در شرایطی که ترکیه نیروهای کرد سوری را به حملۀ نظامی تهدید می کرد و کردها امیدوار بودند حضور نیروهای آمریکایی در مناطق شرقی فرات و وساطت مقامات آمریکایی از این حملۀ محتمل جلوگیری کند، دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده در تصمیمی غافلگیر کننده، اعلام کرد همۀ نظامیان کشورش را از سوریه خارج می کند.

این تصمیم ناگهانی واکنش ها و موضع گیری های مختلف و متناقضی در پی داشت. ترکیه و روسیه از این تصمیم استقبال کردند، کردها نسبت به تأثیر منفی آن بر مبارزه با داعش هشدار دادند، عده ای آمریکا را به خیانت به کردها متهم کردند، برخی سناتورهای آمریکایی آن را اشتباه خواندند و از تأثیر آن بر منافع ایالات متحده در منطقۀ خاورمیانه ابراز نگرانی کردند، فرانسه و بریتانیا از پر کردن جای ایالات متحده و حمایت از کردها و ارتش دموکراتیک سوریه خبر دادند و در نهایت جیمز ماتیس وزیر دفاع ایالات متحده از سمت خود استعفا کرد.

مولود چاوش اغلو وزیر امور خارجۀ ترکیه در واکنش به این تصمیم گفت: «ما از تصمیم ایالات متحده [مبنی بر خروج نظامیان این کشور از سوریه] استقبال می کنیم. در روند خروج نیروهای آمریکایی از سوریه هماهنگی اهمیت زیادی دارد و باید تدابیری اتخاذ شود تا از ایجاد خلأ در این منطقه جلوگیری شود.»

ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت امور خارجۀ سوریه نیز حضور نظامیان آمریکایی در سوریه را غیر قانونی و مانعی در برابر صلح خواند و ابراز امیدواری کرد که خروج آنها از سوریه به تسریع روند دست یابی به راه حلی صلح آمیز برای بحران هشت سالۀ این کشور کمک کند.

موضع گیری اولیۀ کردها نسبت به خبر خروج نظامیان آمریکایی از سوریه تا حدی توأم با خوش بینی و احتیاط بود. شاهوز حسن رئیس مشترک حزب اتحاد دموکراتیک سوریه (PYD) در نخستین ساعات پس از اعلام تصمیم ترامپ در مصاحبه با کردپرس گفت: «فعلاً اظهارات آقای ترامپ مبنی بر خروج نظامیان آمریکایی از سوریه تنها یک توئیت است و هنوز اتفاقی نیفتاده است. ما منتظر بیانیۀ رسمی کاخ سفید هستیم.»

اما ساعاتی بعد سارا سندرز هاگبی سخنگوی کاخ سفید خبر اعلام شده در توئیت ترامپ را تأیید کرد و گفت روند خروج سربازان آمریکایی از سوریه آغاز شده است.

امجد عثمان سخنگوی ارتش دموکراتیک سوریه و مصطفی بالی مدیر مرکز اطلاع رسانی این گروه نسبت به تأثیر منفی خروج نظامیان آمریکایی از سوریه بر روند مبارزه با بقایای دولت اسلامی عراق و شام (داعش) در شرق سوریه هشدار دادند و تأکید کردند که بر خلاف ادعای ترامپ، کار داعش هنوز به پایان نرسیده است.

سپس کمیتۀ وضعیت فوق العادۀ روژاوا با انتشار بیانیه ای از تصمیم ترامپ انتقاد کرده و نسبت به عواقب خطرناک آن هشدار داد. این کمیته نسبت به خطر کشتار و آواره شدن بی گناهان در یک حملۀ احتمالی از سوی ترکیه ابراز نگرانی کرد و از دولت ترامپ و کنگرۀ ایالات متحده خواست از کردستان سوریه محافظت کنند.

در همین حال ریاض درار و الهام احمد رؤسای مشترک مجلس دموکراتیک سوریه به فرانسه سفر کردند و از این کشور خواستند پس از خروج آمریکا از سوریه، از کردها حمایت کند. الهام احمد در اظهارات خود پس از دیدار با مقامات فرانسه ضمن تأکید بر درخواست کردهای سوریه از دولت این کشور برای حمایت از آنان، تهدید کرد که کردها ممکن است برای حفاظت از مرزهای خود در برابر تجاوز ترکیه، مبارزه با داعش را رها کنند و علاوه بر این، احتمال دارد بیش از سه هزار زندانی داعش را نیز، که بسیاری از آنها شهروندان کشورهای اروپایی هستند، به خاطر فقدان شرایط نگهداری آزاد کنند.

رؤسای مشترک مجلس دموکراتیک سوریه، علاوه بر این، خواستار اعلام منطقۀ پرواز ممنوع در شمال و شرق سوریه شدند؛ اقدامی که در صورت اصرار ترکیه بر حمله به مواضع کردها، الزامی به نظر می رسد.

درار در عین حال از ارتش سوریه دعوت کرد تا در غیاب نیروهای آمریکایی و در صورت حملۀ ترکیه به خاک سوریه، از مرزهای کشور دفاع کند.

در همین حال، گزارش هایی منتشر شد که ادعا می کردند نمایندگان مدیریت خودمختار شمال و شرق سوریه در شهر قامیشلو با نمایندگان حکومت مرکزی سوریه دیدار کرده اند. گفته می شود تحویل دادن چاه های نفت دیرالزور به دولت سوریه و مقابله با تهاجم احتمالی ترکیه به شمال شرق سوریه از محورهای اصلی گفتگوهای دو طرف بوده است.

اما ریزان حدو مشاور رسانه ای یگان های مدافع خلق (YPG) در یک موضع گیری تند، ایالات متحده را به خیانت به کردهای سوریه متهم کرد و از اظهارات درار نیز انتقاد کرد و گفت دعوت از ارتش سوریه برای دفاع از مرزها و در عین حال سخن گفتن از نظام فدرال برای سوریه، تناقضی آشکار است.

YPG به این موضع گیری واکنش نشان داد و در حساب رسمی خود در توئیتر نوشت: «ریزان حدو ارتباطی به YPG و مرکز رسانه ای YPG ندارد. اظهارات وی در این باره که در رسانه ها بازتاب یافته است، دیدگاه YPG را منعکس نمی کند و برای YPG الزام آور نیست.»

مقام کرد دیگری که در اظهار جانب احتیاط را نگاه نداشت، صالح مسلم مسئول روابط خارجی جنبش جامعۀ دموکراتیک کردهای سوریه بود. مسلم گفت خروج نیروهای آمریکایی از سوریه با طرح ترکیه برای اشغال شمال سوریه ارتباط دارد. وی ایالات متحده را به همکاری در توطئۀ ترکیه متهم کرد و گفت: «این که در پشت پرده چه توافقی کرده اند چندان روشن نیست. با توجه به همزمانی این دو رویداد [تهدید ترکیه به حملۀ نظامی و خروج نظامیان آمریکایی از سوریه]، دور و مستقل از هم نیستند. روشن است وقتی [رئیس جمهور ترکیه رجب طیب] اردوغان تهدید می کرد، این تهدیدات توخالی نبودند. معلوم شد که این موارد با آمریکا هماهنگ شده است. دلایل و مستندات محکمی نداریم ولی از اظهارات و تحولات اخیر چنین تحلیلی بیرون می آید.»

اما تنها کردها نبودند که به این اقدام ایالات متحده واکنش نشان دادند. شش سناتور جمهوری خواه در نامه ای به ترامپ نسبت به پیامدهای خروج ایالات متحده از سوریه هشدار دادند. سناتور لیندسی گراهام اعلام کرد برخلاف ادعای ترامپ «هنوز هزاران ستیزه جوی داعش در سوریه حضور دارند». وی نسبت به وضعیت کردهای سوریه که «متحد ایالات متحده» هستند هشدار داد و از دولت ایالات متحده خواست توضیح دهد که چه برنامۀ جایگزینی برای حمایت از کردها دارد. وی در توئیتر نوشت «کردها شجاعانه در مقابل داعش جنگیده اند» و نباید آنها را تنها گذاشت. گراهام از ترامپ خواست در تصمیم خود تجدید نظر کند. او همچنین نسبت به اقدام علیه «کردهای سوری متحد ایالات متحده» به ترکیه هشدار داد.

البته در میان سناتورها کسانی نیز بودند که از این اقدام ترامپ حمایت کردند و آن را «شجاعانه» خواندند.

مهمترین رویداد مرتبط با خروج نظامی ایالات متحده از سوریه، استعفای ماتیس بود. ماتیس در نامه ای به ترامپ اقدام وی را اشتباه خواند و از سمت خود استعفا کرد. او به صورت تلویحی گفت دیدگاهش در مورد سوریه با ترامپ تفاوت دارد. استعفای ماتیس پنتاگون را دچار شوک کرد.

برخی رسانه ها گزارش دادند که نمایندۀ فرانسه در سازمان ملل متحد به ایالات متحده هشدار داده است که باید مسألۀ حمایت از مردم شمال شرقی سوریه و ثبات منطقه را در نظر گرفته به نحوی عمل کند که یک بحران انسانی جدید ایجاد نشود. وی همچنین گفته است کشورش برای تأمین امنیت متحدان ایالات متحده در سوریه، از جمله ارتش دموکراتیک سوریه، تلاش خواهد کرد. کاخ ریاست جمهوری فرانسه نیز پس از دیدار درار و احمد با مشاوران امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه، اعلام کرد این کشور به حمایت خود از ارتش دموکراتیک سوریه ادامه خواهد داد.

آلمان و هلند نیز نسبت به پیامدهای خروج نظامیان آمریکایی از سوریه در زمینۀ مبارزه با داعش ابراز نگرانی کردند.

مسعود بارزانی رئیس پیشین اقلیم کردستان عراق نیز به این رویداد واکنش نشان داد و در حساب رسمی خود در توئیتر نوشت: «تحولات اخیر سوریه، به ویژه وضعیت کردها جای نگرانی است. کردهای سوریه در جنگ با تروریسم دولت اسلامی رنج بسیار دیده اند. بنابراین، امیدوارم این تحولات باعث درد و رنج بیشتری برای کردهای سوریه نشود.»

اما چیزی که وضعیت را پیچیده تر کرد، اعلام تعویق عملیات نظامی ترکیه در شرق فرات از سوی اردوغان بود. اردوغان گفت: «تماس تلفنی که من با ترامپ داشتم، همچنین تماس های میان مقامات سیاسی و امنیتی دو کشور و اظهارات طرف آمریکایی باعث شد ما مدتی [برای انجام عملیات در شرق فرات] صبر کنیم.» البته چاوش اوغلو بعداً اعلام کرد این تصمیم به منزلۀ منصرف شدن ترکیه از عملیات نظامی در شرق فرات نیست. وی تأکید کرد که این تعویق برای هماهنگی بیشتر با ایالات متحده در مورد خروج نظامیان این کشور از سوریه است.

اردوغان ادعا کرد ترامپ در گفتگوی تلفنی از وی خواسته است در سوریه با داعش مبارزه کند و این، چنان که اردوغان خود می گوید، یعنی «عملیاتی در ماه های آینده که هم YPG و هم داعش را از سوریه پاک سازی کند.»

ترامپ روز چهارشنبه اعلام کرد داعش شکست خورده و مأموریت نظامیان آمریکایی در سوریه به پایان رسیده است، اما از اردوغان خواست در سوریه با داعش مبارزه کند. اردوغان نیز چندی پیش اعلام کرد داعش در سوریه به پایان رسیده و ادعای مبارزه با این گروه تروریستی تنها بهانه ای است برای حضور بیشتر آمریکا در منطقه و حمایت از YPG علیه امنیت ترکیه و تمامیت ارضی سوریه، اما اینک می خواهد به جای آمریکا با داعش مبارزه کند.

گزارش: بیستون عباسی