بازسازی روابط کردها با بغداد

شکست سال گذشته رفراندوم استقلال منجر به بحث های جدی میان احزاب سیاسی کرد درباره اهمیت عراق برای منطقه کردستان عراق و مردم آن از سال 2003 شده است. برخی احزاب کردی در کنار اجندای کردی، دستور کارعراقی را نیز در برنامه خود گنجانده اند. رفراندوم کردها در سپتامبر سال گذشته درس عبرتی برای آنهایی است که مخالف سیستم فعلی فدرال و دنبال کردن رویای استقلالی هستند که ممکن است در کوتاه مدت ممکن نباشد. احزاب کردی همچنین اکنون بهتر ژئوپلتیک های منطقه را درک کرده اند و می بینند که استقلال کردی ممکن است فشار قدرت های منطقه ای را که خود نیز به نوعی در گیرودار مسئله کرد هستند به همراه داشته باشد. روایت ناسیونالیستی کردی در این انتخابات مانند انتخابات گذشته قدرتمند نبود و کمترین طرفدار را داشته است. حزب دموکرات کردستان عراق در حالی که برخی خطاب های ناسیونالیستی را حفظ کرده است، در کنار آن دستور کار عراقی را نیز در برنامه خود گنجانده و خواستار به دست آوردن دستاوردهای بیشتر برای اقلیم کردستان در بغداد در چارچوب دولت عراق و برای رسیدن به اهداف کردها و نیز بازسازی رابط با بغداد پس از تنش هایی شده است که به دنبال برگزاری رفراندوم میان اربیل و بغداد اتفاق افتاد. نیچروان بارزانی، نخست وزیر اقلیم کردستان عراق پا را از این فراتر گذاشته و گفته است که حزب دموکرات کردستان می خواهد مسئله تعویق پرداخت حقوق کارمندان اقلیم کردستان را که منجر به اعتراضاتی در ماه دسامبر شده از طریق تعامل با بغداد حل کند. قباد طالبانی، معاون نخست وزیر اقلیم کردستان و پسر جلال طالبانی، رهبر فقید حزب اتحادیه میهنی نیز از اعضای حزبش خواسته است به این حزب رای بدهند تا نمایندگان قدری به بغداد بفرستد و آنها بتوانند عراق را اصلاح کرده و اقلیم کردستان را قدرتمند کنند. این امر نشاندهنده تغییر عمیق در تفکرات طالبانی است زیرا همین 7 ماه پیش از اعضای حزب خواسته بود به رفراندوم رای بدهند.

روابط کردها با بغداد از زمان رژیم دیکتاتوری صدام حسین بهبود پیدا کرده است. تشکیل دولت عراق پس از 2003 باعث بازسازی اقلیم کردستان با استفاده از میلیاردها دلار سهم بودجه این منطقه از سوی عراق شد. اما روابط میان اربیل و بغداد پس از انتخاب دوباره نوری مالکی به دلیل رویکرد دو حزب حاکم اقلیم کردستان و سیاست های فرقه گرایانه برخی سیاستمداران عراقی که در نهایت به خصومت شخصی میان نوری مالکی و مسعود بارزانی، رییس سابق اقلیم کردستان تبدیل شد روبه وخامت گرایید. نفوذ کشورهای منطقه ای از جمله ترکیه با تشویق رهبران اقلیم کردستان بویژه نیچروان بارزانی به صدور مستقل نفت و اعلام استقلال اقتصادی اقلیم کردستان باعث تشدید اختلافات میان اربیل و بغداد شد. این اقدامات پیامدهای جدی برای اقلیم کردستان داشت و نرخ فقر و بیکاری را در این منطقه بالا برد و روابط اربیل با بغداد را بحرانی کرد.

احزاب کردی با نظر به اختلافات میان شیعه و سنی و در صورت در پیش گرفتن سازوکار و دستور کار ملی و نه قومی و کردی، می توانند نقش مهمی در آینده دولت عراق، بازگشت ثبات به این کشور و توسعه اقلیم کردستان ایفا کنند. این دستور کار اساس برنامه دو حزب جدید کردی در اقلیم کردستان به نام حزب « همپیمانی برای عدالت و دموکراسی» به رهبری برهم صالح، نخست وزیر سابق اقلیم کردستان و معاون دوم رهبر حزب اتحادیه میهنی و جنبش «نسل نو» به رهبری شاسوار عبدالواحد غول رسانه ای اقلیم کردستان و تاجر است. این دو حزب جدید همان دیدگاه جنبش تغییر و اتحاد اسلامی را در روابط کردها با بغداد دارند. همه آنها از عراق فدرال متحد بر پایه قانون اساسی عراق، رعایت حقوق شهروندی و عدالت حمات می کنند. از آنجایی که برخی احزاب ناسیونالیستی وجود داشتن اقلیم کردستان را زیر سوال می برند حضور و حفظ نفوذ احزاب کردی در بغداد اهمیت دارد. صلاح الدین بهاء الدین دبیرکل حزب اتحاد اسلامی گفته است از آنجایی که رفراندوم موفقیت آمیز نبود ما باید به حمایت از سیستم فدرالی روی بیاوریم و فدرالیسم از آنجایی که عراق مرکزگرا از بین رفته است به معنی «یک عراق واحد» نیست.

تغییرات احتمالی در دولت عراق

از زمان سقوط رزیم صدام حسین، حکومت در عراق بر پایه توافق سیاسی بنیاد نهاده شده و رییس جمهور به کردها اختصاص یافته، ریاست پارلمان یک عرب سنی بوده و نخست وزیری به اعراب شیعه رسیده است. با این حال، برای اولین بار از سال 2003، درخواست هایی برای تشکیل دولت اکثریت سیاسی بر پایه نتیجه انتخابات شده است. اگر این درخواستها اجرایی شود این تغییر می تواند نقشه سیاسی و پویایی عراق را از نو ترسیم کرده و دموکراسی را در عراق تقویت نماید. پارلمان عراق از قبل به یک پارلمان قوی تبدیل شده و وجود یک حزب و یا بلوک اپوزیسیون می تواند دموکراسی پارلمانی را تثبیت کند. برای کردها در بغداد ائتلاف های جدید شکل خواهد گرفت و به ائتلاف های قومی و فرقه ای پایان خواهد داد. علاوه بر آن، احزاب جدید از میان اعراب سنی وشیعه و همچنین کردها می تواند به شکل گیری کابینه جدید در عراق منجر شود که شرکای قدرتمند دولت عراق را در انزوا قرار دهد. ائتلاف حیدر العبادی در صورت چیره شدن وی بر نوری المالکی، با جنبش تغییر، ائتلاف برای دموکراسی و عدالت، اتحاد اسلامی حتی اتحادیه میهنی می تواند حزب دموکرات را که در شکل دهی روابط کردها با بغداد نقش عمده داشته تضعیف کند.

همچنین نتایج انتخابات پارلمانی عراق تاثیرات چشم گیری بر احزاب سیاسی کردی و همپیمانیها در انتخابات پارلمانی پیش رو در اقلیم کردستان خواهد داشت که قرار است در روز 30 سپتامبر 2018 برگزار شود. کردهای عراق هم اکنون 63 کرسی را در پارلمان عراق در دست دارند اما با توجه به از دست دادن کنترل بر مناطق مورد مناقشه انتظار می رود در این انتخابات بین 10 تا 12 کرسی را از دست بدهند. این امر به یک وضعیت بغرنج برای کردها منتج می شود؛ اگر احزاب کردی متحد بمانند حزب دموکرات اکثریت خود را حفظ می کند و بنابر این برای غلبه بر احزاب کوچکتر تلاش خواهد کرد که آنها و عراقی ها این امر را رد می کنند. اما اگر حزب دموکرات از سوی آنها رد شود می تواند به درخواست حمایت بیشتر این حزب از ترکیه برای حفظ هژمونی خود در مناطق تحت کنترلش منجر شود. در همین حال، برخی احزاب کوچک تر و بخش مهمی از حزب اتحادیه میهنی ایده توافق با بغداد را حمایت می کنند اما محبوبیت این ایده به این بستی دارد که احزاب شیعه و سنی عرب چه تصمیمی پس از انتخابات 12 می می گیرند چرا که حفظ وضعیت موجود با بغداد نمی تواند حمایت عمومی کردها را جذب کند.

برخی کشورها مانند ترکیه به تغییرات در پویایی سیاسی در عراق علاقه مند نیستند و حتی تمایلی به عادی سازی کامل روابط میان کردها و دولت عراق ندارد زیرا این کشور از مناقشات و تنش ها میان اربیل و بغداد سود برده است. برعکس، اتحادیه اروپا و آمریکا تمام تلاش خود را به کار گرفته اند تا اربیل وبغداد را به هم نزیک کنند اگرچه این تلاش ها کاملا موفقیت آمیز نبوده است. آمریکا و اتحادیه اروپا از کار کردن با دولت الیم کردستان و دیگر احزاب کردی پس از برگزاری اتخابات 12 می عراق سود خواهند برد بنابر این، دیدگاه جدید و آلترناتیو کردی برای ایجاد ارتباط با بغداد در دستور کار خواهد بود. ارتقا روابط میان اربیل و بغداد رفاه اقتصادی، امنیتی و سیاسی برای هر دو به ارمغان خواهد آورد. از آنجایی که دو حزب اتحادیه میهنی و دموکرات روابط خوب خود را با کشورهای همسایه مانند ترکیه حفظ کرده اند، دولت اقلیم کردستان واحزاب کردی بدون همکاری آمریکا و اتحادیه اروپا نمی تواند مانع دخالت های ترکیه در این منطقه شوند.

منبع: انستیتو تحریر

نویسنده: کمال چومانی

ترجمه: خبرگزاری کردپرس- سرویس جهان

کد خبرنگار: 40101