با این که همواره از کشورهای آمریکا، روسیه، ایران و ترکیه به عنوان مهم ترین بازیگران در بحران سوریه یاد می شود ولی در این میان بازیگر دیگری که در "بازی سوریه" به دنبال منافع خاص خود بوده و بیشتر مواقع در پشت پرده قرار گرفته است، فرانسه است. فرانسه که به تعبیر دیگری در سوریه به صورت چراغ خاموش حرکت و فعالیت می کند در واقع منافع و اهداف متعددی را از حضور در این کشور دنبال می کند. در این یادداشت تلاش خواهیم کرد تا به نقش و اهداف فرانسه در سوریه و نزدیکی آن به کردهای سوریه بپردازیم.

یکی از مهمترین اقداماتی که فرانسه در سوریه به آن دست زده و برنامه های خود را در بحران سوریه بر مبنای آن پایه ریزی کرده است، نزدیکی به حزب اتحاد دموکراتیک سوریه (PYD) و کردهای سوریه و حمایت از آنها است. حمایت های چند سال اخیر فرانسه از کردهای سوریه، از دیدارهای مختلف با مقامات کرد سوریه در کاخ الیزه گرفته تا اعزام نیرو و تجهیزات به مناطق تحت کنترل کردها و حمایت دیپلماتیک از آنها در تحولات مختلف به خصوص در برابر تهدیدات ترکیه، باعث شده است که فرانسه در افکار عمومی به عنوان "تنها دوست کردها" معرفی شود. اما آیا فرانسه واقعاً دوست کردها است؟

یکی از مهم ترین برنامه هایی که فرانسه به صورت آهسته و گام به گام پیش می برد طرح جایگزینی نیروهای نظامی فرانسه به جای نیروهای آمریکایی پس از خروج آمریکا از سوریه است. در واقع فرانسه با نزدیکی به کردهای سوریه در پی نهادینه کردن حضور خود در شمال سوریه و پر کردن خلأ پس از خروج نیروهای آمریکایی از سوریه است، که این خود برای خدمت به هدف بزرگ تری است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت. هنری ورنت روزنامه نگار روزنامه "لی پاریسین" پیش از آن که فرانسه نیروهای نظامی خود را به منبج ارسال کند، در یادداشتی عنوان کرد: «اعزام نیرو توسط فرانسه به شمال سوریه تنها محدود به منبج نخواهد بود و فرانسه در نظر دارد به منظور مداخله در روند جدید سوریه این نیروها را تا عفرین مستقر کند که حتی برای این کار نیز تماس هایی را با کشورهای اتحادیه اروپا آغاز کرده است». با توجه به این موضوع، زمان پاسخ دادن به این سؤال رسیده است که فرانسه در سوریه به دنبال چه چیزی است و این اقدامات را برای چه انجام می دهد؟

اولین موضوعی که کارشناسان سیاسی و تحلیل گران مسائل بین المللی تقریباً بر آن متفق القول هستند دینامیسم تاریخی و سیطره فرانسه بر سوریه در فاصله سال های 1920 تا 1946 است. فرانسه دیپلماسی جدیدی را در سیاست خارجی خود آغاز کرده است که معطوف به سوریه و جهان عرب است. بعد از تقسیم بندی سرزمین های امپراتوری عثمانی سهم فرانسوی ها مناطقی از مرزهای جنوبی کنونی ترکیه و سوریه امروزی بود که فرانسه تا 1946 حاکمیت خود را بر این مناطق ادامه داد. به خصوص این که استان ختای که در حال حاضر در داخل مرزهای ترکیه است در آن تاریخ تحت سلطه فرانسوی ها بود، به نوعی عمق استراتژیک برای فرانسه به حساب می آید. البته امروزه نه شرایط آن روزها بر منطقه حاکم است و نه دولت فرانسه دولت آن روزها است، اما سؤالی که پیش می آید این است که آیا فرانسه بار دیگر در صدد زدودن غبار از صفحات تاریخ برآمده است؟ در واقع یکی از مهم ترین دلایلی که فرانسه امروزه در تغییر حاکمیت بشار اسد در سوریه و حمایت از کردهای سوریه و سیستم خودمختار شمال سوریه نقش فعالی را اتخاذ کرده است همین انگیزه های تاریخی است. فرانسوی ها 26 سال بر سوریه تسلط داشتند و در این تاریخ هیچ اقدامی برای خودمختاری یا استقلال کردهای سوریه انجام ندادند. فهیم تاشکتین در مقاله ای با عنوان "زمانی که صحبت از سوریه می شود جایگاه فرانسه بسیار متفاوت است" می نویسد: حتی در آن تاریخ مطالبات خودمختاری کردهای سوریه را فرانسوی ها سرکوب کرده بودند. فرانسوی ها در سال 1920 در سوریه بزرگ طرح هایی از جمله "دولت لبنان"، "دولت حلب"، دولت شام"، "دولت علوی"، "دولت دروزی" را به وجود آورده و هیچ طرحی در خصوص "دولت کردی" و یا خودمختاری کردها برای مناطق کردنشین سوریه ارائه نکرده بودند (تاشتکین، 2018). ضرباتی که کردها از فرانسوی ها متحمل شده اند تنها به این محدود نمی شود؛ صدام حسین در دهه 80 میلادی با سلاح هایی که بخشی از آنها را از فرانسه خریداری کرده بود اقدام به کشتار کردها کرد. نزدیکی شدید صدام حسین در دهه 70 میلادی به فرانسه و دیدارهای مختلف با رئیس جمهور فرانسه در آن تاریخ، بمباران شیمیایی حلبچه و تنها اعلام "نگرانی" فرانسه از این حملات صدام حسین و سکوت فرانسه در برابر کشتار 200 هزار کرد، تنها بخشی از سیاست های این کشور علیه کردها است. در حالی که فرانسه اینک در شمال سوریه تلاش می کند خود را به عنوان تنها دوست کردها قلمداد کند.

مسئله دیگر برای فرانسه در سوریه مسئله امنیت ملی این کشور است. در میان کشورهای اروپایی فرانسه بیشترین حملات تروریستی نشأت گرفته از گروه تروریستی دولت اسلامی عراق و شام (داعش) را در تجربه کرده و هیچ کشوری در قاره سبز به اندازه فرانسه از نابسامانی های سوریه متأثر نشده است. تمایل بخش قابل توجهی از مسلمانان فرانسوی به گروه تروریستی داعش و همزمان با آن پیوستن قابل توجهی از شهروندان فرانسوی به این گروه تروریستی و انجام برخی حملات تروریستی در پایتخت فرانسه، زنگ خطر را برای پاریس به صدا درآورد. هر چند موضوع امنیت ملی فرانسه و تأمین امنیت ملی از آن سوی مرزها بیشتر به عنوان یک سیاست داخلی به حساب آمده و برای انحراف افکار عمومی از تحولات بعضاً رادیکال فرانسه نیز نشأت می گیرد، اما حتی اگر از این منظر نیز نگاه کنیم یکی از محورهای حضور فرانسه در سوریه بحث سیاست داخلی این کشور بوده یا برای تأمین امنیت ملی و یا برای انحراف افکار عمومی است.

موضوع دیگری که در خصوص حضور فرانسه در سوریه و حمایت از کردهای سوریه مطرح می شود استفاده از فاکتور کردهای سوریه توسط پاریس در برخورد با آنکارا است. اگرچه فرانسه و ترکیه به عنوان اعضای ناتو همکاری های نظامی و استراتژیک زیادی با یکدیگر داشته و حتی توافقات امنیتی در مبارزه با PKK نیز به امضا رسانده اند، ولی در عرصه دیپلماتیک و سیاسی فرانسه ترکیه را همواره به عنوان یک رقیب قملداد کرده است. خروج نیروهای آمریکایی از سوریه و تلاش فرانسه برای جایگزینی در سوریه به جای آمریکا یک رقیب جدی به نام ترکیه را برای این کشور مطرح می کند. نگرانی های فرانسه از خروج نیروهای آمریکایی از سوریه تنها به خاطر حضور نیروهای دولت مرکزی سوریه در خلأ به وجود آمده از خروج نیروهای امریکایی از سوریه نبوده و آنان از فعالیت ها و تحرکات ترکیه نیز شدیداً نگران هستند. در عرصه بین المللی بیشترین مخالفت ها باعملیات ارتش ترکیه در عفرین از سوی فرانسه بود و این کشور همواره یکی از مخالفان شدید اقدامات نظامی ترکیه در سوریه بوده است. علاوه بر این، فرانسه برای این که بتواند در سوریه فعالیت گسترده ای داشته باشد باید محدوده عملکرد ترکیه و روسیه را تنگ تر کند. فاکتور PYD/YPG و نزدیکی به کردهای سوریه و استفاده از این فاکتور در برابر ترکیه این امکان را برای فرانسه فراهم می سازد تا بتواند هم در راستای افزایش فعالیت های خود در سوریه و هم برای محدود کردن ترکیه در شمال سوریه استفاده کند.

خبرگزاری کردپرس/سرویس سوریه/ محمد شریفی کرجان