کردهای عراق با تحولی غیرمنتظره که رهبران اقلیم کردستان نیز به آن اشاره کرده اند روبه رو شده اند. رهبران کرد عراق با برگزاری رفراندوم استقلال در 25 سپتامبر 2017 و با وجود مخالفت جامعه بین المللی به سوی استقلال گام برداشتند اما دولت مرکزی عراق که قبلا نسبت به عواقب چنین اقدامی هشدار داده بود به کنترل کردها بر مناطق مورد مناقشه از جمله کرکوک و میدان های نفتی آن پایان داد. اقلیم کردستان عراق اکنون با بسته شدن گذرگاه های مرزی و فرودگاهها با بحران اقتصادی روبه رو شده است. خبرگزاری کردپرس در مصاحبه با دکتر ژین رایس باجالان استاد تاریخ دانشگاه میزوری آمریکا و کارشناس حوزه تاریخ خاورمیانه سوالاتی درباره تحولات اخیر عراق و اقلیم کردستان از وی پرسیده است.

دکتر ژین باجالان نتیجه رفراندوم را که وی علت آن را اشتباه محض کردها می داند فاجعه توصیف می کند. ولی یکی از علل بی نتیجه ماندن رفراندوم را عدم انسجام داخلی میان احزاب کرد و حرکت به سوی رفراندوم و استقلال با دست خالی عنوان کرد. وی معتقد است که کناره گیری مسعود بارزانی از ریاست اقلیم کردستان تاثیری بر تغییر نظام و ساختار کنونی اقلیم کردستان نمی گذارد.

دکتر ژین رایس باجالان معتقد است ممکن است کردهای سوریه به ترکیه یا سوریه فروخته شوند اما آنها اشتباه کردهای عراق را که وی آن را نوعی گستاخی خواند تکرار نخواهند کرد.

متن کامل مصاحبه دکتر ژین رایس باجالان با کردپرس:

کردپرس: کردهای عراق چه سودی از برگزاری رفراندوم بردند؟ آنها چه چیزی از دست دادند؟

دکتر باجالان: من فکر نمی کنم که درست باشد از سود و یا دستاورد در مورد رفراندوم صحبت کنیم. برگزاری رفراندوم یک فاجعه تمام عیار برای کردستان عراق بود. باید بگویم که من کردها را به خاطر رای مثبت به رفراندوم مواخذه نمی کنم. کاملا واضح است که کردها خواهان جدا شدن از عراق هستند. علاوه بر آن، عراق به کشوری تبدیل شده است که به جای حاکمیت قانون، شبه نظامیان شیعه آن را اداره می کنند.

با این حال، می توان رهبران سیاسی کردستان عراق و بویژه حزب دموکرات کردستان را به خاطر چنین قمار و اقدام غیرمسئولانه مورد بازخواست قرار داد. از آن جایی که جامعه بین المللی اجازه تاسیس ساختارهای دولت- ملت جدید را نمی دهد حرکت به سمت استقلال مثل قمار است. باید اندیشید: دولت آمریکا حتی زمان فروپاشی شوری سابق در مورد حمایت از جمهوری های سابق شوروی محتاطانه عمل می کرد. بنابر این اگر کسی می خواهد قمار کند باید با دست پر و قدرتمند به این کار اقدام کند. در مورد کردستان عراق چنین نبود. در واقع باید گفت که اقلیم کردستان از نظر انسجام داخلی ناکارآمد بود. علاوه بر این که اقلیم کردستان بر اثر کاهش قیمت نفت و رابطه تنش آمیز با دولت مرکزی عراق با بحران اقتصادی دست و پنجه نرم می کرد، پارلمان اقلیم کردستان تعطیل شده و مسعود بارزانی ریاست اقلیم کردستان را پس از پایان دوره قانونی آن همچنان در اشغال داشت.علاوه بر آن، کردستان عراق نتوانسته بود به نیروهای نظامی خود و نهادهای حکومتی انسجام و استحکام ببخشد. اقلیم کردستان با چنین موقعیت ضعیفی برای استقلال از عراق اقدام کرد.

کردپرس: در مورد آینده پروژه استقلال کردها چه فکر می کنید؟ آیا باید آن را پایان یافته فرض کرد؟

دکتر باجالان: بله. حداقل در کوتاه مدت باید آن را پایان یافته خواند. من فکر می کنم که ما شاهد ضعیف تر شدن جنبه های خودمختاری اقلیم کردستان خواهیم بود. ما می بینیم که نیروهای عراقی در گذرگاه های مرزی و فرودگاه های مستقر هستند.

کردپرس با توجه به کناره گیری مسعود بارزانی، در مورد آینده اقلیم کردستان و ساختار حاکمیتی در این منطقه چه فکر می کنید؟

دکتر باجالان: درست است که بارزانی از ریاست اقلیم کردستان کناره گیری کرده است اما قدرت را به چه کسی واگذار کرده است؟ قدرت سیاسی و اقتصادی همچنان در دست نخبگانی است که قبل از کناره گیری مسعود بارزانی آن را کنترل می کردند. من باور دارم که مسعود بارزانی همچنان از پشت صحنه قدرت را هدایت خواهد کرد. من فکر می کنم که مشکل اصلی در اقلیم کردستان عراق این است که قدرت سیاسی و فرصت های اقتصادی در دست آنهایی نیست که توانا هستند بلکه در دست کسانی است که در اربیل با حزب دموکرات رابطه دارند و در سلیمانیه با حزب اتحادیه میهنی در ارتباط هستند. وقتی رژیم صدام از اقلیم کردستان بیرون انداخته شد سیستم حکم رانی رژیم بعث که در آن منابع میان حامیان وفادار تقسیم می شد در اقلیم کردستان اجرا شد. اقدام جدی برای از بین بردن این سیستم لیبرال بعثی در اقلیم کردستان انجام نشده است. تا زمانی که این سیستم رژیم بعث در اقلیم کردستان از میان نرود مهم ترین مشکلات مانند فساد و خویشاوندسالاری که همه از آن می نالند از میان نخواهند رفت. مشکل در اقلیم کردستان فقط سیاسی و اقتصادی نیست؛ مشکل نظامی نیز وجود دارد. چه کسی حاضر است برای کردستانی بجنگد که منافع آن به جیب دو خانواده می رود؟

کردپرس: آیا کرکوک برای همیشه از کنترل کردها خارج شد؟ ایا کردها قادر خواهند بود دوباره برآن تسلط پیدا کنند؟

دکتر باجالان: هیچ کس نمی تواند در باره آینده حدس بزند و یا آن را پیش بینی کند. با این حال، من شک دارم که عراق آن را به کردها تسلیم کند. باید در نظر داشت که رهبران کرد می خواستند کردستان عراق را به دبی تبدیل کنند اما بدون کنترل کرکوک غنی از نفت، اقلیم کردستان به سودان جنوبی تبدیل خواهد شد.

کردپرس، درباره سرنوشت کردهای سوریه چه نظری دارید؟ آیا می توان گفت که سناریوی عراق در روژاوا نیز تکرار می شود؟

دکتر باجالان: صحبت کردن در این مورد سخت است اما باید نکته ای را یادآوری کنم. مشکل کردهای عراق بیشتر به خودشان ارتباط داشت. به نظر می رسید که رهبران کرد این طور فکر می کنند که خوب بالاخره یک روزی آمریکا استقلال آنها را خواهد پذیرفت. اما هیچ پایه و اساسی برای آن وجود نداشت. مردم کردستان عراق داد می زنند که آمریکا به آنها خیانت کرده است. اما من به آنها یادآوری می کنم که وقتی داعش آمد و نیروهای پیشمرگ فرار کردند و این گروه تروریستی به سمت اربیل راه افتاد چه کسی آنها را نجات داد؟ این آمریکا بود. وزارت خارجه،دفاع و همه رهبران سیاسی به مسعود بارزانی گفتند که رفراندوم را برگزار نکند. اما او این کار را کرد. فکر می کنید چه اتفاق افتاد/؟ آمریکا همن طور که قبلا به آنها گفته بود از رفراندوم حمایت نکرد.

من فکر نمی کنم که کردهای سوریه آن قدر گستاخ باشند که چنین اشتباهی بکنند. اما ممکن است آنها در اینده به ترکیه یا سوریه فروخته شوند اما من فکر نمی کنم که چنان اشتباهات احمقانه ای مانند رهبران اقلیم کردستان از آنها سر بزند.

کردپرس: در مورد تاثیر تحولات اخیر اقلیم کردستان بر سرنوشت کردهای ترکیه چه نظری دارید؟

دکتر باجالان: من فکر نمی کنم که تحولات اقلیم کردستان تاثیر عمده ای روی کردهای ترکیه داشته باشد.

کد خبرنگار: 40101