از زمان اعلام انتخابات زودهنگام ترکیه در حدود شش هفته پیش تا کنون، کمپین های انتخاباتی به نحو غافلگیر کننده ای داغ و جالب پیش می روند.

نخست، زمان بندی بسیار فشردۀ برگزاری انتخابات 24 ژوئن اذهان را به این موضوع معطوف کرد که مشکلات اقتصادی ثابت شدۀ ترکیه احتمالاً بیش از آنچه عموم مردم از آن آگاهند، رو به وخامت است. این تردید زمانی بیشتر تقویت شد که سفر فاجعه بار رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و مصاحبۀ وی با بلومبرگ که در آن استقلال بانک مرکزی را به سخره گرفت، به سقوط لیر منجر شد.

اقدامات قاطع بانک مرکزی ترکیه پس از چند روز تلاش برای متقاعد کردن اردوغان سقوط لیر را موقتاً متوقف کرد، اما هزینۀ این هراس برای اردوغان یک هفته تبدیل شدن به سوژۀ محافل خبری و در نهایت عقب نشینی از اظهارات بی اساس خود علیه ناظران بین المللی بود.

دوم، اپوزیسیون ترکیه، یعنی احزاب بسیار متفرق مخالف تحکیم قدرت اردوغان، سرانجام مقداری خلاقیت در استراتژی و تاکتیک های خود به نمایش گذاشتند. حزب جمهوری خواه خلق ترکیه (CHP) محرم اینجه را به نامزدی برگزید که مردم را مشتاق صداهای جدید کرده است؛ سخنران شوخ طبعی و پرشوری که اردوغان را با سخنان خودش به چالش می کشد.

رهبران دیگر احزاب نیز خطوط حملۀ خود را متوجه اردوغان کرده اند. CHP اجازه داد تعدادی از نمایندگانش حزب خود را در پارلمان تغییر دهند تا حزب خوب، که از حزب راست افراطی حرکت ملی (MHP) متحد اردوغان جدا شده است، بتواند در انتخابات شرکت کند. پس از آن CHP با حزب ملی گرای خوب، حزب اسلام گرای سعادت و حزب راست میانۀ دموکرات یک ائتلاف دور از ذهن تشکیل داد.

دو حزب آخر رأی چندانی ندارند، اما این ائتلاف از تغییری که حزب عدالت و توسعه (AKP) برای منفعت خود و شریک پارلمانیش MHP در قانون انتخاباتی داد سود خواهد برد و این احزاب کوچک را برای عبور از حد نصاب 10 درصدی انتخابات بالا خواهد کشید. تشکیل یک ائتلاف گسترده به اپوزیسیون اجازه می دهد کرسی های هر چه بیشتری به دست بیاورد، که در غیر این صورت باه خاطر ماندن زیر حد نصاب از دست می رفتند.

مورد سوم، که به همان اندازه اهمیت دارد، این است که ائتلاف نشان داده است نیروهای اپوزیسیون تمایل دارند اختلافات خود را کنار بگذارند و بر شکست اردوغان و AKP تمرکز کنند. متحد شدن نیروها پیام اپوزیسیون را شفاف کرده و توجه رأی دهندگان را به این مسألۀ ساده جلب کرده است که یا تغییر یا عدم تغییر. سرانجام اردوغان در موضع ضعف قرار گرفته و ناچار شده است از وضع موجود که خود بیش از هر کس دیگری در ترکیه مسئول آن است، دفاع کند.

همۀ این ها که گفته شد این احساس را گسترش داده است که شاید این بار فرق می کند و زنجیرۀ طولانی پیروزی های اردوغان و AKP بالاخره گسسته خواهد شد و امید می رود وضعیت فوق العاده و عقب گرد به سوی غصب بی شرمانۀ همۀ قدرت ها توسط AKP به نقطۀ پایان برسد.

هنوز برای هیجان شده شدن زود است، اما هیجان زدگی چندان هم غیر معقول نیست. اپوزیسیون می تواند پیروز شود، اما تنها با عبور از یک راه باریک و ناهموار به سوی موفقیت که نیازمند مهارت، شانس، شجاعت و احتمالاً اندکی خویشتن داری است.

اما از سوی دیگر اردوغان و AKP راه های بیشتری برای موفق شدن دارند که عمدتاً قدرت کنترل آنها را دارا هستند. نظام قانونی، قضایی و رسانه ای که اردوغان ساخته است برتری های عدیده ای به وی می دهد که می تواند به واسطۀ آنها نتیجۀ دلخواه خود را رقم بزند، به ویژه در انتخابات ریاست جمهوری.

واقعیت محض این است که در نظام جدید ریاست جمهوری بسیار بیشتر از پارلمان اهمیت دارد. بر اساس قانون اساسی جدید رئیس جمهور حکومت را تشکیل می دهد، نه پارلمان. در نظام جدید نخست وزیر وجود ندارد؛ رئیس جمهور معاونان و وزاری خود را انتخاب می کند، رئیس شورای امنیت ملی خواهد بود، قدرت بیشتری برای عزل و نصب مقامات قضایی خواهد داشت و قادر خواهد بود فرمان هایی هم طراز قانون صادر کند.

من حتی معتقدم لازم باشد رئیس جمهور می تواند کشور را بدون اکثریت پارلمانی AKP – MHP اداره کند، اما احتمال قوی تر این است که قدرت رئیس جمهور به وی اجازه می دهد اعضای اپوزیسیون را انتخاب کند و به آنها پست های حکومتی یا مشوق های مشابه اعطا کند.

با وجود این، بر اساس اطلاعات جمع آوری شده از نظرسنجی ها و با توجه به استراتژی زیرکانۀ اپوزیسیون مبنی بر افزایش تعداد نامزدهای انتخابات، احتمال زیادی وجود دارد که اپوزیسیون بتواند اردوغان را به دور دوم بکشاند. حال که هدف نگاه داشتن اردوغان زیر 50 درصد است، هر کسی می تواند به هر نامزدی که می خواهد رأی بدهد.

پس اپوزیسیون باید برای تشکیل یک جبهۀ دموکراتیک متحد در دور دوم آماده شود. این تنها به معنای آتش بس تاکتیکی که تا کنون شاهد آن بوده ایم نیست، بلکه باید متضمن اراده ای برای اتحاد حول یک نامرد واحد باشد، بر مبنای ایدۀ هر کسی غیر از اردوغان. به دشواری می توان تصور کرد نامزدی غیر از محرم اینجه در دور نخست جایگاه دوم را کسب کند و نمایندۀ اپوزیسیون شود. در دور نخست همۀ باید با دل خود و در دور دوم باید با مغز خود رأی بدهند.

حتی اکثریت پارلمانی نیز برای اپوزیسیون یک موفقیت چشمگیر به شمار می آید. از جمله به این خاطر که انرژی بیشتری به جبهۀ متحد دموکراتیک لازم برای دور دوم خواهد داد و به رأی دهندگان نشان خواهد داد که باید در کنار طرف پیروز قرار گیرند. حتی اگر اپوزیسیون نتواند در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شود، کسب اکثریت پارلمانی این امکان را فراهم می کند که اپوزیسیون حکومت را به چالش بکشد و از موضعی با مشروعیت دموکراتیک، نهادی و بین المللی، به رویارویی با اردوغان بپردازد. علاوه بر این، کسب اکثریت پارلمانی به همۀ دنیا نشان خواهد داد که نباید ترکیه را به حال خود رها کنند.

تنها راه برای تحقق این امر عبور حزب دموکراتیک خلق ها (HDP) از حد نصاب 10 درصدی لازم برای ورود به پارلمان است. راه ندادن HDP به ائتلاف انتخاباتی احزاب اپوزیسیون برای تضمین شرکت حزب خوب و عناصر ملی گرای CHP در این ائتلاف لازم بود، اما پیروزی اپوزیسیون را در انتخابات پارلمانی بسیار مشکل کرد. HDP در دو انتخابات پیشین بیش از 10 درصد آرای ملی را کسب کرده است (اگر آرای انتخابات ریاست جمهوری سال 2014 را نیز به حساب بیاوریم، سه بار)، اما این بار موقعیت با دفعات قبل بسیار متفاوت است.

HDP و حزب خواهرش، حزب مناطق دموکراتیک (DBP)، در سه سال گذشته بدون وقفه تحت تعقیب و فشار بوده اند و هزاران تن از اعضای آنها در بازداشت موقت پیش از محاکمه به سر می برند و نمی توانند در کمپین انتخاباتی نقش ایفا کنند. عواقب درگیری های سال های 2015 و 2016 در مناطق جنوب شرقی ترکیه، از جمله جابجایی تعداد زیادی از رأی دهندگان HDP و حضور پر تعداد نیروهای امنیتی در این مناطق، و همچنین وضعیت فوق العاده و قانون انتخاباتی جدید که اجازه می دهد برخی حوزه های رأی گیری جابجا شوند، مشارت در انتخابات را برای مردم این مناطق مشکل می کند.

بر اساس همۀ معیارهای دموکراتیک، حد نصاب انتخابات در ترکیه بسیار بالا است و باعث می شود کرسی های حزبی که نتواند به 10 درصد آرای ملی دست یابد به حزب دارای بیشتری آرا اختصاص یابند. با توجه به این که ائتلاف AKP – MHP آرای بسیاری کسب خواهد کرد، اگر HDP از حد نصاب عبور نکند پیروزی بزرگ از آن این ائتلاف خواهد بود. اما از سوی دیگر، اگر HDP از حد نصاب بگذرد، احزاب اپوزیسیون می توانند اکثریت عددی پارلمان را از آن خود کنند و قادر خواهند بود یک جبهۀ دموکراتیک متحد تشکیل دهند که HDP نیز بخشی از آن باشد.

انتخابات پیش رو بسیار جالب و قابل توجه است و مجدداً ثابت خواهد کرد که ترکیه تا چه حد متکثر است و مردم این کشور تا چه اندازه در اراده به دموکراسی پا فشاری می کنند. نخستین اولویت اپوزیسیون برای پیروزی باید رساندن HDP به پارلمان باشد و پس از آن اتحاد بر سر یک نامزد واحد در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری است.

* نیت شنکان مدیر پروژۀ ملت های در گذار، پیمایش سالانۀ حکومت دموکراتیک بنیاد خانۀ آزادی در اروپای مرکزی تا اوراسیا است. وی پیش از این مأمور خانۀ آزادی در برنامۀ اوراسیا بود که ترکیه و آسیای مرکزی را نیز پوشش می داد.

منبع: پایگاه خبری احوال

ترجمه: خبرگزاری کردپرس – سرویس ترکیه