انتخابات ریاست جمهوری ترکیه در پیش است و مانند هر انتخابات دیگری در هر جای دنیا نامزدهای انتخابات، احزاب و سیاستمداران به طور کلی، سخنان امیدوار کننده بر زبان می رانند، قول می دهند، قسم می خورند، هم دردی و هم دلی می کنند، مشکلات را حل و فصل می کنند و تأکید می کنند سخنان و وعده های آنان مانند دیگران و پیشینیان نیست.

ترکیه چندین دهه است، از زمان تأسیس حزب کارگران کردستان (PKK) در دهۀ 1980 در پی چند دهه سرکوب و فشار حکومت های پی در پی این کشور، با مشکلی به نام مسألۀ کردها دست به گریبان است و تا امروز نامزدهای زیادی با وعده هایی دربارۀ این مسأله به قدرت رسیده اند، اما این مسأله همچنان به قوت خود باقی است.

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، رهبر حزب حاکم عدالت و توسعه (AKP) و نامزد انتخابات ریاست جمهوری 24 ژوئن 2018 نیز یکی از کسانی است که برای حل و فصل مسألۀ کردها وعده ها داده و البته اقدام نیز کرده است. به قدرت رسیدن اردوغان در ترکیه نقطۀ عطفی برای مسألۀ کردها بوده است. اما چنان که دیدیم تلاش برای حل و فصل مسألۀ کردها، که به پروسۀ آشتی موسوم شده بود، تا جایی ادامه یافت که اردوغان به منفعت خویش می دانست و هنگامی که دریافت حل این مسأله برای دیگران و رقبا سود بیشتری دارد، همۀ رشته ها را پنبه کرد. نتیجۀ انتخابات پارلمانی ژوئن 2015 که در آن حزب کردی دموکراتیک خلق ها (HDP) به عنوان نخستین حزب کردی راه یافته به پارلمان ترکیه، حد نصاب انتخابات را درنوردید و بیش از 13 درصد کل آرا را از آن خود کرد، به اردوغان نشان داد که تلاش وی برای پایان دادن به مشکل کردها بیش از وی به رقیبش منفعت رسانده است.

حزب جمهوری خواه خلق ترکیه (CHP) نیز تا کنون بارها بر لزوم حل و فصل مسألۀ کردها تأکید کرده است. این حزب زمانی که پروسۀ آشتی در جریان بود و حزب حاکم از آن بهره برداری سیاسی می کرد، از حکومت انتقاد می کرد که راه حل مشکل را اشتباه می پیماید و به جای مذاکره با PKK و عبدالله اوجالان رهبر دربند این سازمان باید در پارلمان ترکیه برای حل آن اقدام کرد. کمال قلیچدار اوغلو رهبر CHP احتمالاً بیش از هر سیاستمدار دیگری در ترکیه از لزوم حل مسألۀ کردها در پارلمان سخن گفته است.

اینک که احزاب و ائتلاف های انتخاباتی ترکیه برای رقابت بر سر منصب ریاست جمهوری و کرسی های پارلمان در مقابل هم صف آرایی می کنند، یک بار دیگر مسألۀ کردها مطرح شده و البته غیر از آن نیز نمی توان انتظار داشت. در این میان محرم اینجه نامزد CHP و مرال آکشنر رهبر و نامزد حزب تازه تأسیس خوب که از حزب ناسیونالیست افراطی حرکت ملی (MHP) منشعب شده است، مدعی حل و فصل مسألۀ کردها هستند. اما آیا به راستی در اینجه و آکشنر و حزب های متبوعشان اراده ای برای حل و فصل صلح آمیز مسألۀ کردها وجود دارد، یا پرداختن آنها به این مسأله صرفاً جنبۀ تبلیغاتی دارد؟ شاید به قطعیت نتوان به این پرسش پاسخ مثبت یا منفی داد، اما حقایقی وجود دارد که با کنار هم قرار دادن آنها می توان به منظری روشن تر دست یافت.

CHP قدیمی ترین حزب ترکیه، پرچم دار اندیشه های مصطفی کمال آتاترک و تا حدی ناسیونالیست است و بیشترین ظلمی که در سدۀ اخیر در ترکیه به کردها شده از سوی حکومت های این حزب صورت گرفته است. این البته بدان معنا نیست که رویکرد فعلی این حزب به کردها همان رویکرد سرکوب گرانه و ظالمانه است، اما نمی توان انتظار داشت حزبی که پرچم دار کمالیسم است و معیار خدمت و خیانت سیاستمداران را وفاداری به آرمان های آتاترک می داند، با به دست گرفتن قدرت حقوق کردها را تمام و کمال به رسمیت بشناسد و برای احقاق این حقوق از دست رفته سر از پا نشناسد.

این حزب در دوران پروسۀ آشتی یکی از مخالفان سرسخت حل و فصل مسألۀ کردها بود. البته این حزب PKK را بهانه می کرد، اما این بهانه به اندازه بسیاری از قدامات ضد کرد حزب حاکم از زمان پایان آتش بس و آغاز دور جدید درگیری های نیروهای نظامی ترکیه با PKK واهی و بی اساس بود. حکومت به بهانۀ PKK شهرداران منتخب مردم را خلع و زندانی کرد، غیرنظامیان را به گلوله بست، بمباران کرد و مجبور به ترک خانه های خود کرد، به بهانۀ PKK موسیقی کردی ممنوع شد، به بهانۀ PKK تابلوهایی که نام کردی خیابان ها و کوچه ها را بر خود داشتند جمع آوری شدند، CHP نیز به بهانۀ PKK با حل و فصل مسألۀ کردها مخالفت کرد؛ جنس این بهانه در هر دو حالت یکسان است. چنان که پیشتر گفته شد پروسۀ آشتی برای حزب حاکم منفعتی سیاسی داشت که CHP از آن بی نصیب بود، بنابراین، CHP می گفت مسألۀ کردها باید در پارلمان ترکیه حل شود تا این حزب نیز که تنها در پارلمان حضور دارد از این منفعت سیاسی بهره ای ببرد.

CHP خواستار حل و فصل مسألۀ کردها در پارلمان است اما دیدیم که برخورد این حزب با تنها حزب کردی حاضر در پارلمان، یعنی HDP، چگونه بود. زمانی که حزب حاکم دریافت از پروسۀ آشتی دستاوردی نخواهد داشت و در مقابل برای پیشبرد اغراض خود صلاح را در دشمنی با کردها دانست، CHP نیز به کمک این حزب شتافت. رأی مثبت CHP به لایحۀ لغو مصونیت قضایی نمایندگان پارلمان ترکیه، که هدف آن تنها سرکوب حزب کردها بود و همگان این را به خوبی می دانستند، خیانت به کردها اگر نباشد، خیانت به شعار همیشگی این حزب مبنی بر «حل و فصل مسألۀ کردها در پارلمان» بود. هموار کردن راه برای سرکوب تنها حزبی که کردهای ترکیه را در پارلمان نمایندگی می کند و زندانی شدن و اخراج ده ها تن از نمایندگان آن، با شعار تلاش برای حل و فصل مسألۀ کردها تناقضی آشکار دارد.

علاوه بر این، اینک که در آستانۀ انتخابات احزاب اپوزیسیون عزم خود را برای شکست اردوغان و AKP جزم کرده و با هم ائتلاف کرده اند، CHP در کنار حزبی قرار گرفته است که مشارکت در این ائتلاف را به عدم حضور HDP در آن مشروط کرده است. محرم اینجه در زندان با صلاح الدین دمیرتاش رئیس مشترک سابق HDP و نامزد این حزب در انتخابات ریاست جمهوری دیدار می کند و پس از آن به استان کردنشین حکاری می رود و به کردها می گوید من با سیاستمدار محبوب و نامزد شما دیدار کردم، اما با حزب شما ائتلاف نمی کنم، با احزاب مخالف شما ائتلاف می کنم، اما قول می دهم که حقوق تضییع شدۀ شما را اعاده می کنم؛ قضاوت با شما.

آکشنر نیز وعده داده مسألۀ کردها را حل خواهد کرد. وی در دیدار با چند سیاستمدار آلمانی که دربارۀ وضعیت کردهای ترکیه ابراز نگرانی کردند ادعا کرد مسألۀ کردهای ترکیه را حل خواهد کرد و ملت ترکیه را نیز شاهد گرفت. شاید باور کردن ادعاهای اینجه و CHP از ادعاهای آکشنر و حزب خوب آسان تر باشد. حزب خوب، اگر چه به خاطر اختلاف نظر دربارۀ تغییرات قانون اساسی از حزب ملی گرای MHP جدا شده است، اما حزبی کاملاً ناسیونالیست است و موضع ناسیونالیست های ترک در خصوص کردها نیز کاملاً روشن است. آکشنر چنان که پیشتر ذکر شد به شرطی در ائتلاف احزاب اپوزیسیون شرکت کرد که HDP به آن راه داده نشود؛ این دقیقاً همان شرطی است که پس از انتخابات پارلمانی ژوئن 2015 دولت باغچلی رهبر MHP برای قلیچدار اوغلو گذاشت و ائتلاف MHP، CHP و HDP که می توانست حائز اکثریت پارلمانی شود و قدرت را در ترکیه به دست بگیرد و شاید مسیر سیاست ترکیه را تغییر دهد، تشکیل نشد و همه از پیامدهای آن آگاهند.

تمل کارا مولا اوغلو رهبر حزب سعادت نیز برای حل مسألۀ کردها اعلام آمادگی کرده است. این حزب حزب کوچکی است و امید چندانی برای برنده شدن در رقابت انتخابات ریاست جمهوری ندارد. اما او نیز باید مانند دیگر نامزدها این پلاکارد تبلیغاتی را به دست بگیرد.

از این گذشته، همۀ نامزدهایی که مدعی حل و فصل مسألۀ کردها شده اند، نگفته اند چه برنامه و پروژه ای برای این کار دارند. حل و فصل مسأله ای که چند دهه سابقه دارد و تاکنون جان بیش از 40 هزار تن را گرفته است، تنها با وعدۀ سر خرمن میسر نمی شود. عدم ارائۀ برنامه برای این کار باعث می شود ادعاهای آنها بیش از پیش غیر قابل باور و تبلیغاتی به نظر بیاید. کردها 18 درصد جمعیت ترکیه را تشکیل می دهند، بنابراین تلاش برای جلب بعضی از رأی دهندگان کرد منطقی و معقول است، حتی اگر با دروغ مصلحتی باشد.

خبرگزاری کردپرس – سرویس ترکیه