دولت ترامپ تعداد کنفرانس های خبری وزارت خارجه را از هفته ای چهار یا پنج کنفرانس به دو کنفرانس کاهش داد. در 14 ماه گذشته دولت ترامپ تنها در مجموع یک یا دو کنفرانس خبری در روزهای جمعه برگزار کرده است.

از این رو، وقتی وزارت خارجۀ ایالات متحده صبح جمعه اعلام کرد که همان روز کنفرانس خبری خواهد داشت، غافلگیر کننده بود. در کنفرانس خبری روز جمعه که اندکی دیر و حدود ساعت 3 بعد از ظهر برگزار شد، طبیعتاً بیشتر سؤال ها حول موضوع حملۀ شیمیایی در سوریه متمرکز بودند. هدر نائرت سخنگوی وزارت خارجۀ ایالات متحده پس از پاسخ دادن به سؤالات گفت ایالات متحده «اطمینان بالایی دارد» که حکومت بشار اسد رئیس جمهور سوریه عامل حملۀ شیمیایی 7 آوریل در شهر دوما است.

نائرت همچنین گفت بررسی های سازمان بین الدولی منع سلاح های شیمیایی (OPCW) فردا آغاز خواهد شد. اگر چه نائرت مستقیماً اشاره ای نکرد، اما از این اظهارت چنان بر می آمد که ایالات متحده تا مشخص شدن نتایج تحقیقات OPCW منتظر خواهد شد.

تنها چند ساعت بعد فعالیت واشنگتن در توئیتر بالا گرفت و همه می دانیم بقیۀ ماجرا چگونه پیش رفت. ساعت 9 شب ترامپ در پشت دوربین ها ظاهر شد و اعلام کرد عملیات آغاز شده است.

حال با این شرایط چگونه می توان اظهارات رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه را پس از نماز جمعه تفسیر کرد، که گفت «اوضاع در حال آرام شدن است» و گفت «ما نمی خواهیم تنش در خاورمیانه از این بیشتر شود»، و آشکارا در مخالفت با حمله به سوریه بود.

اظهارات اردوغان تنها چند ساعت بعد غلط از آب در آمدند.

با در نظر گرفتن سخنان اردوغان و همچنین این واقعیت که موضع سخنگوی ایالات متحده در همان روز چندان تند بود، افراد بسیاری از جمله خود من پیش بینی نمی کردیم عملیات روز جمعه انجام شود.

سخنان اردوغان در ظهر روز جمعه در خصوص «آرام شدن اوضاع» پیش از انجام حمله نشان می دهد اردوغان به هیچ وجه از چنان تصمیم مهمی دربارۀ سوریه مطلع نشده است، کشوری که در ترکیه همواره موضوع بحث است. روز قبل از حمله اردوغان در تماس تلفنی با ترامپ و پوتین گفتگو کرد و حتی بعضی گفتند رهبر ترکیه می تواند در این مناقشه میانجی گری کند.

آیا اردوغان عمداً در بی خبری گذاشته شده است؟ از اوضاع چنان بر می آید که ترامپ در تماس تلفنی عصر پنج شنبه اردوغان را گمراه کرده است. اگر ترامپ نیت خود مبنی بر انجام حمله را به اردوغان می گفت، وی که قرار بود ساعتی دیگر با پوتین تماس بگیرد، این نقشه را به پوتین اطلاع می داد. این را نیز باید به خاطر داشت که اردوغان پس از این تماس های سطح بالا بود که اعلام کرد «اوضاع در حال آرام شدن است». به خوبی مشخص است که اینک دیگر واشنگتن به دلایل متعدد اعتماد چندانی به آنکارا ندارد.

ماهر اونال سخنگوی حزب حاکم عدالت و توسعه، حدود 10 ساعت پس از حمله به سوریه، در یک برنامۀ تلویزیونی گفت ایالات متحده اطلاعات حمله را با ترکیه در میان گذاشته است. اما به نظر می رسد این اطلاعات در همان سطحی است که با روسیه نیز به اشتراک گذاشته اند، آن هم تنها دقایقی پیش از آغاز حمله. پنتاگون به این پرسش که ایالات متحده پیش از حمله چگونه تماسی با ترکیه داشته است، پاسخ نداد.

اردوغان با این موضع گیری های از سر بی خبری نشان داد که ترکیه یکی از کشورهایی است که واشنگتن در این موضوع با آنها رایزنی نکرده است.

به احتمال زیاد واشنگتن عامدانه چنین کرده است.

دومین لحظه ای که مشخص شد دست آنکارا خالی است، زمانی بود که اردوغان گفت «ما نمی خواهیم تنش در خاورمیانه از این بیشتر شود». اردوغان که چند ساعت پیش از حمله به نظر می رسید با حملۀ نظامی به سوریه مخالف است، روز پیش از حمله در طرف پوتین دیده می شد و حتی شاید پوتین در تماس تلفنی وی را به اتخاذ چنین موضعی تشویق کرده بود، زیرا اظهارات اردوغان دقیقاً چیزی بود که مسکو می خواست بشنود.

اردوغان با گفتن «نمی خواهیم تنش بیشتر شود» نشان داد که حکومت وی با حملۀ ایالات متحده مخالف است، اما روز بعد، پس از آن که حمله انجام شد، همۀ مقامات حکومت ترکیه از آن حمایت کردند.

به این ترتیب، عملیات سوریه شکاف میان واشنگتن و آنکارا را آشکار کرد.

حمله به سوریه نشان داد دیگر اعتمادی وجود ندارد و واشنگتن در مسأله ای با چنین اهمیت منطقه ای بالایی که تأثیر زیادی بر ترکیه دارد، با آنکارا رایزنی نکرده است.

ساعت 9 شب ترامپ نام کشورهایی را که علیه ایران گام برخواهند داشت اعلام کرد، که شامل عربستان سعودی، امارات متحدۀ عربی، قطر و مصر بود. باز هم اردوغان مورد اشاره قرار نگرفت.

روشن است که نشست 4 آوریل پوتین، روحانی و اردوغان در آنکارا در واشنگتن چندان مورد استقبال واقع نشد. مایک پومپئو نامزد تصدی وزارت امور خارجۀ ایالات متحده و یکی از نزدیک ترین مقامات این کشور به ترامپ، در جلسۀ رأی اعتماد سنا گفته بود روسیه، ترکیه و ایران برای «تقسیم سوریه» در آنکارا دیدار کرده اند. علاوه بر این، نائرت نیز در پاسخ به پرسشی در این باره، با این موضع مخالفتی نکرد و گفت ایران و روسیه «مطمئناً به فکر منافع سوریه نیستند.»

این را نیز باید در نظر داشت که آنکارا به اتهامات سنگینی که پومپئو علیه این کشور مطرح کرد، هیچ پاسخی نداد.

تنها تحول مثبت در این سناریو برای آنکارا این بود که عملیات حملۀ موشکی به سوریه تنها 70 دقیقه طول کشید. از آنجا که حمله بسیار کوتاه و از نظر گستره بسیار محدد بود، آنکارا در خصوص روابط خود با روسیه یا ایالات متحده سر دو راهی قرار نگرفت.

تا این لحظه آنکارا مجبود نشده است میان جانبداری از مسکو یا واشنگتن دست به انتخاب بزند.

آیا روزی ترکیه در مقابل این انتخاب قرار خواهد گرفت؟ اگر چنین شود، اردوغان چه تصمیمی خواهد گرفت؟

منبع: پایگاه خبری احوال

ترجمه: خبرگزاری کردپرس – سرویس ترکیه