به گزارش خبرنگار کردپرس، سه مولفه وضعیت مؤلف، سیستم توزیع و فروش و بررسی خوانش مخاطب در صنعت نشر نقش موثری ایفا می کنند. در کنار تمامی مشکلات و عدم حمایت های لازم از ناشران در کشور، فعالیت ناشران در این بخش شایان توجه است. هر کدام از ناشران راهکارهایی برای برطرف کردن مشکلات پیش روی نشر را اتخاذ می کنند تا این چرخه از کار نایستد و گاها پس از سال ها شوق فعالیت مجدد را در روح این صنعت می دمند تا فرهنگ کتاب و کتاب خوانی به نسل های آینده نیز منتقل شود.

اما در این بین مسئله کپی‌رایت و عدم ضمانت اجرایی این قانون در کشور صنعت نشر را با چالشی جدی روبه رو کرده است.

خبرنگار کردپرس در بخش دوم گفت و گو با مدیران دو انتشارات «ژیر» و «هیمن» در مهاباد مراحل کار یک انتشارات و راهکارهای آن ها برای رفع موانع نشر را بررسی کرده است که در ادامه می خوانید:

یک کتاب از مرحله اخذ مجوز نشر تا انتشار چه راهی را می پیماید؟

"یعقوب خضری" مدیر انتشارات ژیر می گوید؛ مرحله اول اخذ شابک(شماره استاندارد بین المللی کتاب که شماره­ای 13 رقمی است) و اختصاص آن برای کتاب است در مرحله دوم، ارسال جهت تعیین فیپا و فهرست نویسی کتاب، که در این مرحله یک شماره به نام رده بندی دیویی به کتاب اختصاص داده می شود و از لحاظ موضوعی در طبقه موضوعات مرتبط قرار می گیرد. همچنین مشخصات کامل کتاب شامل تعداد صفحات، شمارگان و ثبت شدن نام نویسنده و مترجم مشخص و درج می گردد. در مرحله سوم نیز که مرحله نهایی اخذ مجوز است پس تعیین فیپا(فهرست نویسی) فایل کامل کتاب بر اساس مشخصات فیپا جهت اخذ مجوز چاپ ارسال می­گردد و پس از تایید کتاب آماده چاپ می­شود.

اهمیت توجه به قانون کپی رایت در صنعت نشر تا چه حد می تواند مفید واقع شود؟

خضری تاکید می کند؛ با توجه به اینکه در ایران این قانون هنوز نتوانسته است دارای ساز و کارهای مناسب باشد، بنابراین جهت رعایت نکردن آن نیز از لحاظ قانونی مشکل خاصی متوجه افراد مذکور نخواهد شد. تنها اقدامی که در این راستا صورت گرفته این بوده که در سال 1390 قانونی به نام " لایحه جامع حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط" توسط وزارت فرهنگ و ارشاد جهت اجرا به دولت وقت پیشنهاد داده شد که هنوز مکانیزمهای اجرایی آن مشخص نیست.

جالب تر آنکه ایران در این زمینه عضو هیچ یک از نهادهای بین المللی مرتبط با قانون کپی رایت از جمله "کنوانسیون برن" نیست. وجود این کنوانسیون و دیگر نهادهای بین المللی در این زمینه خود گویای اهمیت فراوان آن چه از نظر تئوری و چه از نظر عملی در دیگر کشورها دارد. متاسفانه در ایران هنوز توجهی به اهمیت این قانون صورت نگرفته است. اگر قانون کپی رایت منطبق با مکانیزم های بروز در ایران به مرحله اجرا درآید و همزمان سیستمهای نظارتی دقیق به صورت عملی اقدامات لازم را انجام دهند چه بسا بسیاری از مشکلات و آسیب های موجود در این زمینه که ناشرین و پدیدآورندگان آثار مکتوب به حداقل می رسد و ناشرین و مولفین تا حدود زیادی حقوق از دست رفته خویش را باز می یابند.

"صلاح پایانیانی" مدیر انتشارات هیمن نیز بیان می کند؛ نبود شرایط مناسب و درست برای شکل‌گیری و پویایی در حوزه اقتصاد نشر، مشکلات را پیچیده نموده است. در این حوزه از جمله می‌توان به مسئله کپی‌رایت اشاره کرد که درصورت رعایت کردن آن می‌تواند بخشی از کاستی‌های حقوقی را مرتفع نماید.

فعالیت انتشارات در مهاباد را چگونه ارزیابی می کنید؟

خضری با اشاره به وضعیت نشر در مهاباد می گوید؛ نشر در مهاباد بحران زده و بسیار ضعیف است. از هر نظر که بخواهیم حوزه نشر در مهاباد را ارزیابی کنیم متوجه می­شویم که تا کنون این حوزه در مهاباد مانند بیشتر شهرهای کشور دارای ساز وکار مناسب در این زمینه نیست. چاپ با کیفیت پایین، تیراژ محدود کتاب، کیفیت بسیار نازل متون چاپی، عدم وجود سیستم ارتباطی سازنده بین ناشر و مولف، عدم کارآمدی سیستم کنونی نشر و نبود سیستمهای نوین جایگزین در این زمینه همگی موجب گردیده که حوزه نشر در مهاباد ضعیف جلوه نماید.

پایانیانی اظهار می کند؛ مهاباد از جمله شهرهایی است که در حوزه نشر واجد تاریخ قابل توجهی است. همین نشان از آن دارد که شهرستان مهاباد از لحاظ فرهنگی پویا بوده و این امر سبب شده است که صنعت چاپ و نشر در این شهر دارای ظرفیت باشد. اما شایان بحث است که باتوجه به سطوح گوناگون مشکلاتی که شرح آن به اجمال آمد در شرایط کنونی فعالیت‌های حوزه نشر در شرایط مناسب و هم ‌پیوند با تاریخ و پیشینه آن در این شهرستان نیست.

با اطلاع از مشکلات موجود، چرا فعالیت در حوزه ی نشر را انتخاب کرده اید؟

مدیر انتشارات ژیر پاسخ می دهد؛ فعالیت در حوزه نشر بیشتر علاقه ای شخصی بنده است. زیرا کار کردن در حوزه فرهنگی و خدمت رسانی در این حوزه بیشتر از علایق شخصی بنده نشأت می گیرد. از دیگر دلایل فعالیت بنده در این حوزه حضور اجتماعی بیشتر در عرصه فرهنگی و تلاش در راستای ساماندهی حوزه نشر تا جایی که بتوانم و همچنین ایجاد بسترهای نوین در حوزه نشر و در رابطه با کتاب، دیالوگ مولف و ناشر، حضور در برنامه های فرهنگی در جهت توسعه و ترویج امر کتاب­خوانی. تلاش در راستای هم اندیشی با نویسندگان و مترجمان جهت بهبود وضعیت بحران زده و بیمار نشر کتاب. می باشد.

مدیر نشر هیمن با اشاره به نقش و اهمیت فرهنگ تصریح می کند؛ انتشارت سرای هیمن زیر نظارت و مدیریت شهرداری مهاباد است و باتوجه به شرایط و روند تحولات فضای اجتماعی شهرها در بستر جهان امروز، توجه و دقت نظر به حوزه های فرهنگی از طرف شهرداری‌ها اصلی ضروری و بنیادین محسوب می‌شود. در این راستا مجموعه مدیریت شهری در شهر مهاباد، در چارچوب مجموعه موزه سرای مفاخر مهاباد، درصدد است در حد توان خویش بخش‌هایی از ضرورت‌های حوزه فرهنگ را در راستای توانمندسازی سرمایه‌ی اجتماعی و انسانی شهرستان پوشش دهد. بنابراین روند تحولات بسیار سریع جهان معاصر و تدوین سیاست‌گذاری نوین مدیریت شهری توجه و اهمیت وافر به این حوزه را به یک ضرورت انکارناپذیر تبدیل کرده است.

به عنوان یک ناشر چه راهکارهایی را جهت رفع مشکلات این حوزه در پیش گرفته اید؟

خضری می گوید؛ حضور اسپانسرهای مالی، ایجاد شبکه های نوین نظارتی و عملی در راستای بهبود وضعیت نشر، حضور اجتماعی مفید و سازنده ی ناشر در عرصه­های فرهنگی، تشکیل گروههای فکری توسط ناشر از افراد متخصص و صاحبنظر جهت انجام خوانش های نوین از وضعیت فرهنگی و اجتماعی جامعه و همسو کردن فعالیت های نشر با این خوانش ها، حضور تیمی بسیار کارآمد از تایپیست گرفته تا ویراستار و طراح کتاب که آنان نیز بایستی با متدهای روز خود را هماهنگ کنند و برگزاری برنامه ها و نشست های فراوان در حوزه نشر و کتاب و بسیاری از برنامه های مشابه دیگر ضروری است.

مدیر نشر موزه سرای هیمن نیز تاکید می کند؛ راهکارها برای رفع مشکلات و کاستی‌های حوزه نشر در دو سطح قابل طرح و بحث هستند. سطح مربوط‌ به قانون‌گذاری و تدوین سیاست‌های مناسب و شفاف که زمینه های ممیزی، ظرفیت‌سازی جهت شکل‌گیری اقتصاد سالم و پویا و ایجاد شبکه پرتوان و شفاف برای توزیع است.

پایانیانی اضافه می کند؛ اجرایی نمودن و پیگیری‌های جدی قوانین و دستورالعمل‌های موجود هم بخشی از راهکار فراموش شده ی این سطح است. در سطح دوم که مربوط‌ به حوزه کار از طرف ناشران است، باید ضرورت‌های حرفه ای صنعت نشر را به شیوه‌ی جدی و درست مدنظر قرار دهند. برای مشکلات و کاستی‌های سطح اول، ناشران فاقد توانایی جهت ایجاد تغییر تدوین شرایط نوین هستند. اما برای کاستی‌های بخش دوم، انتشارات سرای هیمن هم درخصوص چاپ آثار در نظر دارد قبل‌از چاپ هر اثری، شرایطی فراهم نماید که سطح و محتوای آن از طرف کارشناسان و صاحب‌نظران به شیوه جدی سنجیده شود و بعد از آن نسبت به اخذ مجوز و دیگر مراحل قانونی اقدام خواهد شد. جدا از این موارد؛ در انتشارت موزه سرای هیمن دقت نظر و اهمیت به رعایت و اجرای فرایند حرفه ای ساختاری مانند دیزاین و صفحه‌آرایی شکیل، نوع کاغذ؛ ویراستاری و دیگر موارد مربوطه به صورت جدی مد نظر خواهد بود.

گفت و گو/ تانیا شعفی