94 سال پیش در چنین روزی شیخ سعید به همراه 47 تن از یارانش به جرم شورش در برابر دولت جمهوری ترکیه به دار آویخته شد. حرکت سیاسی کرد – زازایی که با انتشار یک بیانیه با عنوان دعوت به اسلامیت تلاش می کرد تا مردم را تحت یک هدف با عنوان دین اسلام جمع کند. در این بیانیه با مهر و امضای "رهبر جنگجویانی که به نام دین می جنگند" از همه دعوت شده بود تا به خاطر دین به مبارزه بپردازند. اگر چه حرکت در ابتدا به عنوان حرکتی برای تاسیس شریعت اسلام آغاز شده بود ولی بعد به عنوان حرکت کردی تغییر جهت داد. در اینجا مناسبت سالگرد اعدام وی سعی خواهیم کردی تا معرفی مختصری از این شخصیت کرد ارائه بدهیم.

شیخ سعید کیست؟

شیخ سعید پیران (متولد ۱۸۶۵ ارزروم- مرگ ۱۹۲۵ دیاربکر) رهبر کرد زازایی ترکیه بود. در سال ۱۹۲۵ در کردستان ترکیه شورش شیخ سعید آغاز شد که در طول تاریخ سیاسی کردها در ترکیه تاثیر بسزایی از خود به جا گذاشت. شیخ سعید در روز ۱۳ مارس ۱۹۲۵ شورش کرد. برخی از شهرهای کردستان را از سلطه کمالیستها آزاد کرد و به شهر دیاربکر حمله کرد و به مدت ۲ ماه این شهر را تحت محاصره قرار داد. بعد از مقاومتی شدید که از طرف ارتش ترکیه صورت گرفت معلوم شد که شهر دیاربکر سقوط نخواهد کرد. بعد از این سران جنبش تصمیم به عقب‌نشینی گرفتند و به سوی کردستان عراق و کردستان سوریه روانه شدند. رهبر این جنبش، شیخ سعید و 47 تن از همراهانش برای اینکه در معرض دید دشمن قرار نگیرند روزها خود را مخفی می‌ کردند و شب ها به راه می ‌افتادند. هدف از این عملیات جنگ پارتیزانی بود. عاقبت به خاطر خیانت از طرف یک رئیس قبیله کرد، شیخ سعید و همقطارانش دستگیر شدند. در روز ۱۰ می ۱۹۲۵ دستگیرشدگان به دادگاه مستقل شرق تحویل شدند. دستگیرشدگان به مدت ۵۰ روز در زندان به سر بردند و سرانجام در روز 29 ژوئن شیخ سعید و 47 تن از همقطارانش به جرم خیانت به دولت و بازگشت به خلافت و ارتجاع به اعدام محکوم شدند.

آغاز حرکت شیخ سعید:

شیخ سعید بعد از آن که حمایت قبایل مستان، بوتان و میهله میلر را کسب کرد خود را از طریق مناطق گِنچ و چاپاکچور (بینگول امروزه) به دیاربکر رساند. مناطق مادَن، سیوَرَک و عرگانی را به دست گرفت و یک حرکت دیگر به رهبری شیخ عبدالله در حمایت از حرکت شیخ سعید از طریق وارتو خود را به موش رساند. اگرچه این حرکت وارتو را به دست گرفته بود ولی قوای ملی که با حمایت مردمی هم همراه بود حرکت شیخ عبدالله را در پل مراد مغلوب کرده و مانع ورود آنان به داخل موش شدند. بعد از آن که قوای حکومتی در 21 فوریه 1925 به سمت دیاربکر حرکت کردند در 23 فوریه بعد از آن که متوجه شدند نخواهند توانست قوای شیخ سعید را شکست دهند مجبور به عقب نشینی شدند. در ماه مارس 1925 شیخ سعید به همراه 10 هزار نیرو دیاربکر را محاصره کرده و حملات نیروهای شیخ سعید که با رهبری مستقیم وی صورت می گرفت از سوی نیروهای دولت مرکزی به فرماندهی مورسل پاشا دفع شد اما یک شب گروهی از نظامیان شیخ سعید با حمایت ساکنین کرد دیاربکر توانستند وارد شهر شده در در 7 الی 8 مارس درگیری خونینی میان دو طرف در دیاربکر رخ داد. بعد از 2 روز درگیری شدید نیروهای شیخ سعید متحمل شکست سختی شده و بعد از آن که شیخ سعید متوجه شد فتح دیاربکر ممکن نخواهد بود نیروهای خود را از دیاربکر خارج کرد. شیخ سعید بعد از آن که به الازیغ عقب نشینی کرد در نهایت در 15 آوریل 1925 پس از خیانت یک رهبر قبیله کرد، خود را تسلیم نیروهای امنیتی ترک کرده و در دادگاه استقلالی که بلافاصله بعد از تسلیم وی برگزار شد حکم اعدام او به همراه 47 تن از یارانش صادر شد.

خبرگزاری کردپرس/ سرویس ترکیه / محمد شریفی کرجان