک قانون در ارتباط با نیروی پیشمرگ به تصویب نرسانده اند. نمونه برجسته دیگر، ماده 140 قانون اساسی عراق می باشد که هدف از گنجاندان آن در قانون اساسی، حل مسئله مناطق مورد مناقشه میان اربیل و بغداد از طریق رجوع به آرای مردم بود که این نیز هنوز اجرایی نشده است. تاکنون هیچ قانونی در ارتباط با نفت و گاز در عراق در مجلس به تصویب نرسیده است. می توان به موارد بیشتری نیز اشاره کرد. به همین دلیل به عقیده من، بیشترین مسئولیت در وضعیت موجود و عدم حل مسائل مورد اختلاف متوجه بغداد است. بخشی از مسئولیت نیز بر دوش اقلیم کردستان است و نمی توان همه مسئولیت را متوجه بغداد نمود. دلیل این وضعیت هم عدم تحقق آشتی ملی پس از سقوط صدام حسین میان طیف های مختلف از جمله شیعیان، سنی ها ، کردها و ترکمان ها و طرف های دیگر است. پروسه سیاسی آغاز شده از سال 2003 و سقوط صدام، در عراق به سر منزل مقصود نرسید. این وضعیت باید از جانب همه طیف ها مورد بازبینی قرار گیرد. باید راه حلی بیابند تا بتوان به حکومتی باثبات در عراق با رضایت همه طرف ها و مبنا قرار دادن قانون اساسی کشور دست یافت، به ویژه پس از پایان داعش.
کردپرس: اگر بخواهید مواردی که در عدم حل اختلافات میان اربیل و بغداد است را برشمرید، در کدام موارد مسئولیت وضعیت موجود بر عهده دولت اقلیم کردستان است؟
محمود عثمان: مسئولیت های اقلیم کردستان همان مسئولیت هایی است که متوجه حکومت مرکزی عراق است، اما به نحوی دیگر. نبود گفتگویی جدی میان اربیل و بغداد، فقدان همکاری کامل میان دو طرف. اقلیم کردستان در مقطع تدوین و تصویب قانون اساسی عراق نقش برجسته ای ایفا کرد، به ویژه رهبران اصلی کردستان از جمله مسعود بارزانی و جلال طالبانی و دیگران، اما پس از آن و برای اجرایی کردن این قانون، نقشی ایفا نکردند و به صورت جدی، اقدامی صورت ندادند و بغداد هم از این مسئله خرسند بود، دلیل این امر نیز آن بود که طرف هایی در بغداد بر این عقیده بودند که قانون اساسی در مقطعی تدوین و تصویب شده است که کردها در بغداد دارای بیشترین قدرت و نفوذ بوده اند و آمریکا و سازمان ملل و انگلیس نیز در تدوین و تصویب آن نقش داشته اند، به همین دلیل، همیشه خواستار اصلاح آن بودند، به ویژه در ارتباط با اختیارات کردها و تقلیل آن ها.
کردپرس: در اظهاراتتان به مسئله رفراندوم اشاره داشتید، ارزیابی شما از انجام این اقدام با لحاظ کردن شرایط حاکم و مخالفت ها با آن و همچنین جایگزین هایی که برای آن پیشنهاد شد، چیست؟
محمود عثمان: از همان آغاز مطرح شدن مسئله رفراندوم بر این عقیده بودم که نباید این رفراندوم در اقلیم کردستان برگزار شود. زیرا ما دو بار در سال های 2004 و 2005 رفراندوم را برگزار کردیم. در هر دو رفراندوم نیز با اکثریت آرا مردم به استقلال رای دادند. لازم نبود این رفراندوم را تکرار کنند. اما لازم بود بر اجرایی کردن ماده 140 قانون اساسی عراق پافشاری بکنند و رفراندوم در مناطق مورد مناقشه برگزار شود. تا سرنوشتشان تعیین شود. باید این کار انجام می شد و اساس قرار می گرفت و بیش از هر چیز دیگری بر آن تمرکز می کردند. در اربیل و و دهوک و سلیمانیه در سال 2004 با جمع آوری امضا و در سال 2005 نیز با اخذ رای از طریق صندوق، رفراندوم را برگزار کردیم. لازم به دوباره برگزار آن نبود. رفراندومی هم که انجام شد برای برگزاری آن محاسبات و ارزیابی ها و تحلیل های دقیقی صورت نگرفت و همچنین نتایج آن به صورت دقیق و درست تحلیل و بررسی نشد. برخی طرف ها و شخصیت ها هم بودند که کردها با آن ها مشورت کردند، به ویژه خارجی ها که به عقیده من امکان این که کردها را به راه نادرست هدایت کرده باشند و چیزی به کردها گفته باشند تا کردها با مشکل مواجه شوند وجود دارد. به همین دلیل روند آن گونه به پیش رفت که شاهد بودیم. می بایست دقیق تر تحلیل و بررسی صورت می گرفت.
کردپرس: حکومت مرکزی عراق با نَفس برگزاری رفراندوم مشکل داشت، به عقیده شما اگر رفراندوم در چهار استان اقلیم کردستان برگزار نمی شد و فقط در مناطق مورد مناقشه برگزار می شد، مشکلی که اکنون شاهد آن هستیم، به وجود نمی آمد؟
محمود عثمان: بلی! همان مشکل ایجاد می شد، همان گونه که اشاره کردم، حکومت بغداد به دنبال آن بود که به مناطقی که کردها پس از 2014 از اشغال داعش آزاد کرده بودند، بازگردد، آمریکا هم در این مسئله از حکومت عراق حمایت می کرد، اما ممکن بود که این کار در حالتی که اشاره کردم با گفتگو حل و فصل شود، نه با جنگ. شرط هم نبود هم اکنون رفراندوم برگزار شود، می توانست بعد از پایان داعش برگزار گردد و در آن صورت نیز شیوه و زمان آن تغییر می کرد، اما حکومت مرکزی بغداد نیز همان درخواست را می داشت.
کردپرس: حکومت مرکزی عراق و در راس آن حیدر العبادی طی رویدادهای اخیر بیشترین تلاش خود را به کار گرفت که بازگرداندن نیروهای عراقی به کرکوک و مناطق مورد مناقشه را به عنوان اجرایی کردن قانون اساسی و بازگرداندن حاکمیت دولت مرکزی به این مناطق بر اساس قانون به تصویر بکشد و در این میان به توافقاتی که گویا در سال 2016 با رهبری سیاسی کرد برای بازگشت نیروهای عراقی به این مناطق پس از پایان داعش منعقد کرده است اشاره کرد، نظر شما درباره این رویکرد بغداد چیست و آیا از وجود توافقی این چنینی اطلاعی دارید؟
محمود عثمان: از وجود چنین توافقی اطلاعی ندارم. دولت اقلیم کردستان نیز انعقاد چنین توافقی با حکومت مرکزی را انکار می کند و تاکید دارد که توافقی در میان نیست. دولت اقلیم کردستان اعلام می کند که به دنبال عقد توافقی سیاسی با بغداد و آمریکا برای نحوه اداره استان نینوا و دیگر مناطق مورد مناقشه پس از پایان داعش بوده اند، اما این طرف ها یعنی آمریکا و دولت فدرال حاضر به عقد چنین قراردادی با اربیل نبوده اند. آن چه که از آن اطلاع داریم، این است. من از آن چه که عبادی می گوید اطلاعی نداشته و ندیده ام، بهتر آن است که اگر عبادی چنین توافقی را در دست دارد انتشار دهد تا مردم آن را ببینند؛ زیرا یک طرف می گوید منعقد شده و دیگری آن را انکار می کند.
کردپرس: به چراغ سبز آمریکا برای حکومت مرکزی عراق برای استقرار نیروهای دولت فدرال در کرکوک و دیگر مناطق مورد مناقشه اشاره کردید. با در نظر گرفتن این که کردها پس از 2003 و به ویژه از 2014 به بعد خود را همپیمان آمریکا می دانستند، این اقدام واشنگتن را چگونه می توان تحلیل کرد و چه پیامی برای کردها دارد؟
محمود عثمان: آمریکا هیچ گاه برای کردها هیچ حسابی باز نکرده است و مسئله کرد در برنامه آمریکا نیست. آمریکا همیشه علیه کردها بوده است از مهاباد تا توافق بغداد و 1988 تا 1991 تا 2003 همیشه این گونه بوده است که آمریکا طرف دولت های مرکزی را گرفته است و هیچ گاه طرف کردها را نگرفته است. برخی اوقات دوست کردها بوده است، اما همیشه به کردها فشار وارد آورده است که به بغداد باز گردند و شاهد خلاف و عکس آن نبوده ایم. به نظرم کرد مرتکب اشتباه شد که به آمریکا اعتماد کرد. به خوبی این مسئله را درک و تحلیل نکرده است. آمریکا دوست کرد نیست. مسئله کرد همچون مسئله ای ملی در برنامه کاری آمریکا نیست، این کشور ما را بخشی از عراق می داند و به همین نحو نیز با ما تعامل و روابطه دارد.
کردپرس: چند هفته قبل از رویدادهای کرکوک و دیگر مناطق مورد مناقشه، دولت اقلیم کردستان و روسیه از انعقاد قرار بزرگ استخراج و صادرات نفت کردستان خبر دادند، همچنین موضع روسیه در ارتباط با رفراندوم استقلال کردستان متفاوت از دیگر طرف ها بود و انعطاف بیشتری در مواضع مسکو در قبال رفراندوم مشاهده می شد. به نظر شما رقابت ابرقدرت ها به ویژه آمریکا و روسیه در ارتباط با انرژی به ویژه در عراق تا چه اندازه با چراغ سبز آمریکا به بغداد برای کنترل دوباره کرکوک و مناطق مورد مناقشه و بیرون راندن نیروهای کرد از این مناطق نفت خیز ارتباط دارد؟
محمود عثمان: احتمال چنین رابطه ای محتمل است، اما من نمی توانم درباره میزان آن اظهار نظر کنم. قبل از انعقاد قراردادهای نفتی اقلیم کردستان با روسیه آمریکا هیچ گاه دارای موضع مشترک با کردها نبوده است و همیشه به کردها فشار وارده کرده است که به بغداد بازگرند. نیروهای آمریکایی 10 سال در عراق بودند و هم اکنون نیز حضور دارند، اما هیچ تلاشی برای حل اختلافات ما با بغداد نکردند. برخی اوقات هم در برخی موارد در کنار اربیل و برخی اوقات در کار بغداد قرار می گرفتند و بیشتر، مشکلات را افزایش می دادند. به عقیده من آمریکا موضع خوبی در قبال کردها نداشت. توافق نفتی با روسیه به نظر من اقدامی قابل قبول و پسندیده بود. اقلیم کردستان باید تلاش کند بیشتر به روسیه نزدیک شود، باید با آمریکا هم رابطه داشته باشد، اما کرد باید بیشتر بر روی روسیه حساب باز کند. زیرا روسیه در این منطقه نقش بیشتری ایفا می کند. روسیه دوست ایران و عراق و سوریه است و ترکیه هم از این کشور می ترسد. ما به عنوان کرد هم در این منطقه زندگی می کنیم باید اهتمام بیشتری به روسیه بدهیم. به ویژه پس از رویدادهای اخیر و ایجاد توازنی در روابط با روسیه و آمریکا.
کردپرس: مسعود بارزانی از منصب ریاست اقلیم کردستان کناره گیری کرد و اختیارات این منصب نیز میان سه نهاد حاکمیتی تقسیم شد، ارزیابی شما از این تصمیم در مقطع کنونی چیست؟
محمود عثمان: تصمیم خوبی بود. جناب مسعود بارزانی از خیلی وقت پیش به ویژه طی سال گذشته در اظهارات رسانه ای و دیدارهای رسمی و دوستانه از احزاب درخواست کرد که بر سر شخصی دیگر برای احراز این پست به توفق برسند تا جای ایشان را بگیرد و اختیارات ریاست اقلیم به وی سپرده شود، اما احزاب هیچ کس را معرفی نکردند. پس از آن گفته شد انتخابات برگزار شود، دیدیم که انتخابات هم برگزار نشد و به تعویق افتاد، به همین دلیل و به ویژه پس از رویدادهای اخیر تصمیم گرفت که دوره ریاستش را تمدید نکند. تصمیم خوبی بود. بیشتر اختیارات منصب ریاست اقلیم کردستان به نخست وزیری رسید و بخشی نیز به پارلمان و قوه قضائیه و از این پس باید این سه نهاد برای حل مشکلات تلاش کنند.
کردپرس: به نظر شما رویدادهای اخیر تا چه اندازه در اتخاذ تصمیم مسعود بارزانی برای کناره گیری از قدرت تاثیرگذار بوده اند؟
محمود عثمان: مطمئنا تاثیرگذار بوده است. اما پیش از این رویدادها هم مسعود بارزانی این گونه نشان داده است که قصد تمدید دوره ریاستش را ندارد.
کردپرس: توازن قوا و همچنین نسل جدید رهبران سیاسی در اقلیم کردستان پس از کناره گیری بارزانی از قدرت را چگونه ارزیابی می کنید؟
محمود عثمان: واقعیت این است که اقلیم کردستان از سوی احزاب اداره می شود. نظام حاکمیتی ما نه ریاستی و نه پارلمانی. این احزاب هستند که حکمرانی می کنند. این اشتباه است. امیدوارم احزاب با هم همکاری کنند. همه احزاب در دولت حضور دارند، فقط جنبش تغییر در دولت حضور ندارند و مشخص نیست به قدرت بازگردد یا خیر. اگر احزاب متحد شده و منافع مردم را به منافع حزبی ارجحیت دهند، می توانند کم کم مشکلات را حل کرده و وضعیت موجود را از سر بگذرانند. باید با بغداد و کشورهای همسایه و جهان گفتگو کنند و مشکلات پیش آمده را حل و فصل نمایند و از گسترش آن جلوگیری کنند.
کردپرس: پیش بینی می کنید که روبط اربیل و بغداد از این پس شاهد گشایش بیشتری باشد؟
محمود عثمان: به دلیل درخواست های جهانی برای انجام مذاکرات میان اربیل و بغداد و اظهارات حیدر العبادی مبنی بر اراده حل مسائل از طریق گفتگو و اعلام آمادگی دولت اقلیم کردستان، معتقد به آغاز گفتگوهای سیاسی میان طرفین هستم. راه دیگری غیر از این وجود ندارد. باید با هم کار کرد. امیدوارم ایران و آمریکا که پس از سقوط صدام دارای بیشترین نقش و تاثیرگذاری در عراق بوده اند در آغاز گفتگو و حل مشکلات اربیل و بغداد نقش آفرینی کنند، به ویژه ایران که اگر بی طرف باشد و بیشتر طرف بغداد را نگیرد و کردها را هم در نظر بگیرد، می تواند نقش اساسی ایفا نماید. این کشورها در عراق نقش دارند و باید طرف سومی میان اربیل و بغداد قرار گیرد، ایران باشد یا آمریکا و یا سازمان ملل، موجب پایبندی طرفین به گفتگوها و توافقات خواهد شد.
* گفتگو و ترجمه: حسن صالحی / سرویس عراق و اقلیم کردستان خبرگزاری کردپرس
نظر شما