به گزارش خبرگزاری کردپرس، ادبیات کُردی ایلام و کرمانشاه در سه دهه‌ی گذشته همراه با دیگر گویش‌های زبان کُردی در ایران مسیر تازه و پر فراز و نشیبی را طی کرده است. این ادبیات، فرآیند نوگرایی خود را از دهه‌ی شصت خورشیدی به شکل گسترده آغاز کرد و امروزه به درختی پر بار در شاخه‌های گوناگون ادبی تبدیل شده است. یکی از شاخه‌های جوان و درخشان این گویش، ادبیات کودک است. پیوند کودک با زبان، پیوندی سرنوشت‌ساز و حیاتی‌ست. زبان به‌عنوان میراثی مشترک، به منزله‌ی پاداشی برای کودک به شمار می‌آید که از ارضای بی‌واسطه‌ی امیال خود چشم می‌پوشد و به میانجی کلمات، وارد ساحتی دیگر از حیات نفسانی خود می‌شود که می‌توان آن را نظم نمادین یا قانون و تمدن نامید.
ریشه‌ی ادبیات کودک کُردی ایلام و کرمانشاه به اشعار فولکلوری برمی‌گردد که کودکان در بازی‌های خود زمزمه می‌کرده و همنشین غم‌ها و شادی‌های آنها بوده است. رد آمال و آرزوها و حتی اضطراب‌های کودک در اینگونه شعرها پیداست: «حاجی‌له‌ق‌له‌ق مار هات/ مار گوڵه‌نگدار هات» یا «كاكه مه‌كوشه‌م هێمان مناڵم/ سێف نه‌ڕه‌سی سه‌رچه‌وک دارم» یا «مه‌ر سه‌ر گا بڕین مفت و ئاسانه؟/ حه‌ق گاكوڵ‌سێن، شای خوراسانه» و... که همگی به شکلی تجلی ترس‌ها و اضطراب‌های روانی سرایندگان آنها بوده است و در موارد بسیار دیگر نیز تجلی سرخوشی‌ها و آرزوهای آنها: «قیڕ قیڕقوڕواقە/ ئەڵس یە رووژ پاکە» و...
در سال 1381 آقای رضا موزونی در مجموعه شعر «یه‌ی شه‌و ئه‌گه‌ر بچیدن» در انتهای کتاب 10 شعر کودکانه قرار داده و در همان صفحات می‌نویسد: «تا آنجایی که بنده سراغ دارم تاکنون کسی در استان کرمانشاه برای کودکان به زبان کُردی [کلهری] شعر نگفته و اگر موردی هم بوده، من بی‌اطلاعم». این شعرها را می‌توان نخستین آثار مکتوب شعر کودک کُردی جنوبی در دوره‌ی معاصر به حساب آورد. قالب اشعار دارای نوعی گسست از سنت شعر کودک فولکلور کردی ایلام و کرمانشاه است (که عمدتاً سه‌خشتی و مثنوی بوده است) و متاثر از شعر کودک در ادبیات فارسی، در قالب چهارپاره سروده شده‌اند. ذهنیت کودکانه، صمیمیت و زلالی اندیشه در جای جای این مجموعه به چشم می‌خورد: «ئڕا چوه نیشی/ هه‌ڵس هلا که!/ واران هاتیه/ بچوو ده‌ر وا که!». هرچند به عنوان نخستین تجربه، از برخی کاستی‌ها نیز خالی نیست، همچون تصاویر و مفاهیمی انتزاعی: «ت خوه‌یشک ئاسمانی» و...
موزونی در اسفند 1383 مجموعه‌ای از تازه‌سروده‌های کودکانه‌ی خود را در قالب کتابی مستقل با عنوان «میمیگه جاڕووبه‌رقی» منتشر کرد.
این کتاب اولین کتاب شعر کودک کردی جنوبی(ایلام و کرمانشاه) است که در برگیرنده‌ی 10 شعر کودک در قالب مثنوی است. یکی از نکات مهم این مجموعه رسیدن شاعر به زبانی کودکانه و تجربه‌ورزی او در اوزان مختلف هجایی است. از دیگر محاسن این کتاب تنوع در مضامین شعری است. هرچند شاید خود عنوان کتاب «میمیگه جاڕووبه‌رقی» بازتولید برخی کلیشه‌های جنسیتی است که جارو زدن و کار خانگی را مرتبط با جنس مونث می‌داند، با این حال موزونی با این کتاب خواندنی توانست خود را به عنوان یک شاعر جدی ادبیات کودک کُردی مطرح کند. او سپس با انتشار کتاب‌های «تاتی» و «ختی‌متی» جایگاه خود را به عنوان یکی از شاعران برجسته و پیشرو در این حوزه تثبیت کرد.
در ایلام با تاخیری چند ساله شعر کودک شکل گرفت، جناب کامران محمدرحیمی در مطلبی با عنوان «سرآغاز شعر کودکانه‌ی کُردی در ایلام» که در بهمن ماه 1390 در وبلاگ «ئیلام ئاسوو» منتشر شده است، با ذکر چند نمونه شعر کودک از آقای مصطفی بیگی (رودووس فه‌یلی) این اشعار را به عنوان نخستین تلاش‌های شعر کودک کُردی در ایلام ذکر می‌کند. اما دو سال بعد، این جریان نوپای شعری در ایلام و کرماشان به یک رویداد مهم ادبی گره می‌خورد.
در اوایل سال 1392 با پیشنهاد خلاقانه‌ی آقای عمران خودآموز (معاون وقت فرهنگ و ارشاد استان ایلام) و میزبانی و تلاش انجمن ادبی وقت ایوان به مدیریت آقای علی‌محمد محمدی، برای نخستین‌بار دبیرخانه‌ی دائمی یک جشنواره‌ی تخصصی شعر کودک کُردی در شهرستان ایوان با عنوان «مناڵ و مه‌لۊچگ» شکل گرفت. جشنواره‌ای بی‌سابقه در استان‌های ایلام و کرماشان که توانست بالندگی نهال نوپای شعر کودک کُردی ما را رقم بزند. بسیاری از شاعران ایلام و کرماشان و سنندج و... -از جمله خود نگارنده- با اشتیاق فراوان برای مشارکت در این رویداد دلنشین فرهنگی، دست به خلق آثار کودک کوردی زدند. این جشنواره در پاییز 1392 برگزار شد و چهره‌های جوان و تازه‌ای را به جریان ادبیات کودک معرفی کرد. رویدادی که امسال (1399) نیز چهارمین دوره‌ی خود را با عنوان جشنواره‌ی شعر کودک کُردی «مناڵ» پشت سر گذاشت.
در فاصله‌ی سال 1392 تا امروز، جریان شعر و ادبیات مناڵان در ایلام و کرمانشاه چهره‌های خلاق و تازه‌ای را به خود دیده است. بسیاری از کسانی که پیشتر سرایش شعر کودک را آغاز کرده بودند با جدیدت در این دهه بر دامنه‌ی فعالیت خود افزودند و مهم‌تر اینکه علاوه بر شعر، داستان‌های کودکانه‌ی کُردی نیز در ایلام و کرماشان نگاشته شد. انتشار ده‌ها عنوان کتاب بخشی از این فعالیت‌هاست: «کوورپه»، «ئه‌ور و خوه‌ر»، «مۊشلی مۊشان» و «نه‌ورووزانه» چهار مجموعه شعر از آقای میثم خورانی، «رووی» و «قڵا» دو مجموعه شعر از آقای کیومرث بلده، «کوڕ بۊچگ» داستان کودک اثر خانم لیلی جعفری، «باخچه‌ی مناڵان» و «خه‌ره‌نگز و مووریژ» دو مجموعه شعر و شعرداستان از آقای جمشید ویسی، «مه‌لۊچک زه‌رده» مجموعه شعر آقای مجتبی کارخواهی، «باده‌وانێ ک چاخ بۊ» و «قیرقیر قورواقه» دو مجموعه داستان و شعر از خانم زهرا مرادپور، «ژژوو خان» مجموعه شعری از نگارنده، ترجمه و چاپ چندین داستان کودک به کُردی مانند: «وه‌چگه‌مامراوی ناشرین» و... توسط آقای سارو خسروی، شعرهایی از آقای آژوان رازیانی، «م قووڕی چینییم» مجموعه شعر آقای سالار شیرزادی، «ماسی» مجموعه شعر آقای احمد بساطی، «ئایم وه‌فری» مجموعه شعر خانم مهناز مرادی و... مجموعه‌های در دست انتشاری همچون: «جه‌نگه‌ڵ ئه‌لف‌بێ» مجموعه شعر خانم سمیه فلاحی، «کی هاوکڵاس ئیمه‌س؟» و «چه‌پڵه‌ڕێزان» دو مجموعه شعر کودک اثر آقای داریوش همتی و... که پرداختن به هر کدام از آنها می‌تواند گوشه‌ای از شعر و داستان کودک کُردی ایلام و کرمانشاه را روشن کند.
نظر شما