به گزارش کردپرس؛ در شهرستان سقز بعنوان یکی از شهرهای تاریخی با قدمتی بیش از 3 هزار سال، نوروز از معدود جشن هایی است نزد عموم شهروندان از احترام و جایگاهی ویژه برخوردار می باشد

تاریخچه و روایاتی در مورد نوروز

مصطفی کیوان در بخش دوم کتاب ذی قیمت نوروز در کردستان آورده است: چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح «کی مورس» نامی از نژاد کرد پیدا شد و از همان ابتدای کار اهریمن نامی با وی به دشمنی برخاست،کی مورس در کوهستانهای رواندز با اهریمن به جنگ پرداخت و در آغاز پیکار به سپاهیانش فرمان داد که در صورت پیروزی بر دشمن و کشتن اهریمن بر ستیغ کوهها و بالای تپه ها و گردنه ها برجهایی از آتش برافروزند تا هم نشانی بر اعلام پیروزی باشد و هم فرمانی بر بازگشت سپاه از جبهه ها به نزد وی. سرانجام پیکار با اهریمن به پیروزی سپاه کی مورس پایان یافت آتشها بر بالای کوهها زبانه کشید و با تابش شعله های پیروزی حق بر باطل و شکست اهریمن به آگاهی عامه رسید روز پیروزی بر دشمن ده روز پیش از موقع نوروز کنونی بود کی مورس فرمان داد نه تنها آن روز بلکه 9 شبانه روز پس از از آن را همراه با افروختن آتش مراسم جشن و سرور بگذرانند.سپاهیان پیروز در اجرای این دستور مدت نه روز را در کوهساران و چمنزارها بر فراز تپه ها و در دامن دشت ها پای کوبان و شادی کنان در مراسم وِیژه ی «جه ژنی 9 روژ»گذراندند.چهارصد سال پس از کی مورس ضحاک نامی با سپاه عظیم خود از اورشلیم به سوی کردستان روی آورد و این سرزمین را اشغال کرد .. ضحاک دو مار داشت که آنها را می پرستید و به مردم نیز دستور داد که در مقام پرستش مارهای وی برآیند . . . سرانجام کاوه ی آهنگر پیدا شد . . . پیوسته درباره ظلم و زور ضحاک و راه مبارزه با آن می اندیشید . . . این بود که در سپیده دم جشن «9 روز» که برابر است با بیست و یکم ماه آدار (مارچ) به همدستی یارانش به سوی مرکز ستمگری ضحاک یورش برد . . . با چکش بر فرق ضحاک نواخت و او را نقش بر زمین ساخت . . . بدین ترتیب جلوه جاودانی . خاطره شکوهمند نوروز که زمینه اصلی آن از دوره کی مورس (کیومرث- فارسی) بود بر صفحه روزگار نقش بست.

در شهرستان سقز همچون سایر مناطق آداب و رسوم مختلفی در آستانه عید نوروز در ابعاد مختلف فرهنگی و اجتماعی صورت می گیرد، که به برخی از آنها اشاره می شود:

خانه تکانی و نو شدن

مردم با گذشت چندین روز از اسفند به گردگیری و پاکیزگی خانه یا به اصطلاح به خانه‌تکانی می‌پرداختند و هر کس متناسب با توانایی خود آذوقه نوروزی را فراهم می‌کرد و سعی بر این بود که با خانه‌های پاکیزه و شسته و رفته، سبزه‌های خرم، رخت‌های نو، چهره‌های شاد و خندان نوروز را پذیرا شوند

پروردن سبزه

یکی از آیین‌هایی که پیش از نوروز تدارک آن مرسوم بوده، پروردن سبزه می‌باشد. به موجب روایتی کهن، بیست و پنج روز پیش از عید، ستون‌هایی از خشت خام اطراف حیاط دربار برپا می‌کردند و بر فراز هر ستونی نوعی دانه از حبوبات می‌کاشتند و خوبی و بدی رویش غلات را در سالی که در پیش بود، از چگونگی روییدن آن پیش‌بینی می‌کردند. معمول بود به رشد این دانه‌ها نگریسته و هر یک از دانه‌هایی که بهتر بار آمده بود، تفأل می‌زدند که آن محصول در سال بیشتر خواهد بود. در خانه‌ها نیز در ظروف ویژه سبزه به عمل می‌آوردند. هر کدام از مردمان در ظرفی یا چیزی مانند آن اقلامی از دانه‌ها از قبیل گندم، جو، برنج، لوبیا، عدس، ارزن، نخود، کنجد، باقلا، ذرت و ماش می‌کاشتند، در حال حاضر بیشتر شهروندان اقدام به کاشت سبزه گندم می نمایند.

خریدهای نوروزی

یکی دیگر اتز رسوم سقزی ها همچون سایر هموطنان، خریدهای نوروزی از جمله: پوشاک، کیف، کفش، آجیل، وسایل خانگی، هدایا و... است و سعی می کنند سال نو را با پوشش و روحیه ای نو شروع نمایند.

آتش یا «ئاگر»نوروز بعنوان نماد ارتباط جمعی

آتش از گذشته های بسیار دور مورد توجه خاص کلیه ملل روی زمین بوده و یکی از ارکان مهم زندگی بشر به شمار می رفته است. آتش یک نوع وسیله ارتباط جمعی یا مخابراتی در قدیم بوده است، لذا برای رساندن پیام ها، بروز احساسات، جلب مشارکت اجتماعی و.... بکار رفته است. احترام به آتش یکی از وظایف مهم مردمان منطه ما به شمار می رفته است. آتش یکی از عناصر چهارگانه طبیعی مورد احترام زرتشتیان نیز بوده است. ئاگر یک کلمه ی «مادی»است که زبان کردی یعنی خلف انکار ناپذیر؛ زبان مادی آنرا مانند بسیاری از کلمات زبانهای باستانی ایرانی به صورت دیرین خود نگاه داشته است. بدون شک مراسم کنونی آتش بازی نوروزی بر مبنای این پیشینه تاریخی و راه و رسم دیرین استوار است.

در شهرستان سقز و روستاهای اطراف، شهروندان و خانواده ها بصورت جمعی، خانواده ای، محله ای و.... اقدام به روشن کردن آتش، احساس شادی، رقص و پایکوبی اطراف آن می نمایند که هر کدام از حرکات و رسوم، پیام و هدف خاصی دارد.

دید و بازدید در عید نوروز

هم به لحاظ دینی و هم به لحاظ اجتماعی و رسوم فرهنگی، صله رحم و دید و بازدیدهای نوروزی یکی از ارکان مهم جشن نوروز در شهرستان سقز می باشد، پدر یا پدر بزرگ و تمامی فرزندان و فامیلان دور هم جمع شده و به مرور خاطرات می پردازند.

برگزاری بازی های محلی و بومی

اجرای بازی ها و تفریحات محلی و بومی همچون: گوروا بازی، رنگ کردن تخم مرغ، سایر تفریحات قدیمی از دیگر برنامه های نوروز در سقز است.

صلح و آشتی

از آداب و سنن دیگر عید نوروز صلح و آشتی دادن است که میان مردم منطقه ما رسم است، دل های کینه ورز را به هم نزدیک می کردند و صلح می دادند و این از پیام های بسیار ارزشمند اسلامی و اجتماعی است که افرارد در صلح و صفا زندگی نموده و یاریگر و همدم هم در مشکلات و سختی ها و یا پیشبرد کارهای خیر باشند.

سفر کردن

سفر کردن از آداب دیگر عید نوروز و از لازمه های زندگی بشر می‌باشد و در ارتباطات بین فرهنگی، نشاط اجتماعی و ارتباط بین فرهنگ ها و تمدن ها و آشنایی با تحولات بسیار موثر بوده است.

مردم شهرستان سقز متناسب با وضعیت مالی، سلیقه، ارتباطات و امکانات موجود به شهرهای دور و نزدیک و یا کشورهای اطراف مسافرت می کنند، البته شهرستان مرزی و تاریخی سقز نیز در ایام سال و خصوصاً نوروز پذیرای صدها هزار نفر مسافر از نقاط دور و نزدیک می باشد.

دعای هنگام تحویل سال

یکی از زیباترین چیزهایی که اسلام به عید نوروز تزریق کرده، قرین شدن تحویل سال با دعا است و پیوند تحویل با دعا از افتخارات اسلام است که این سنت باستانی را بازسازی کرده است

پس از پذیرش دین اسلام، کردها و ایرانیان، آداب نوروزي را همچنان حفظ كردند و به تدريج به آن جامه اسلامي پوشاندند.

حضور قرآن كريم در سفره هفت سين و قرائت آن در هنگام تحويل سال، دعاي مخصوص سال تحويل (يا مقلب القلوب ...) دال بر این ادعاست و این مساله امیدواری قلب ها را برای سالی نکو و پربرکت امیدوار می سازد.

آراستن بازار تاریخی و بزرگ سقز

بازار بزرگ سقز یکی از مراکز بزرگ خرید در غرب کشور بوده و انواع وسایل خانگی، پارچه و پوشاک، وسایل آرایشی و بهداشتی و...داخلی و خارجی با کیفیت و قیمت مناسب نسبت به سایر شهرهای مرزی در آن یافت می شود، لذا اصناف و بازاریان اقدام به آراستن بازار و استقبال از نوروز و میهمانان می نمایند.

منابع مورد استفاده

ـ تاریخ اجتماعی ایران از دوران پیش از تاریخ و آغاز تاریخ؛ سعید نفیسی

ـ نوروز در کردستان، مصطفی کیوان

ـ سایت ها

*محسن مصطفایی کارشناس ارشد علوم سیاسی و مدرس دانشگاه می باشد.