سال گذشته فرصت پیدا کردم در قلمرو آزاد شدۀ شمال سوریه قدم بگذارم، جاهایی که یا پیشتر در تحت کنترل سیاه دولت اسلامی [عراق و شام (داعش)] اداره شده بود یا جاهایی که این خلافت تقلبی به آنها چشم طمع داشت.

بیشتر وقتی را که در این کشور گذارندم در مناطق عمدتاً کردنشین شرق رودخانۀ فرات بودم. با وجود این، به اندازۀ کافی خوش شانس بودم و توانستم یک شهر خارج از محدودۀ کردستان سوریه را هم ببینم، که اگر چه اکثریت ساکنان آن عرب بودند اما توسط نیروهای کرد آزاد شده بود. این شهر منبج بود که امروزه توجه جهان را به خود جلب کرده و نقطۀ کانونی تنش در خصوص آیندۀ کل سوریه است.

مدیریت های متغیر

منبج در ماه اوت 2016 توسط ارتش دموکراتیک سوریه از اشغال داعش آزاد شد. بخش اصلی ارتش دموکراتیک سوریه از نیروهای کرد یگان های مدافع خلق (YPG) و یگان های مدافع زنان (YPJ) تشکیل شده است. اما نیروهای کرد برای اینکه به سان اشغال گران سرزمین های اعراب جلوه نکنند، یک گام پشت سر بخش های عرب تشکیل دهندۀ ارتش دموکراتیک ایستاده اند، که از جملۀ آنها می توان از گردان های خورشید شمال یاد کرد و گروه های دیگری که با چشم انداز یک سوریۀ فدرال و چند قومی پیشنهاد شده از سوی جنبش کردها تعریف می شوند. پس از آزاد سازی منبج، امور نظامی این شهر دیگر تحت نظارت YPG و YPJ نبود، بلکه به شورای تازه تأسیس نظامی منبج واگذار شد.

وقتی پس از هفت ماه من در این شهر قدم گذاشتم نشانه های اندکی وجود داشت که بتوان فهمید آنجا هرگز جنگی در جریان بوده است. به نظر می رسد حسی از عادی بودن بر همه چیز غالب بود، فروشگاه ها پر رونق بودند و زندگی جریان داشت.

ادارۀ این شهر در تنها در چند سال اخیر سه بار تغییر کرده است. پس از عقب نشینی دولت سوریه از بخش هایی از کشور در سال 2012 گروه موسوم به ارتش آزاد سوریه کنترل منبج را به دست گرفت. اما در سال 2014 طاعون رو به رشد دولت اسلامی کنترل شهر را از ارتش آزاد گرفت. اینک ادارۀ منبج در دست شورای مدنی منبج است که با شورای نظامی منبج همکاری می کند و تلاش می کند برای نخستین بار ادارۀ مردمی و مشارکتی را محقق سازد.

روح ملت دموکراتیک

منبج برای پروژۀ کردها در سوریه اهمیت زیادی دارد زیرا الگوی خوبی از تلاش برای ایجاد اتحاد میان اقوام مختلف است.

این هدف در شمال سوریه در مناطقی مانند کانتون کوبانی و کانتون جزیره نیز دنبال می شود. پیش از این زبان عربی تنها زبان مجاز در حکومت سوریه بود. اینک همۀ تابلوهای خیابانی به سه زبان عربی، کردی و آشوری نوشته شده اند. دانش آوزان در مدارس و دانشجویان دانشگاه ها به هر یک از این زبان ها آموزش می بینند و فرهنگ های مختلف که پیشتر با منافع کشور همگن در تضاد بودند و سرکوب می شدند، اینک برای نخستین بار می توانند رشد کنند و رونق بگیرند.

خود مدیریتی دموکراتیک شمال سوریه به عنوان گام مهمی در راستای فائق آمدن بر کوچک ترین نشانه های ناسیونالیسم که ممکن است بر آنها پافشاری شود، حتی کاربرد واژۀ «روژآوا» را که واژه ای کرد محور است، حذف کرده است. در مقابل، امروزه عبارت فدراسیون دموکراتیک شمال سوریه مورد استفاده قرار می گیرد.

جنبشی که حول اصول آزادی و اتحاد ملی شکل گرفته، ناچار بوده است وقتی به مسألۀ ادارۀ منبج می رسد با احتیاط بیشتری عمل کند. اینجا واقعیت با جاهایی مانند کوبانی که اکثریت جمعیت کرد هستند، اندکی متفاوت است. حتی اگر شووینیسم و ناسیونالیسم کردی در صفوف ارتش دموکراتیک و در نهادهای مدنی از میان رفته باشد، تبلیغات کسانی که با سیستم فدرال مخالفند چنین القا می کند که این شهر در اشغال کردها است. این دقیقاً همان مشکلی است که ارتش دموکراتیک پس از آزاد سازی رقه از اشغال داعش در سال 2017 نیز با آن مواجه شد.

علاقۀ ترکیه به منبج

یقیناً این ترکیه است که بیش از هر طرف دیگری علاقه دارد وانمود کند شهر منبج تحت کنترل نیروهای کرد و دقیق تر بگوییم حزب کارگران کردستان (PKK) است، زیرا این کشور YPG را شاخۀ سوری PKK می داند. سال ها است که ترکیه می خواهد نیروهای کرد به مناطق شرق رودخانۀ فرات عقب نشینی کنند.

YPG اعلام کرده است که مدت ها پیش عقب نشینی کرده است. اما ترکیه می گوید این نیروها از روز 4 جولای در چارچوب توافق با ایالات متحده از منبج خارج خواهند شد. YPG این ادعا را تکذیب کرد و چند روز پیش از انتخابات 24 ژوئن ترکیه در بیانیه ای اعلام کرد: «ما به مردم خود و افکار عمومی اعلام می کنیم که ادعاهای حکومت ترکیه دور از واقعیت است. ادعاهای حکومت ترکیه بخشی از برنامۀ تبلیغات انتخاباتی آنها است. نیروهای ما پس از آزاد سازی منبج از اشغال داعش در ماه اوت 2016 از منبج خارج شده و شهر را به شورای مدنی و شورای نظامی منبج واگذار کردند.»

روشن است که از نظر ترکیه تفاوتی میان شورای نظامی منبج و YPG، یا هر بخش دیگری از ارتش دموکراتیک سوریه وجود ندارد. این باور از عزم راسخ ترکیه برای پیدا کردن زمینۀ توافق با ایالات متحده در مورد منبج کاملاً آشکار است. واشنگتن پایگاه های نظامی خود را در منطقه حفظ می کند آنکارا از متحد خود در ناتو خشمگین است که همچنان نمی پذیرد به حمایت خود از ارتش دموکراتیک در نبرد علیه داعش پایان دهد.

تغییر شرایط: تهدیدات و حملات ترکیه

پس از شکست دولت اسلامی در رقه که در ماه اکتبر سال گذشته اتفاق افتاد، حکومت [رئیس جمهور ترکیه رجب طیب] اردوغان برای گسترش عملیات به قولی «ضد ترور» خود از ترکیه و عراق به سوریه شتاب کرد. ترکیه با حمله به خاک سوریه در ماه ژانویه تهددیدهای خود را عملی کرد و در نتیجۀ این حمله گروهی از ستیزه جویان داعش و دیگر سلفی ها شکل عوض کرده و تحت نام و پرچم ارتش آزاد سوریه در ماه مارس کنترل عفرین را به دست گرفتند.

ایالات متحده چشم خود را به روی حملۀ ترکیه به عفرین بست و نشان داد روابط این کشور با نیروهای کرد تا چه حد شکننده و موقتی است. اگر چه بسیاری از واژۀ «خیانت» برای بیان دیدگاه خود نسبت به عملکرد ایالات متحده استفاده کردند، اما جنبش کردها به هیچ وجه غافلگیر نشده بود. آنها تأکید کردند که از پیش می دانستند حمایت ایالات متحده از آنها مشروط و موقت است.

ترکیه که با تصرف عفرین جسورتر شده بود، به سمت توافق و اجرای یک نقشه راه مشترک با دولت [رئیس جمهور ایالات متحده دونالد] ترامپ گام برداشت، که پس از دیدار مولود چاوش اوغلو وزیر امور خارجۀ ترکیه با مایک پومپئو وزیر امور خارجۀ ایالات متحده در واشنگتن اعلا شد. این نقشۀ راه تا کنون شاهد انجام چهار مأموریت گشت زنی در اطراف منبج با هماهنگی نیروهای ترکیه و ایالات متحده بوده است. گام بعدی انجام گشت های مشترک است.

آیندۀ ادارۀ منبج هنوز مبهم مانده و موضوع اصلی مورد علاقۀ ترکیه است. واضح است که اردوغان تا زمانی که شورای نظامی منبج با یک مدیریت محلی منتخب خود جایگزین نشود، پا پس نمی کشد. از نظر آنکارا منبج هنوز بخشی از چیزی است که آن را «کوریدور ترور» می نامد.

علاوه بر این، حکومت ترکیه نشان داده است که تا زمانی که «منطقۀ امن» در سراسر این کوریدور تأسیس نشود، از تلاش دست بر نخواهد داشت. بینالی یلدریم نخست وزیر ترکیه وعده داد که نیروهای این کشور پس از منبج به سوی کوبانی، حسکه و قامیشلی نیز، که عملاً پایتخت فدراسیون دموکراتیک است، پیش خواهند رفت.

مردم مناطق تحت اشغال در امنیت نخواهند بود

آنچه از سیاست های نسل کشی تاریخ ترکیه نسبت به کردهای این کشور و همچنین رویدادهای اخیر عفرین روشن می شود، این است که با اشغال مناطق شمال سوریه امنیت مردم از میان خواهد رفت. این سلسله رویداد های مصیبت بار، پروژۀ الهام بخش یک دموکراسی رادیکال مردمی را که تاکنون در سدۀ بیست و یکم شاهد بوده ایم، نابود خواهد کرد.

نبرد کوبانی در سال های 2014 و 2015 یکی از شگرف ترین نبردها برای روح انسانیت بود که نسل من شاهد آن بوده است. نمی توان تصور کرد که شاهد باشیم جنگ دیگری بر این شهر تحمیل شود، جنگی که این بار مهاجم آن داعش نیست، بلکه دومین ارتش بزرگ ناتو است.

کسانی از ما که در شمال سوریه الگویی الهام بخش برای احیای سیاست رادیکال یافته اند، می دانند که در تجاوزگری فاشیستی ترکیه چه چیزی به خطر افتاده است.

منبع: پایگاه خبری – تحلیلی ریجن

ترجمه: خبرگزاری کردپرس – سرویس سوریه

بیشتر بخوانید:

تاج گذاری سلطان در سایۀ تلاش برای نسل کشی کردها / مارسل کارتیر

در ترکیه چه کسی تروریست نیست؟ / بیستون عباسی

آیا اردوغان می تواند ترکیه را اداره کند؟ / چنگیز آکتار*

سیاست در ترکیه کار خطرناکی است / الیف شافاک*

برندگان وبازندگان انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه / بیستون عباسی