به گزارش کُرد پرس، این بیانیه در حالی از سوی این نهاد ناظر بر حراست از محیط زیست منتشر شده که در متن آن اشاراتی به خظر آلودگی هم شده است اما به زعم مدیران و مسئولان این اداره در کردستان، «انشاالله آلودگی ها در آینده رفع خواهد شد.»

در بیانیه عجیب این اداره کل آمده است: « یکی ازمبادی انتشار آلودگی شیرابه جایگاه زباله سنندج بود که اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان، پیشنهاد دهنده جمع آوری و الحاق شیرابه جایگاه زباله سنندج به تصفیه خانه فاصلاب بوده که مجری طرح این پیشنهاد را قبول و اجرای آن نیز تا امروز ۹۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد. دیگر اقدام مثبت، ارتقای تصفیه خانه فاضلاب بوده که اکنون در شرف اتمام بوده و پساب روستاهای بالادستی نیز دیگر منابعی است که پتانسیل آلایندگی را در صورت عدم تصفیه خواهند داشت که آنها نیز بزودی و با تامین اعتبار، کاهش و در نهایت حذف خواهند شد.

لذا با توجه به اینکه حذف بعضی منابع اصلی آلودگی توسط مجریان طرح از ۹۵ تا ۱۰۰ درصد پیشرفت فیزیکی برخوردارند و برنامه زمانبندی برای حذف کامل، در مدت زمان چندماهه، موجه و عملیاتی است و این اداره کل نظارت و دقت نظرکافی در این خصوص را دارد چراکه شرایط ایده آل آبگیری برای هر سدی که آماده بهره برداری باشد، حذف کامل منابع آلاینده است.

در کل حذف منابع آلاینده می‌تواند به موازات بهره برداری از سد در فاصله کوتاهی محقق شود و لذا در راستای حفظ منافع عام و بهره برداری از پروژه عظیمی مانند سد ژاوه که برای آن هزینه هنگفتی شده، حفاظت محیط زیست استان مخالفتی با زمان آبگیری که پایان سال است، ندارد.»

1 – سابقه وعده پیشرفت های 90 و 95 درصدی پروژه ها را همگان خوب به یاد دارند و خاطره خوشی از این نوع وعده ها ندارند اما اگر این پروژه ها در این حد پیشرفت کرده اند چرا مسئولان پیشنهاد نکرده اند که آبگیری سد تا زمان تکمیل 100 درصدی آن صبر کنند مگر نمی گویید این کار در اندک زمانی قابل انجام است!!!

2- اگر بیانیه اداره کل محیط زیست از راستگویی برخودار است و همه امکانات برای حذف همه آلودگی ها در زمانی بسیار کم مهیا شده است این اداره کل چرا می خواهد پیش از دست یابی به چنین موفقیت بزرگی! این آبگیری انجام شود؟

این بیانیه در حالی است که به گفته فعالان و آگاهان به موضوع آبگیری سد ژاه در حال حاضر یک خطر بالقوه آلودگی است و باید به صورت جدی از آن پرهیز شود. هر چند با توجه به شرایط و سیاست های فعلی اداره کل محیط زیست کردستان نمی شد انتظار داشت که طرف مردم باشند اما حداقل انتظار بود که مانند این همه سال حداقل به همان سکوت معنادار خود اکتفا کرده و نمک بر زخم فعالان محیط زیست نمی پاشید.

این موضع گیری اداره کل محیط زیست در حالی است که «جمعیت کردستان سبز» در خصوص آبگیری قریب الوقوع سد ژاوه نسبت به وجود مخاطرات زیست محیطی و انسانی هشدار داده و در بیانه ای خواستار توقف آبگیری بدون رفع آلایندگی ها، شده است.

در این بیانیه آمده است: « اگر عملیات آبگیری سد ژاوه بدون رفع کردن آلاینده های که وارد حوضه سد می شود، صورت نگیرد، بدون شک فاجعه زیست محیطی و انسانی رخ خواهد داد.

به اطلاع می رساند که طبق گفته مسئولیان استان قرار است، آبگیری سد ژاوه در 25 دی ماه یعنی 3 روز دیگر شروع شود، بدون شک فاجعه زیست محیطی رخ خواهد داد؛ اگر فاضلاب ورودی شهر سنندج به حوضه سد؛ مراحل تصفیه آن به همین منوال باقی بماند؛ حجم عظیمی از فاضلاب انسانی و علاوه بر این شیرابه ها و پساب های بیمارستانی و شهرک های صنعتی خرد و درشتی که بدون طی کردن مراحل تصفیه وارد حوضه سد می شوند، همچنین شیرابه سایت دفن زباله سنندج به همراه کشتارگاه دام و مرغ در نزدیکی حوضه سد؛ حجم عظیمی از فسفر و ترکیبات آن؛ همچنین نیترات و ترکیبات آن را وارد مخزن سد خواهد کرد که نه در دراز مدت؛ بلکه در میان مدت موجب شکوفایی جلبکی و پدیده یوتریقیکاسیون در حوضه دریاچه سد خواهد کرد؛ سرشاخه های ورودی این سد متشکل از دو سرشاخه قشلاق و گاوه رود بوده که حدود نیمی از آن از سرشاخه قشلاق و مابقی از گاوه رود و میان حوضه است که فسفر بیشتر از سرشاخه قشلاق و نیترات بیشتر از سرشاخه گاوه رود وارد مخزن می شود؛ لازم به ذکر است که بیشتر از 80 روستا در مجاورت سرشاخه های قشلاق و گاوه رود هستند که فاضلاب این روستاها بدون طی کردن هیچ گونه مراحل تصفیه وارد مخزن سد می شود.

شرایط شکوفایی جلبکی بسیار پیچیده است. در برخی مواقع این پدیده کاملاً منشأ طبیعی دارد و گاه از فعالیت‌های انسانی ناشی می شود. عوامل گوناگونی مانند ورود فاضلاب ‌های انسانی و کشاورزی و صنعتی به منابع آبی و افزایش آلودگی سواحل که منجر به افزایش دمای آب مخزن سد می شود، به طور کلی در صورت افزایش میزان مواد غذایی غیرآلی مانند نیتروژن، فسفر و وجود ذرات معلق غنی از آهن و نور خورشید، شرایط شکوفایی جلبکی و به تبع آن کاهش اکسیژن محلول در آب را فراهم می کند. تکثیر فیتوپلانکتون ها در مخزن سد به دسترسی آن ها به نیتروژن بستگی دارد. منبع عمده انسانی نیتروژن، ناشی از منابع کشاورزی شهری و صنعتی است. برای مقابله با شکوفایی جلبک‌ های مضر می ‌بایست از ورود مواد مغذی به مخزن آب جلوگیری کرد. در این خصوص تصفیه فاضلاب ‌های شهری، کشاورزی و صنعتی و جلوگیری از ورود مواد زائد فسفر و ازت دار به مخزن سد باید در اولویت قرار گیرد زمانی که کیفیت آب رودخانه ورودی به سد ژاوه در حد استاندارد نباشد، این کار فاجعه آفرین است. چرا که حتی آبزیان و مهم تر از همه ماهی ها و دوزیستان و خزندگان آبی و بعد از آن بزرگ بی مهرگان کف زی قادر به رشد و تکثیر در مخزن سد نخواهند بود و عملاً هیچ موجود زنده ای با این حجم از آلودگی قادر به تکثیر و حیات در این سد نخواهد بود.

در حد فاصل مسیر خروجی فاضلاب سنندج تا سد ژاوه، بوی فاضلاب و تعفن فاضلابی که به مخزن سد می ریزد، غیرقابل تحمل است، تصور کنید که همین فاضلاب به صورت راکد باقی بماند و اضافه بر این فاضلاب روستاهایی که به مخزن سد می ریزند را به این فاجعه اضافه کنید؛ چه بحرانی را می تواند خلق کند؛ بوی تعفن و لجن حاصل از این فاضلاب ها بدون شک عوارض بهداشتی را برای همه شهروندان، چه ساکنین روستاهای حومه سد و چه ساکنین سنندج به دنبال خواهد داشت؛ چرا که قرارگیری این سد در مسیر کریدور هوایی سنندج خصوصاً در فصول گرم سال گازهای متصاعد شده از مخزن را به داخل سنندج و روستاهای مجاور و بالادست منتقل خواهد کرد. همچنین در صورت انتقال آب این مخزن به دشت قروه و دهگلان، منابع مقصد نیز در معرض تغذیه گرایی و آلودگی قرار خواهند گرفت.

در حال حاضر روستاهای پایین دست سنندج موسوم به چم شار از این فاضلاب جهت کشاورزی استفاده می کنند و آلودگی حاصل از این شیرابه ها و پسماندها وارد خاک می شود، بخشی از این آلاینده ها که به مصرف محصولات کشاورزی می رسند؛ با تجمع در میوه ها و محصولات کشاورزی تولید شده در این مناطق به مصرف شهروندان می رسد و در حقیقت این بار آلودگی حاصله دوباره به سر سفره های مردم بر می گردد؛ همین الان بدون در نظر گرفتن مشکلات آبگیری سد، این فاضلاب برای محیط زیست اطراف و شهروندان خود فاجعه است، با آبگیری نابخردانه این سد؛ این فاجعه بدون شک تبدیل به بحران خواهد شد. هیچ مطالعه دقیقی در این مورد به انجام نرسیده، ولی بدون شک این فاجعه در شکل گیری و رشد انواع بیماری های عفونی و تنفسی شهروندان بی تأثیر نبوده است.

«جمعیت کردستان سبز» به عنوان یک نهاد مردمی در حال حاضر مخالف آبگیری سد ژاوه است؛ تا زمانی که رودخانه منتهی به مخزن سد با تمامی ابعادش (شامل فاضلاب شهر سنندج؛ شیرابه های سایت دفن زباله سنندج؛ پساب های بیمارستانی و شهرک های صنعتی؛ شیرابه های کشتارگاه های دام و مرغ و فاضلاب روستاهایی که به حوضه سد می ریزند) مراحل تصفیه را به طور کامل سپری نکند؛ چرا که فاجعه زیست محیطی و انسانی در صورت لحاظ نکردن این مسئله بدون شک در انتظار خواهد بود.»

در همین زمینه کارشناس منابع آب کردستان در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار کردپرس نسبت به وضعیت آلودگی این سد و آبگیری در این شرایط حساس هشدار داد.

«زانیار ضمیران» که خود در سال 97 عضو کمیته آبگیری سد بوده از ارائه تمامی مستندات علمی در خصوص مشکلات مرتبط گفت. «سال 97 در کمیته آبگیری گزارش مفصلی را در خصوص وجود مشکلات مرتبط به مسئولان در جلسات کمیته آبگیری در تهران و استان ارائه دادیم و تأکید شد که قبل از آبگیری الزامات کیفی در رابطه با ورودی­های سد ژاوه باید تحقق یابد و علت عدم آبگیری سد ژاوه هم به خاطر تصمیم کمیته آبگیری بود که صورت گرفت.»

به گفته او سرشاخه های ورودی این سد متشکل از دو سرشاخه قشلاق و گاوه رود بوده که حدود 43 درصد آورد آن از سرشاخه قشلاق و مابقی از گاوه رود و میان حوضه است که فسفر بیشتر از سرشاخه­ قشلاق و نیترات بیشتر از سرشاخه­ گاوه ­رود وارد مخزن می ­شود و در این میان ظرفیت تصفیه خانه سنندج می توانست تا هزار و 400 لیتر پساب انجام دهد و در واقع 42 درصداز فاضلاب موجود را تصفیه کند و مابقی به صورت کنارگذر وارد رودخانه می ­شد بر همین اساس تصمیم بر ارتقای آن گرفته شد.

«ضمیران» تأکید کرد که تمامی این موارد در شرایطی است که بارندگی نباشد چرا که وقتی بارندگی پیش می آید به حجم فاضلاب اضافه شده و حتی با ارتقای تصفیه خانه هم این فاضلاب تصفیه کامل نخواهد شد و حتی اگر تصفیه هم شود در کل حدود 46 درصد از آلودگی حل می شود.

او با بیان اینکه 83 روستا در مجاورت سرشاخه های قشلاق و گاوه رود هستند که فاضلاب این تعداد روستاها هیچکدام تصفیه نمی شود از خطر ورود فاضلاب این روستاها به سد گفت. همچنین مطابق اظهارات «ضمیران» پساب شیرابه زباله در کنار خروجی کشتارگاه های مرغ و دام، خروجی مزارع پرورش ماهی که از نظر فسفر و نیترات غنی هستند همه از جمله فاکتورهای مهمی به حساب می آیند که حتی اگر تصفیه خانه سنندج هم کار کند بازهم باقی خواهند ماند.

این کارشناس منابع آب به این معضل هم اشاره کرد که با این کار شیرابه زباله را به تصفیه خانه انتقال می دهند ،چون شیرابه غلظت آلایندگی بالایی دارد و از طرفی عناصر آلاینده دیگری در آن وجود دارد که مستلزم تجهیزات و فرآیندی خاص و متفاوت با فرایند تصفیه فاضلاب شهری است، معلوم نیست تصفیه آن انجام می شود یا نه؟ و همه این موارد تبعات آبگیری سد را با ابهامات فراوانی همراه کرده است که باید قبل از هرگونه عملیات آبگیری حل شوند.

«زانیار ضمیران» مشکل ژاوه را فقط مربوط به تصفیه خانه نمی داند. «لایروبی که اطراف رودخانه صورت گرفته است باعث می شود که لجن رودخانه به این آلاینده ها اضافه گردد و در این شرایط باید ابتدا از کیفیت مناسب سرشاخه ها مطمئن شد بعد آبگیری کرد. با ورود این آلاینده ­ها میزان فسفر و نیترات در مخزن موجب تغذیه­ گرایی شدید مخزن خواهد شد. رشد جلبک و شکوفایی جلبکی، رنگ و بوی نامطلوب آن، از جمله پیامدهای پدیده­ تغذیه­ گرایی است که با شرایط بی هوازی در اثر لایه بندی حرارتی و تولید متان و ترکیبات گوگردی تشدید خواهد شد. قرارگیری این سد در مسیر کریدور هوایی سنندج خصوصاً در فصول گرم سال گازهای متصاعد شده از مخزن را به داخل سنندج و روستاهای مجاور و بالادست منتقل خواهد کرد. همچنین در صورت انتقال آب این مخزن به دشت قروه و دهگلان، منابع مقصد نیز در معرض تغذیه­ گرایی و آلودگی قرار خواهند گرفت.»

او راهکار مناسب را در «ساماندهی کلیه منابع آلاینده از اتمام ارتقای تصفیه خانه فاضلاب و فاضلاب روستاها و سنندج گرفته تا تصفیه شیرابه سایت دفن زباله قبل از آبگیری به صورت ویژه» دانست و تصریح کرد که همه منابع آلاینده باید پایش شوند و در صورت تأمین استاندرادهای زیست محیطی آن وقت وارد عملیات آبگیری شد.

«ضمیران» در پاسخ به این سؤال که چرا مسئولان نگاه به این مشکلات ندارند، گفت که «در کمیته آبگیری در سال 97 تمامی این موارد به اطلاع مسئولان مرتبط رسانده و هشدارهای لازم داده شد و در آن زمان مؤثر بود اما در حال حاضر مسئولان از زاویه دیگری نگاه می کنند و با تأکید بر اعتبارات هزینه شده در ساخت پروژه حل مشکلات کیفی را به آینده موکول می کنند و حتی در برابر هشدارهای داده شده رویکرد «ان شاالله درست می شود» را داشته و دارند.»

مطابق گفته های او نگاه فن­ سالارانه موجب می­ شود مسئولان دولتی بیشتر روی اعتباراتی که هزینه شده تمرکز کنند و آن را می بینند و بخشی از الزامات زیست محیطی را نادیده می گیرند و حتی تا جایی پیش می روند که مسایل را سیاسی هم می کنند و این نه تنها مشکلات را بیشتر که مانع بهره­ برداری اثربخش و کارا می شود.

آن طور که این کارشناس منابع آب در کردستان می گوید به نظر می رسد قرار است سلامت چندین هزار نفر از مردم کردستان تحت تأثیر مانورهای نمایشی مسئولان قرار بگیرد و فدای قدرت نمایی ها برای پر کردن رزومه ها شود. حال سؤال اینجاست پروژه ای مهم تر از پروژه انتقال آب برای این مانورهای نمایشی پیدا نکرده اند؟! که حاضر شده اند تا به این حد ریسک کرده و در حال ترتیب دادن یک فاجعه انسانی و زیست محیطی باشند؟!