کردپرس: یوسف محمد صادق جوان ترین رئیس پارلمان کردستان عراق که 29 آوریل 2014 در نشست پارلمان و بر اساس استحقاق انتخاباتی، توسط اکثریت نمایندگان انتخاب شد. وی نه از اعضای دفتر سیاسی دو حزب حکمران در 22 سال قبل از آن (حزب دموکرات و اتحادیه میهنی) و نه از شخصیت های نزدیک به بارزانی ها و طالبانی؛ بلکه جوان 36 ساله ای بود. وی در زمان تصدی این منصب، دانشجوی مقطع دکترا در فلسفه علوم سیاسی با سابقه ای متفاوت از اسلاف خود در این سمت بود. اسلافی که همگی سابقه مبارزات مسلحانه در صفوف احزاب با ساختار چپ را داشتند. احزابی که سال های ظهورشان به دوره زمانی با ویژگی و شاخصه مقاومت و فعالیت مبارزاتی مسلحانه برمی گشت و شیوه فعالیت و برنامه هایشان همچون احزاب کمونیستی اروپای شرقی بود. اما رئیس جدید رکن قانونگذاری در اقلیم کردستان که نویسنده کتابی با عنوان «بازنگری بر پروژه قانون اساسی اقلیم کردستان» است با ویژگی متفاوتی در دورانی دیگر پا به عرصه سیاسی و فعالیت های سازمانی گذاشت و از سیاستمداران نسل سومی در اقلیم کردستان عراق به شمار می آمد. همین ویژگی ها موجب شد که وی سیاست و رویکرد جدیدی را در این منصب در پیش بگیرد و نقش پارلمان را بیش از گذشته برای انجام اصلاحات پر رنگ نماید. در همین چارچوب پس از گذشت کمتر از یک سال و نیم از آغاز فعالیت پارلمان، پرونده ها و قوانینی که پیش تر تابو شده بودند در صحن پارلمان گشوده و برای اصلاح و تغییر آن ها تلاش شد. قانون ریاست اقلیم کردستان مهم ترین و حساس ترین این قوانین بود و همزمان با پایان ریاست قانونی مسعود بارزانی بر اقلیم کردستان و تلاش نمایندگان چهار فراکسیون جنبش تغییر، اتحادیه میهنی، اتحاد و جماعت اسلامی برای تغییر قانون ریاست، نیروهای امنیتی وابسته به حزب دمکرات از ورود یوسف محمد به عنوان رئیس پارلمان به اربیل جلوگیری کردند و تا سپتامبر 2017 و چند روز پیش از برگزاری رفراندوم استقلال، پارلمان در تعطیلی اجباری به سر برد. علیرغم بازگشایی پارلمان، یوسف محمد به عنوان ریاست پارلمان از بازگشت به آن و منصب خود سر باز زد و در نهایت استعفا کرد؛ استعفایی که هنوز از سوی پارلمان بررسی و تایید نشده است. یوسف محمد در دوره چهارم انتخابات مجلس نمایندگان عراق از استان سلیمانیه و لیست جنبش تغییر نامزد شده و امیدوار است که این بار در بغداد، برنامه و اهداف اصلاحی برای اقلیم کردستان و تحقق حقوق کردها در عراق را به انجام رساند.

کردپرس در ادامه مصاحبه با رهبران و نمایندگان احزاب سیاسی اقلیم کردستان در خصوص انتخابات و مسائل روز به سراغ یوسف محمد رفته است که مشروح آن را در ادامه می خوانید:

کردپرس: شما به عنوان یکی از رهبران جنبش تغییر و رئیس مستعفی پارلمان کردستان چه انتظاری از تغییرات احتمالی در نتیجه انتخابات پارلمانی عراق دارید؟

یوسف محمد: واقعیت این است که هم اکنون شاهد عدم توازن بزرگی در روابط میان اقلیم کردستان و بغداد هستیم. عوامل بسیاری در این عدم توازن دخیل هستند، بخشی از عوامل با وضعیت و شرایط داخلی اقلیم کردستان مرتبط می باشند. بخش دیگری از آن به میل و خواست حاکمان سیاسی عراق برای تقویت قدرت حاکمیت مرکزی در این کشور وابسته است. این عدم توازن نیازمند اصلاح می باشد و از سوی دیگر، نیازمند تغییر نحوه و ماهیت نمایندگی کردها در بغداد است و تغییر آن از تمرکز بر کسب مناصب مشخص برای اشخاص خاص و تمرکز بر کسب منافع حزبی به تمرکز بر حل و فصل ریشه ای مشکلات میان اقلیم کردستان و بغداد می باشد. اصلی ترین این اختلافات، سرزمینی و بر سر خاک است. مسئله سهم بودجه ای اقلیم کردستان از بودجه سالانه عراق و معیشت و وضعیت اقتصادی مردم کردستان نیز از دیگر مسائل اختلافی و ریشه ای میان اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق می باشد. از دیگر مسائل اساسی که باید به صورت ریشه ای برای حل و فصل آن ها تلاش کرد می توان به مسئله نفت و گاز و نیروهای پیشمرگ اشاره نمود. لازم است که حقوق نیروی پیشمرگ به عنوان یک نیروی بزرگ نظامی از سوی دولت عراق تامین و تضمین گردد. به صورت کلی؛ اصلاح حاکمیتی در عراق و سازماندهی دوباره آن به نحوی که در قانون اساسی عراق بر آن تاکید و تصریح شده است. موارد مذکور مسائلی هستند که لازم است در آینده بر آن ها تمرکز کرد. ما به دنبال آن هستیم که بر اساس تجربیات خود در مسائل قانونی و حقوقی و در پیش چشم نداشتن کسب مناصب، در حل و فصل مسائل مذکور با بغداد همکار و همراه باشیم.

کردپرس: اصلاحات و برنامه ای که شما برای انجام اصلاحات در این گستره دارید، نیازمند یک ائتلاف گسترده عراقی و به تبع آن کردستانی است، با توجه به تقسیم بندی های سیاسی در عراق و کردستان تا چه اندازه احتمال فراهم شدن چنین زمینه ای را می دهید؟

یوسف محمد: بر این عقیده ام که نتایج انتخابات پیش روی پارلمانی عراق متفاوت از انتخابات پیشین خواهد بود. دلیل آن نیز وجود چند عامل و فاکتور می باشد که مهم ترین آن ها شکست سیستم حاکمیتی در اقلیم کردستان و شکست دو حزب حاکم در اقلیم کردستان و از سوی دیگر، دشوار شدن انجام تخلفات در انتخابات در دوره کنونی است. وضعیت موجود شرایطی را ایجاد کرده است که نتایج انتخابات این دوره متفاوت از دوره های پیشین باشد. این مسئله که می توان در آینده ائتلافی گسترده در اقلیم کردستان و همزمان میان کُرد و بغداد و دیگر طیف های سیاسی عراقی ایجاد نمود به این مهم بستگی دارد که چه کسی پیروز انتخابات پارلمانی عراق در کردستان خواهد بود و این که برندگان انتخابات چگونه می توانند بر سر یک برنامه مشترک به توافق دست یابند. حداقل اکثریت آن ها بر سر نحوه تعامل مشترک با بغداد به توافق دست یابند و از این طریق برای حل مشکلات تلاش کرد.

کردپرس: اگر واقعیت اقلیم کردستان را ببینیم، شاهد حضور بلامنازع دو حزب اتحادیه میهنی و دمکرات در حاکمیت هستیم و پیشبینی ها نیز حاکی از تغییر چشمگیری در نتیجه انتخابات به گونه‌ ای که از این طریق این دو حزب کرسی قدرت را از دست دهند نیست. با چنین وضعیتی، شما و دیگر احزابی که اصلاح ریشه ای و گسترده را مدنظر قرار داده اید چه راهکاری برای تحقق این اهداف در پیش گرفته اید؟

یوسف محمد: بدون شک انتخابات یکی از راه های اصلی برای تغییر و تحولات ریشه ای است و ما به این امر اعتقاد راسخ داریم که اگر مردم به شیوه ای جدی و گسترده در انتخابات شرکت کنند، انتخابات سال جاری در عراق و اقلیم کردستان به نحو چشگیری قادر به ایجاد تغییر ریشه ای در اقلیم کردستان است.

کردپرس: حزب شما یعنی جنبش تغییر برای مدت کوتاهی در حاکمیت اقلیم کردستان حضور داشت. این انتقاد به شما وارد می شود که به عنوان یک حزب نتوانستید خود را با شرایط جدید و التزامات قدرت و حاکمیت وفق دهید و از پوشش اپوزیسیون بودن خارج شوید و دلیل این امر که قادر به اجرای اصلاحات مدنظر نشدید را همین مسئله ذکر می کنند، پاسخ شما به این انتقادات چیست و رویکرد شما در آینده برای حضور در قدرت چیست؟

یوسف محمد: دلیل این که جنبش تغییر نتوانست از پوشش اپوزیسیون خارج شود، شکست خورده و درمانده بودن حاکمیت اقلیم کردستان از نظر اقتصادی و سیاسی بود، از لحاظ سیاسی نیز وضعیت به‌ گونه ای بود که‌ انتخابات تنها کانالی نبود که‌ احزاب حاکم از طریق آن در قدرت بمانند و یا مجبور به ترک قدرت شوند، بلکه‌ فاکتورهای دیگری در این امر دخیل بودند. به همین دلیل اکثر اوقات بر سر راه وزرای جنبش تغییر برای انجام دادن اصلاحات مانع تراشی می شد. اگر حزبی در یک دولت ائتلافی شرکت کرده باشد، به تنهایی حاکم و صاحب اختیار نیست و نمی تواند برنامه های اصلاحی را اجرایی کند و به همین دلیل مجبور است هر جایی که بر سر برنامه های آن برای اصلاحات مانع تراشی شد، اعتراض کند و این فرمی از اپوزیسیون بودن است. به همین دلیل جنبش تغییر وظیفه و ماموریت اصلی خود که آن هم نمایندگی کردن مردم است را انجام داده است و نه نمایندگی کردن حاکمیت و قدرت در مقابل مردم.

کردپرس: آیا می توان دلیل استعفای شما از منصب ریاست پارلمان کردستان عراق را هم همین امر ذکر کرد؟

یوسف محمد: بله همینطور است و هنگامی که فهمیدیم پارلمان را از ماهیت واقعی آن تهی کرده اند و ناکارآمد شده است و نمی تواند مسائل اصلی مربوط به معیشت و وضعیت اقتصادی مردم و قطع حقوق ماهیانه آن ها و سرنوشت نامعلوم درآمدها و مسائل دیگر را بررسی و پیگیری کند، بازگشت به پارلمان را صحیح ندانستیم و در نتیجه استعفای خود را تقدیم کردیم.

کردپرس: پس از رویدادهای پسا رفراندوم و از جمله 16 اکتبر 2017 که نیروهای عراقی بار دیگر بر مناطق مشمول ماده 140 قانون اساسی عراق موسوم به مناطق مورد مناقشه تسلط یافتند، فضای جدیدی بر این مناطق حاکم شد، شما چه برنامه ای برای کسب آرای کردها و دیگر طیف های عراقی در این مناطق و به صورت کلی، حل مشکلات مربوط به این مناطق دارید؟

یوسف محمد: قانون اساسی اساسی، راهنمای ما در حل و فصل اختلافات میان اقلیم کردستان و عراق می باشد. متاسفانه کردها فرصت طلایی و تاریخی را در ارتباط با این مناطق از دست دادند. برای اولین بار در تاریخ، تمام جغرافیای سرزمینی که کردها آن را کردستان می نامند در دست کردها بود و این موضوع که از سال 2014 تا 2017 شاهد آن بودیم و مناطق مذکور تحت سلطه کردها در آمد طی صد سال اخیر بی سابقه بوده است، اما از این فرصت استفاده و بهره ای برده نشد. دلیل این امر نیز ریسک رفراندوم بود و متاسفانه این مناطق بار دیگر توسط نیروهای عراقی کنترل شد. لازمه حل این موضوع رجوع به قانون اساسی عراق می باشد. باید مواد مربوط به مناطق مورد مناقشه در قانون اساسی عراق اجرایی شوند. در عین حال لازم است که از سوی کردها سیاستی متفاوت برای تعامل با مسئله مناطق مورد مناقشه در پیش گرفته شود. در مناطق مورد مناقشه فقط کردها زندگی نمی کنند، بلکه اعراب و ترکمان ها نیز در این مناطق ساکن هستند. لازم است که ثروت ها و سرمایه های این مناطق به ساکنان آن یعنی کردها، اعراب، ترکمان ها، مسیحیان و دیگر طیف های قومی و مذهبی آن بدون هیچ تبعیضی برسند. باید کردها دست بردار این نگاه باشند که این مناطق را فقط برای بهره برداری از نفت و گاز و منابع طبیعی و خیر و برکات آن به کار گیرد. بلکه لازم است به عنوان مسئله ای مردمی و سرزمینی به آن بنگرند.

کردپرس: این انتقاد به احزاب و جریان های اقلیم کردستان وارد است که علیرغم مصائب و مشکلاتی که طی یک سال اخیر با آن روبرو شدند نتوانستند در چارچوب یک ائتلاف به ویژه در مناطق مورد مناقشه در انتخابات پارلمانی عراق شرکت کنند. جنبش تغییر، جماعت اسلامی کردستان و ائتلاف برای دمکراسی و عدالت در چارچوب لیست مشترک "وطن" در مناطق مورد مناقشه در انتخابات شرکت کردید، چرا این ائتلاف گسترده تر نشد و حزب دمکرات و اتحادیه میهنی و دیگر احزاب در آن جای نگرفتند، آیا شما نخواستید و یا نتوانستید به این مهم دست یابید؟

یوسف محمد: لیست مشترک نیازمند گفتمان و برنامه مشترک است. واقعیت این است که ما نمی توانستیم یک گفتمان و دیدگاه و برنامه مشترک با حزب دمکرات و اتحادیه میهنی داشته باشیم، به ویژه برای فعالیت در مناطق مورد مناقشه. همان گونه که اشاره کردم این دو حزب دچار اشتباهات بزرگ در این مناطق شدند و در نتیجه موجبات از دست رفتن این مناطق را فراهم آوردند. به همین دلیل نتوانستیم به دیدگاه مشترکی برسیم و لسیت مشترک انتخاباتی تشکیل دهیم.

کردپرس: با توجه به انشقاق موجود در میان احزاب و جریان های سیاسی کردستانی، آینده کردها در صحنه سیاسی و حاکمیتی عراق را چگونه می بینید؟

یوسف محمد: به طور طبیعی و به دلایلی، جایگاه کردها در عراق تضعیف شده است. از جمله به دلیل اصلاح قانون انتخابات پارلمان عراق مصوب سال 2010 که شمار کرسی های تعیین شده برای کردها نسبت به دیگر طیف های عراقی کاهش یافت. از سوی دیگر، سیاست های اشتباه در پیش گرفته شده در اقلیم کردستان به ویژه در موضوع اقتصادی و عدم برگزاری انتخابات در اقلیم کردستان در موعد مقرر و بحران مشروعیت سیستم حاکمیتی در اقلیم کردستان و همزمان میل و خواست حاکمان و دولتمردان عراق برای گسترش حاکمیت مرکزگرا موجب تضعیف جایگاه اقلیم کردستان شده است. اما با اطمینان خاطر می گویم که در مرحله آینده می توان تغییر و تحولی جدی در راستای احیای جایگاه کردها و اقلیم کردستان شاهد بود. اگر لیست هایی که دارای اراده تحقق اصلاحات در داخل اقلیم کردستان و تغییر گفتمان در تعامل با بغداد به دور از رویکرد منفعت طلبانه ی تصاحب مقام و منصب و کسب منافع ویژه هستند، پیروز انتخابات باشند، می توان این عدم توازن اصلاح گردد و تلاش کرد که مشکلات و اختلافات از طریق دیالوگ با بغداد حل و فصل گردند.

مصاحبه و ترجمه: حسن صالحی- سرویس عراق و اقلیم کردستان / خبرگزاری کردپرس