به گزارش کردپرس، جماعت اسلامی کردستان یا کومل، بزرگترین حزب سیاسی اسلامگرا در اقلیم کردستان در عراق، در 18 فوریه 2021 کلمه "اسلامی" را از نام خود حذف و آن را با "عدالت" جایگزین کرد. علاوه بر آن، حزب تصمیم گرفت عنوان رهبر حزب را از "امیر" به "رهبر" تغییر دهد و چهار زن را نیز برای عضویت در شورای 22 نفره ریاست حزب انتخاب کرد.

این سری از تغییرات اصلاح طلبانه در کومل - پنجمین حزب بزرگ در اقلیم کردستان - ممکن است در سیاست های عراق پیامدهای انچنانی نداشته باشد اما این امر مسئله مهمی را برای احزاب اسلامی اقلیم کردستان ایجاد می کند. در نتیجه ، اصلاحات از داخل و خارج از حزب با چالش های جدی روبرو هستند. اگر کومل یا جماعت عدالت کردستان به دنبال اصلاحات جدیدی در جهت اصلاحات بیشتر باشد ممکن است بین این که همراه با سایر احزاب اسلامگرا در اقلیم کردستان در سمت باقی بماند یا به عنوان یک حزب معتدل تر به عضویت در ائتلاف های سکولار در آید، یکی را انتخاب کند. همچنان که کومل در حال گذار از این معضل است، این مسئله می تواند آینده سیاست اسلامگرایی را در اقلیم کردستان تعریف و تعیین کند.

رهبری کومل سعی کرده اصلاحات جدید را با اشاره به شرایط سیاسی تاریخی و کنونی توجیه کند. فاروق علی، عضو شورای ریاست جماعت عدالت کردستان یا جماعت اسلامی سابق، پس از ورود این حزب به روند اصلاحات، توضیح داد که این حزب قبلاً در گذشته هم تغییرات چشمگیری داشته است. او توضیح داد تصمیم حزب برای انحلال دفتر نظامی خود پس از فروپاشی رژیم بعث عراق در سال 2004 از این دست تغییرات بوده است. فاروق علی در توضیح اصلاحات اخیر اظهار داشت که این حزب واژه "اسلام" را از نام خود حذف کرد زیرا برخی از سازمان های خشونت آمیز از این کلمه در عناوین خود استفاده کرده بودند که به موجب آن ممکن است به داعش اشاره داشته باشد. به همین ترتیب، تغییر عنوان رهبر حزب از "امیر" به "رهبر" نیز به نظر می رسد تلاشی برای جلوگیری از هرگونه تشابه سازمانی با داعش است که رهبران آن به "امیر" معروف بودند. گرچه این اصلاحات مورد تأکید اعضای حزب نبوده است اما اصلاحات در این حزب می تواند نتیجه واپسگرایی در درک اسلام سیاسی در خاورمیانه باشد. از این نظر، اصلاحات می تواند تلاشی برای تقلید از مراحل سکولارسازی باشد که اخیراً در چندین کشور مسلمان به ویژه در خلیج فارس انجام شده است.

با این حال، علیرغم وجود سوابق تاریخی از تغییر و رویکرد بیشتر به سمت سکولاریسم فعلی، چنین اصلاحاتی قطعاً با چالش هایی روبرو است. اگرچه اکثریت اعضای جماعت عدالت به این تغییرات رأی دادند اما مخالفت درون حزب را نمی توان دست کم گرفت و احتمالاً گذار از تحول کار آسانی نخواهد بود. در حالی که حزب از 892 عضو اصلی تشکیل شده، پانصد و پنجاه و سه نفر از اعضای حزب به این تغییرات رأی دادند و 123 نفر با ایجاد اصلاحات مخالفت کردند. علی باپیر ، بنیانگذار و رهبر فعلی حزب جماعت عدالت کردستان (جماعت اسلامی کردستان)، تأكید كرد كه وی مدتی است كه به دنبال تغییر نام حزب بوده است اما این امر فقط در آخرین كنگره حزب امكان پذیر شده است.

به همین ترتیب بخش قابل توجهی از اعضای حزب هنوز با اصلاحات مخالف هستند. اعضایی مانند دلشاد گرمیانی، عضو سابق دفتر سیاسی جماعت عدالت تغییر نام حزب را یک " خطای استراتژیک" خوانده اند. در مقابل این انتقادات و انتقادات دیگری كه در آن اعضای حزب ادعا می كنند كه تغییر نام، حزب را از اسلام دور می كند، علی باپیر با ارجاع دادن به شریعت و قرآن، ریشه های اسلامی حزب را برجسته كرده و اشاره كرده است كه شریعت از احزاب می خواهد به دنبال صلح و همزیستی باشند.

علاوه بر این، اصلاحات ایجاد شده در جماعت عدالت، در خارج از حزب نیز می تواند از سوی سایر احزاب اسلامگرا به چالش های قابل توجهی منتهی شود. اگرچه به نظر می رسد حزب جماعت عدالت موضع اسلام گرایانه خود را نرمتر می کند اما همچنان بر سر اصول و پایه های اساسی با سایر احزاب سیاسی اسلامگرا رقابت می کند. این احزاب شامل اتحاد اسلامی کردستان معروف به یکگرتو و جنبش اسلامی کردستان است که به عنوان یک حزب مسلح و مبتنی بر اصول شرعی موسوم به «بزوتنه وه» تاسیس شد اما در سال 2003 خلع سلاح شد. در حال حاضر که رقابت میان این دو حزب اصلی اسلامی- جماعت عدالت و اتحاد اسلامی است- اصلاحات جدید می تواند اتحاد میان آنها در تلاش برای ایجاد یک ائتلاف قوی تر از احزاب اسلامی در کردستان عراق را برای جماعت عدالت دشوارتر کند.

در همان حال، جماعت عدالت کردستان ممکن است نتواند به آسانی و به پشتوانه تغییر نام و شیوه معتدلتر خود حزاب اسلامی را پشت سر بگذارد و به احزاب سکولار بپیوندد. با توجه به انتقاداتی که از قبل در درون حزب ایجاد شده است، ایده همسو شدن با احزاب سکولار می تواند هویت حزب را تضعیف کرده و برخی از اعضای این حزب را به سمت رفتن و پیوستن به احزاب رقیب سوق دهد. به همین ترتیب، در صورت جهت گیری بیشتر حزب به سوی ائتلاف های سکولار، علی باپیر باید توانایی مقابله با مخالفت های داخلی و اختلاف نظر در درون حزب را داشته باشد. جماعت عدالت کردستان، به دلیل دشواری در انجام این کار، ممکن است در آینده ای نزدیک از چنین اقداماتی برای ایجاد ائتلاف با سکولارها خودداری کند.

بعلاوه ، شاید یکی از بزرگترین چالشهای جماعت عدالت در ورود به یک ائتلاف سکولار این واقعیت باشد که همه رهبران فعلی حزب دارای پیشینه اسلام گرایی هستند و برخی از آنها با سابقه خشونت نیز شناخته شده اند. به عنوان مثال، علی باپیر در سال 2003 به علت ادعای ارتباط داشتن با انصارالله- که از سوی دولت آمریکا به عنوان یک سازمان «تروریستی خارجی» شناخته شده بود- توسط نیروهای آمریکایی در کردستان عراق دستگیر شد. باپیر همچنین یک فرمانده ارشد سابق در جنبش اسلامی است که یک حزب اسلامی است که در گذشته یک لشکر نیروی نظامی برای خود داشت. علاوه بر این، باپیر در گذشته اظهاراتی را مانند این که پیوستن به پارلمان با اسلام مغایرت دارد ، بیان داشته است. هرچند او از مواضع ضد دموکراتیک خود عقب نشینی کرده و اظهار داشت که فرایندهای دموکراتیک مهم هستند.

بعلاوه، صرف نظر از چالشهای ایدئولوژیک پیش روی جماعت عدالت برای پیوستن به یک ائتلاف سکولار، می توان پیشبینی کرد که این حزب یک عنصر ضروری برای ایجاد ائتلاف در انتخابات پارلمانی اقلیم کردستان نخواهد بود. درست است که جماعت عدالت با سیاست اخیر خود در مورد مسائل منطقه ای و داخلی به محبوبیت بیشتری دست یافته است اما این حزب مطمئناً با مخالفت خود با همه پرسی استقلال در سال 2017، حمایت از اعتراضات ضد دولتی، کناره گیری از دولت و نیز انتقاد از فساد و کاهش حقوق کارمندان خوب عمل کرده است. با این حال، جماعت عدالت در ائتلاف فعلی، خود را به عنوان یك حزب مخالف معرفی كرده و اعلام كرده است كه "انتقاد سازنده" به دولت وارد می کند اما عدد و رقم نشان نمی دهد كه جماعت عدالت برای ایجاد ائتلاف جدید در انتخابات پارلمانی 2022 مورد نیاز است. بر این اساس ، عدم شرکت در دولت جدید ممکن است محتاطانه ترین اقدام جماعت باشد تا از انتقادات روزافزون عمومی از احزاب کنونی داخل قدرت مصون بماند.

با توجه به گذشته نظامی رهبران جماعت عدالت، پویایی کنونی پارلمان و این واقعیت که حزب دمکرات کردستان قوی ترین حزب در اقلیم کردستان، تعداد زیادی از آراء محافظه کاران را از آن می کند، جماعت عدالت، در کوتاه مدت، برای پیوستن به ائتلاف سکولار با چالش های جدی روبرو خواهد شد. اگر جماعت عدالت واقعاً قصد دارد موضع سیاسی معتدلی اتخاذ كرده و مخاطبان خود را گسترش دهد، ناچار است گفتمانی فراگیرتر و انتقادی را با تمركز بیشتر بر روی موضوعات اجتماعی اتخاذ كند. این مسائل شامل مشکلاتی است که جوانان و زنان در اقلیم کردستان عراق با آن روبرو هستند.

بنابراین جماعت عدالت، با توجه به تلاش برای فاصله گرفتن از گذشته نظامی خود و ورود بالقوه به یک جامعه سکولار تلاش می کند، در موقعیت دشواری قرار می گیرد. میزان تعهد حزب به اصلاحات جدید مشخص نیست اما مطمئناً تغییر جدی در سیاست های اسلام گرایانه در اقلیم کردستان را نشان می دهد. آنچه باید منتظرش بود این است که آیا احزاب دیگر، اسلام گرا یا سکولار، لحن خود را در پاسخ تغییر خواهند داد.

منبع: اندیشکده واشنگتن برای خاورمیانه

ترجمه: سرویس جهان خبرگزاری کردپرس