به گزارش کردپرس، براساس آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، دولت باید لایحه بودجه سال 96 را تا 15 آذرماه سال 96 به مجلس ارائه دهد.امسال هم رئیس جمهور در(19 آذر) با حضور در صحن علنی لایحه بودجه سال 97 را به مجلس شورای اسلامی ارائه داد.در این خصوص،کردپرس با توجه به موضوع قانون بودجه و مراحل بودجه نویسی سعی نموده مشروحی از این فرایند را برای خوانندگان ارائه نماید:

تعریف بودجه

بند (5) ماده (1) قانون برنامه و بودجه کشور مصوب 1351/12/10 در تعریف《بودجه عمومی دولت》می گوید《منظور بودجه ای است که در آن برای اجرای برنامه سالانه منابع مالی لازم پیش بینی و اعتبارات جاری و عمرانی دستگاه های اجرایی تعیین می شود》.

ماده (1) قانون محاسبات عمومی مصوب 1366/06/01 نیز در همین موضوع مقرر می کند:《بودجه کل کشور برنامه مالی دولت است که برای یک سال مالی تهیه و حاوی پیش بینی درآمدها و سایر منابع تامین مالی اعتبار و برآورد هزینه ها برای انجام عملیاتی که منجر بع نیل سیاستها و به هدفهای قانونی می شود،بوده و از سه قسمت به شرح زیر تشکیل می شود:

1-بودجه عمومی دولت شامل اجزای زیر است:
الف)پیش بینی در بافتها و منابع تامین اعتبار که به طور مستقیم و یا غیر مستقیم در سال مالی قانون بودجه به وسیله دستگاه ها از طریق حسابهای خزانه داری کل گرفته می شود.
ب)پیش بینی پرداخت هایی که از محل درآمد عمومی و یا اختصاصی برای اعتبارات جاری و عمرانی و اختصاصی دستگاههای اجرایی می تواند در سال مالی مربوط انجام شود.
2-بودجه شرکت های دولتی و بانکها شاما میش بینی درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار.
3-بودجه موسساتی که تحت عنوانی غیر از عناوین فوق در بودجه کل کشور منظور می شود》.

قانون بودجه برخلاف سایر قوانین صرفا توسط دولت و از طریق لایحه به مجلس شورای اسلامی تقدیم می شود.اصل پنجاه و دوم قانون اساسب در این مورد بیان می کند:《بودجه سالانه کل کشور به ترتیبی که در قانون مقرر می شود از طرف دولت تهیه و برای رسیدگی و تصویب به مجلس شورای اسلامی تسلیم می گردد.هر گونه تغییر در ارقام بودجه نیز تابع مراتب مقرر در قانون خواهد بود》.

مطابق اصل یکصد و بیست و ششم قانون اساسی 《رئیس جمهور مسئولیت امور برنامه و بودجه و امور اداری و استخدامی کشور را مستقیما برعهده دارد و می تواند اداره آنها را به عهده دیگری بگذارد》.

لایحه بودجه معمولا از یک ماده واحده مشتمل بر جمع درآمدها و جمع هزینه ها و چندین تبصره یا بند و همچنین چند پیوست است و تبصره ها و بندها نیز به دو دسته احکام درآمدی و احکام هزینه ای تقسیم می شود.

مواعد قانونی تقدیم لایحه بودجه و بررسی بودجه در مجلس شورای اسلامی

ماده(186)آیین نامه داخلی مجلس در این موضوع مقرر می کند:《دولت موظف است لایحه بودجه سالانه کل کشور را حداکثر تا پانزدهم آذر ماه هر سال به مجلس تسلیم کند.نحوه رسیدگی به لایحه بودجه ،یک شوری خواهد بود و ترتیب رسیدگی به شرح زیر است:
1-نمایندگان مجلس از زمان چاپ و توزیع لایحه بودجه سالانه کل کشور و پیوست ها و سوابق آن تا مدت ده روز می توانند پیشنهادهای خود را به کمیسیون های تخصصی مجلس تقدیم کنند.
2-کمیسیون های موظفند حداکثر تا پانزده روز پس از چاپ و توزیع لایحه ،گزارش خود را به کمیسیون تلفیق تقدیم کنند.
3-کمیسیون تلفیق موظف است حداکثر ظرف پانزده روز پس از پایان مهلت گزارش کمیسیون تخصصی،ضمن رسیدگی به گزارش کمیسیون های تخصصی گزارش نهایی خود را تنظیم و به مجلس شورای اسلامی تقدیم کند.مهلت رسیدگی کمیسیون تلفیق حداکثر تا پانزده روز با موافقت هئیت رئیسه قابل تمدید است.
4-در جلسه علنی،پس از رسیدگی به کلیات بودجه و تصویب آن،به پیشنهادهای مربوط به درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار بودجه عمومی دولت رسیدگی و سقف آن به تصویب خواهد رسید.پس از پیشنهادهای مربوط به تبصره ها و ردیف ها رسیدگی می شود》.

تعریف و ترکیب کمیسیون تلفیق

ماده (45) آیین نامه داخلی مجلس کمیسیون تلفیق و ترکیب آن را به شرح زیر بیان می کند:《به منظور تنظیم اصول و مفاد برنامه های توسعه و لوایح بودجه کل کشور و ایجاد هماهنگی بین کمیسیون هاب تخصصی مجلس شورای اسلامی،پس از تقدیم لایحه مربوط توسط دولت به مجلس،کمیسیون تلفیق مرکب

از اعضای زیر تشکیل می شود:

1-از کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات،نه نفر.
2-از هر کمیسیون تخصصی دیگر،سه نفر.
اعضای مذکور در بندهای فوق توسط کمیسیون های مربوط انتخاب و به هئیت رئیسه مجلس معرفی می شوند.
ماموریت این کمیسیون تا تصویب نهایی قانون برنامه توسعه و یا لایحه بودجه سالانه کل کشور ادامه می یابد.
تبصره 1)کمیسیون تلفیق با حضور اکثریت مطلق اعضا رسمیت می یابد.. 》.

بند(5) ماده (49) آیین نامه هم یکی از وظایف کمیسیون های تخصصی را《بررسی موارد ارجاعی از لوایح برنامه توسعه و بودجه سالانه و گزارش آن به کمیسیون تلفیق》اعلام می کند.

نحوه بررسی لایحه بودجه در صحن علنی

نکات لازم در بررسی لایحه بودجه در کمیسیون تلفیق و صحن مجلس به شرح زیر است:
1-نحوه رسیدگی به لایحه بودجه یک شوری است.
2-کمیسیون تلفیق در حکم کمیسیون اصلی و سایر کمیسیون ها تخصصی در حکم کمیسیون های فرعی محسوب می شوند.
3-در جلسه علنی ،پس از رسیدگی به کلیات بودجه و تصویب آن،ابتدا به پیشنهادهای مربوط به درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار بودجه عمومی دولت رسیدگی و سقف آن به تصویب خواهد رسید.پس از آن پیشنهادهای مربوط به تبصره ها و ردیف ها رسیدگی می شود.
4-جلسات مجلس برای رسیدگی به بودجه سالانه باید بلاانقطاع در کلیه ایام هفته غیر از جمعه و تعطیلات رسمی ،حداقل روزی چهار ساعت منعقد شود و تا موقعی که شور و مذاکره پایان نیافته و رای مجلس اخذ نشده از دستور خارج نمی شود.
5-در زمان بررسی بودجه ،هیچ لایحه یا طرح دیگری نمی تواند مطرح باشد مگر لایحه یک یا چند دوازدهم بودجه دز صورت ضرورت.اگر مطالب فوری اعم از طرح ها و لوایح دو فوریتی و ...پیش آید که به تشخیص مجلس تاخیر آن موجب زیان جبران ناپذیری باشد،در این صورت برای طرح و تصویب آن،زمان مشخصی معین می شود.
6-در کلیات لایحه بودجه سالانه کل کشور پس از نطق رئیس جمهور،سخنگوی کمیسیون گزارش خود را ارائه می دهد سپس حداکثر ده نفر از نمایندگان به عنوان مخالف گزارش کمیسیون و ده نفر بعنوان موافق گزارش کمیسیون به ترتیب یک نفر مخالف و یک نفر موافق هر کدام حداکثر ده دقیقه صحبت می کنند.پس از آن نماینده دولت به مدت بیست دقیقه و در پایان،سخنگوی کمیسیون صحبت می کند.مجموع زمان صحبت سخنگوی کمیسیون سی دقیقه خواهد بود.
7-در صورت عدم تصویب کلیات لایحه بودجه،فقط برای یک بار موضوع به کمیسیون تلفیق ارجاع می شود تا حداکثر ظرف هفتاد و دو ساعت گزارش اصلاحی خود را به مجلس ارائه کند.
8-در جلسه علنی،تنها پیشنهادهایی که توسط نمایندگان و کمیسیون ها در زمان مقرر دریافت و به چاپ رسیده،مشروط به عدم مغایرت با قانون برنامه،قابل طرح است.پیشنهادهایی که منبع درآمد مشخصی نداشته باشد قابل طرح نخواهد بود.
9-پیشنهادهایی که مازاد بر سر جمع نباشد زمانی قابل طرح است که ردیف مشخص جایگزین را معین کند.
10-اصلاح قانون برنامه توسعه در ضمن لایحه بودجه مبتنی بر آن برنامه با رای دوسوم نمایندگان حاضر پذیرفته می شود.

لایحه چند دوازدهم بودجه

لایحه چند دوازدهم بودجه لایحه ای است که به دولت اجازه می دهد بدون وجود قانون بودجه از منابع مالی برداشت و به میزان مقرر هدایت کند.نکات لازم در بررسی لایحه چند دوازدهم بودجه به شرح زیر است:

1-چنانچه لایحه بودجه سالانه کشور تا تاریخ تلیین شده در آیین نامه به مجلس تسلیم نشود دولت موظف است لایحه چند دوازدهم بودجه را نیز به مجلس تسلیم کند.
2-مجلس لایحه چند دوازدهم بودجه را مبنای آخرین قانون بودجه سالانه مصوب مجلس رسیدگی می کند.
3-حداکثر مدتی که مجلس می تواند برای بودجه چند دوازدهم تصویب کند،سه دوازدهم است.
4-در رسیدگی به لایحه چند دوازدهم بودجه ابتدا پیشنهاد نمایندگان در خصوص میزان چند دوازدهم مطرح و در صورت عدم تصویب نسبت به عدد چند دوازدهم پیشنهاد دولت رای گیری می شود.
5-در کلیات متمم و یک یا چند دوازدهم بودجه،اظهارات نمایندگان موافق و مخالف به میزان نصف مدت های مقرر در لایحه بودجه است.