بسیاری از جامعه شناسان و روانشناسان معتقدند خودکشی به عنوان یک عمل خشن، در بسیاری از مواقع فارغ از مسائل فردی و روانی، تحت تاثیر عوامل اجتماعی اتفاق می افتد. به طوری که دورکیم، جامعه شناس بزرگ فرانسوی معتقد است خودکشی یک عمل اجتماعی است نه فردی و با آنکه می توان عوامل فردی را در خودکشی ها موثر دانست، این ناهنجاری محصول انحرافات اجتماعی است. هر فردی تحت تاثیر عوامل اجتماعی بسیاری قرار می گیرد که امروزه با توجه به گستردگی و نفوذ روز افزون رسانه های جمعی، می توان گفت محتواهای رسانه ای به عنوان مهمترین فناوری ارتباطی پرنفوذ، بیشترین تاثیر را بر نوع نگرش افراد دارد.
بیشتر افرادی که به خودکشی فکر می کنند برای انجام آن تردید دارند. یکی از عواملی که می تواند افراد را به سمت اجرای خودکشی بکشاند، دیدن و خواندن خبر خودکشی در رسانه ها است. تکرارِ این اخبار به مرور باعث عادی سازی خودکشی در ذهن ها می شود. انتشار اخبار و آمار خودکشی در بسیاری از کشورهای جهان تحت قوانین و پروتکل های مشخصی انجام می گیرد. اما در ایران قانون و شیوه نامه خاصی درباره نحوه انتشار اخبار خودکشی در رسانه ها وجود ندارد و این خلاء در کنار رویکرد غیرحرفه ای برخی رسانه ها، تاثیر انتشار اخبار خودکشی را به سمت عادی سازی کشانده است.
پژوهش ها نشان داده است تعداد، مدت زمان و شکل برجسته سازی خبرها درباره خودکشی با افزایش خودکشی ها ارتباط مستقیم دارد. برای مثال اواخر قرن هیجدهم میلادی رمان "رنج ها" ی ورتر انتشار یافت که در آن ورتر به دلیل دست نیافتنی بودن معشوقش با شلیک گلوله به زندگی خود خاتمه می دهد. این رمان سبب وقوع موجی از خودکشی در سراسر اروپا شد. بسیاری از کسانی که بر اثر خودکشی جان خود را از دست دادند، لباسی مشابه ورتر پوشیده و با روشی مشابه او خودکشی کرده بودند یا هنگام مرگ نسخه ای از کتاب را در دست داشتند. به همین دلیل، این رمان در چندین کشور اروپایی ممنوع اعلام شد.
انتشار اخبار خودکشی توصیه نمی شود اما برای عدم ترویج خودکشی، بایستی در هنگام انتشار اخبار از اعلام جزئیاتی همچون روش، مکان و دلیل خودکشی خودداری کرد. عواملی همچون شکست عشقی، طلاق ، عدم موفقیت در کنکور و... را هم نباید در قالب دلایل خودکشی عنوان کرد، چون باعث ساده سازی این پدیده می شود. از تعمیم موارد خودکشی به یک شهر یا منطقه نیز باید پرهیز کرد چون باعث افزایش آمار و عادی سازی می شود. همچنین نباید افرادی که اقدام به خودکشی کرده اند را با بکار بردن عباراتی همچون خودکشی عاشقانه ، خودکشی شجاعانه و ... ستایش کرد. در صورت نیاز به انتشار اخبار خودکشی، رعایت این موارد می تواند تا حدودی از عادی سازی جلوگیری کند.
اکنون که رویکردِ بدون ضابطه، غیر حرفه ای و دل بخواهی انتشار اخبار خودکشی در شبکه های اجتماعی همانند غدەای بدخیم به جان پیکره جامعه افتاده است و نهادهای متولی نیز رغبتی برای کنترل این فضای آشفته ندارند.
رعایت نکات و دستورالعمل ها توسط صاحبان رسانه ها و صفحاتِ فضای مجازی، می تواند در بلند مدت وضعیت فعلی را سامان بخشد. همانطور که پس از افتتاح متروی شهر وین در سال ۱۹۸۴ میلادی به مدت سه سال اقدام به خودکشی در مترو به شکل چشمگیری افزایش پیدا کرد. اما از نیمه دوم سال ۱۹۸۷ پس از تدوین دستورالعمل اجباریِ نحوه انتشار اخبار خودکشی، تعداد خودکشی ها به مدت پنج سال تا ۷۵ درصد کاهش پیدا کرد.
نظر شما