به گزارش کردپرس؛ از این هنر دیرینه، سیار سخت و طاقت فرسا برای ساخت ابزار و ادوات کشاورزی و دامداری، ساخت وسایل کاربردی و مایحتاج زندگی مردم استفاده می‌شده است.

در فرایند آهنگری، نیروهای بزرگی به کار گرفته می‌شود و لوازم کار اغلب بسیار سنگین هستند. در دوران گذشته فلز مورد نظرشان را تا حد لازم در کوره گداخته می‌کردند و بعد با یک انبر آن را بر روی سندان نگه می‌داشتند و چکش کاری می‌کردند تا شکل موردنظر را پیدا کند. گاهی فلز گداخته را با چکش کاری در داخل یک قالب شکل می‌دادند و فلز گداخته شکل قالب را به خود می‌گرفت، یا با چکش کاری داس، تبر و... آن را تیز و تعمیر می نمودند.

رنگ باختن میدان آهنگران سقز

برای بررسی وضعیت آهنگری به میدان آهنگران سقز رفتم، میدانی که در سال های قبل از دهه 80 سر و صدای خاصی داشت، محل تردد بسیاری از کشاورزان و دامداران بود، آهنگران مدام با آهن گداخته، کوره، چکش زنی و... کار می کردند، اما در حال حاضر تقریبا اکثر مغازه های آهنگری تغییر شغل داده اند، تنها یکی دو کارگاه آهنگری باقی مانده، مغازه های کاه گلی و قدیمی که دیواره‌های سیاه و دودی آنان هنوز هم از وسایل آهنی که با دستان پرتوان آهنگران تولید شده، پوشیده شده است و سختی کار را جلوه می‌دهد و سندان، کوره آهنگری، زغال سنگ، تراشه چوب برای روشن کردن آتش، بیل کوره و انبر از جمله وسایل حرفه آهنگری است.

گفتگو با آهنگر میدان آهنگران

آهنگر 60 ساله سقزی که 31 سال عمر خود را در کنار آتش و آهن سپری کرده ضمن این که از به فراموشی سپردن این هنر گلایه دارد، سعی می کند آن را زنده نگه دارد و دردل های خود را برای ما شرح می دهد.

چهره‌ این آهنگر ساده و سوخته اما با نشاط است؛ دست‌های پینه بسته‌اش حکایت از سال‌ها کار سخت و طاقت فرسا در کنار کوره داغ آهنگری دارد.

رونق آهنگری در گذشته

استاد علی خضری که اصالتاً اهل روستای قپلانتو است می گوید: در گذشته به دلیل اینکه شغل اکثر مردم شهرستان سقز کشاورزی و دامداری بوده و بیشترین ابزار مورد نیاز شغلی آنان از فلزات به‌ صورت سنتی بوده، آهنگری جایگاه خاصی داشته است و از هنرهای بسیار پررونق آن زمان محسوب می‌شده است.

وی افزود: در گذشته بیش از 25 مغازه آهنگری در سقز فعالیت داشتند و میدان آهنگران از شلوغ ترین و پر سر و صداترین مراکز سقز بود، که در سال های اخیر به خاموشی گراییده است.

وسایل تولیدی آهنگران

این استادکار اضافه می کند: داس، وسایل شخم‌زنی، تبر، تبرداس، اسکنه، چکش، ساتور، تیشه، میخ طویله، نعل، زنجیر، انواع قیچی، چفت، قفل، سیخ تنور، قیچی و... از جمله وسایل پرکاربرد زمان‌های قدیم بود که این هنرمندان چیره‌دست، ابزارهای فوق را تولید و یا تعمیر نموده و در اختیار مشتری قرار می دادند.

تکنولوژی مشاغل قدیمی را له کرده است

وی از کم رونقی و خاموشی شغل آهنگری گله مند است و می گوید: امروزه به دلیل ورود ابزار و ماشین‌آلات جدید صنعتی این هنر رونق گذشته را ندارد، کارهای کشاورزی و تولید ابزار موردنیاز کشاورزی و کارهای ساختمانی توسط کارخانجات تولید می شود، هرچند کیفیت کار ما را ندارند مثلا داس درو کردن که ما از فنر ماشین می سازیم با آنچه در شهرهای بزرگ تولید می شود، اصلاً قابل مقایسه نیست. اما روند تولیدات انبوه صنعتی فراگیر شده و حتی می‌توان گفت آهنگری در حال رکود و گوشه‌گیری از جرگه صنایع است و به نحوی باید گفت مشاغل قدیمی زیرپای تکنولوژی له شده اند.

خاموشی کوره های آهنگری

این استادکار گفت: امروز نفع اقتصادی در حرفه ها، حرف اول را می زند، اما در گذشته صفا و صمیمیت خاصی حاکم بود و آهنگران با عشق و علاقه درونی برای مشتریان خود کار می کردند و برای آنها ابزار و وسایل کشاورزی و ساختمانی می ساختند، چند دهه پیش در این کارگاه‌ها سر و صدای چکش آهنگران بر پیکره آهن در طول روز بدون وقفه به گوش می‌رسید و کوره های آهنگری شعله می‌کشید، اما امروزه شعله آهنگری رو به خاموشی و سکوت و بی‌رونقی در این کارگاه‌ها غالب است.

خضری به سختی کار، درآمد پایین، خطرات و آسیب های مداوم کار با آهن و آتش اشاره و اضافه می کند: نسل امروز علاقه ای به این کارهای سخت ندارد، لذا این حرفه را باید تمام شده قلمداد کرد.

لزوم حمایت از شاغلان عرصه آهنگری

با توجه به اینکه هنوز هم عده زیادی از مردم شهرستان سقز بدلیل شرایط اقتصادی و جغرافیایی منطقه از طریق کشاورزی سنتی امرار معاش می‌کنند و برای تعمیر ابزارآلات آهنی به فعالیت این صنعت نیاز است، لازم است مسئولان مربوطه برنامه‌های حمایتی برای فعالان این عرصه و نیز برنامه آموزشی در جهت احیاء این صنعت به‌کار گیرند.

اختصاص گوشه ای از موزه های مردم شناسی به آهنگری

این صنعتکار با بیان اینکه فرهنگ مجموعه ای از دستاوردهای مادی و معنوی بشر است، گفت: همانطور که امروزه در سازمان های به مواردی نظیر: صنایع دستی، سفال کاری و... توجه می شود، انتظار می رود به حرفه آهنگری هم بها داده شود و گوشه ای از موزه های مردم شناسی را به حرفه و هنرهای سنگین مانند آهنگری و مس گری اختصاص دهند.

استاد علی خضری می گوید: آهنگری نماد سختکوشی، تلاش، ساختن و اراده مستکم انسان ها برای خدمت به همنوعان، زندگی بهتر و کسب منافع مشروع اقتصادی است، لذا مستندسازی آن در موزه های مردم شناسی می تواند ضمن آشنایی نسل جوان با تحولات حال و گذشته، آنان را با هنرها و حرفه های سخت و سنگین گذشته آشنا سازد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود ضرورت آموزش آهنگری در هنرستان و مراکز فنی و حرفه ای را یادآور می شود و معتقد است: در صورت آموزش نیروهای جوان و ایجاد حس خلاقیت در آنان برای ساخت ابزارآلات و ماشین های کوچک، این حرفه می تواند دوباره جای پای خود را در جامعه باز کرده و در حوزه تولید و کارآفرینی حرفی برای گفتن داشته باشد.

تهیه المان مرد آهنگر

این استادکار با بیان اینکه میدان آهنگران سقز ده ها سال است به این اسم معروف شده، گفت: از شهرداری درخواست داریم حداقل تابلوی نامگذاری میدان را بصورت رسمی نصب و المانی از مرد آهنگر را تهیه نموده و در وسط این گذر نصب کنند.