به گزارش کردپرس، نچیروان بارزانی نامزد حزب دمکرات کردستان (پارتی) سه‌ شنبه‌ (7 خرداد ماه‌ 1398) با کسب 68 رأی نمایندگان از فراکسیون های پارتی، جنبش تغییر (گوران)، سوسیالیست، ترکمان ها و مسیحیان به عنوان دومین رئیس اقلیم کردستان از زمان تأسیس نهاد ریاست اقلیم کردستان در سال 2005 انتخاب شد و پس از ادای سوگند در صحن پارلمان بر کرسی عالی ترین مقام اجرایی اقلیم کردستان تکیه خواهد زد.

نچیروان بارزانی، امید عبدالسلام قادر، محمد صالح عمر، ریبوار عزیز مصطفی و هیوا عبدالقادر خدری، نامزدهای تصدی منصب ریاست اقلیم کردستان بودند، اما بر اساس برنامه از پیش اعلام شده هیچ یک از نامزدها در جلسه رأی اعتماد حضور نیافتند و رأی گیری علنی برای هر یک از آن ها برگزار شد.

به جز پارتی هیچ حزب دیگری نامزدی برای تصدی این منصب معرفی نکرده بود و بقیه‌ به عنوان نامزدهای مستقل اعلام شدند و همان گونه‌ که‌ از لیست اعلامی مشخص است شخصیت های برجسته‌ و شناخته‌ شده‌ سیاسی نبودند و شانس انتخابشان در حد صفر بود.

فراکسیون های اتحادیه‌ میهنی (یکیتی) و نسل نو (نه وه ی نوی) نشست پارلمان را بایکوت و فراکسیون های جماعت اسلامی (کومل) و اتحاد اسلامی (یکگرتوو) همان گونه که قبلا هم اعلام کرده بودند، علیرغم حضور در نشست پارلمان، در روند رأی اعتماد به رئیس جدید اقلیم شرکت نکردند.

فراکسیون های نسل نو و اتحاد اسلامی پیش تر موضع نهایی خود مبنی بر اپوزیسیون بودن طی چهار سال آینده را اعلام کرده‌ بودند، اما جماعت اسلامی هنوز تصمیم نهایی خود برای شرکت یا عدم شرکت در دولت را مشخص نکرده است.

توافق بر سر رأی اعتماد به نچیروان بارزانی برای تصدی ریاست اقلیم کردستان در چارچوب توافق های جداگانه پارتی با یکیتی و گوران برای تقسیم مناصب در دولت جدید و همچنین پشتیبانی اقلیت ها از جمله ترکمان ها و مسیحیان بود که به طور سنتی نزدیک و وابسته به پارتی هستند.

آن چه‌ در نشست روز سه‌شنبه‌ پارلمان برای انتخاب رئیس اقلیم کردستان بیش از هر چیز دیگری برجسته‌ شد و نمود یافت، بایکوت نشست از سوی فراکسیون یکیتی بود.

یکیتی از آغاز گفتگوهای تشکیل دولت در 4 مارس و 5 می 2019 دو توافق با پارتی امضا کرد و آن چه‌ در هر دو توافق محل اختلاف بود و جای ابهام داشت، مسئله‌ کرکوک بود.

بی اعتمادی یکیتی به‌ پارتی

یکیتی به‌ عنوان پیروز دوم انتخابات پارلمانی اقلیم کردستان با آغاز گفتگوهای تشکیل دولت جدید در کنار مسائل مربوط به‌ تشکیل کابینه‌ و تقسیم مناصب، خواستار توافق بر سر مسئله‌ کرکوک و همچنین مسائل مربوط به‌ کردها در بغداد شد و سه‌ پرونده‌ مذکور را ارکان اصلی هر توافقی در راستای تشکیل دولت اعلام کرد.

پس از عقد توافق میان دو حزب با امضای نچیروان بارزانی معاون رهبر پارتی و کسرت رسول علی نایب رئیس اول دبیر کل یکیتی که‌ هم اکنون و در غیاب دبیر کل، نقش رهبر حزب ر ایفا می کند، طرفین بر تشکیل دولت ائتلاف تأکید کردند، اما مسئله‌ کرکوک بار دیگر روابط فی مابین را تحت تاثیر قرار دادە و به‌ گمانه‌ زنی ها نسبت به‌ پایبندی به‌ توافق دامن زد.

بر اساس گزارش ها یکیتی در نامه‌ای از مسعود بارزانی رهبر پارتی درخواست کرده‌ بود که‌ بر تعهدات پیشین پایبند و در تصدی منصب استاندار کرکوک با این حزب همکاری و همراهی کند، اما پاسخ بارزانی منفی بوده‌ و تحویل این منصب به‌ یکیتی را با اما و اگرهای بسیاری روبرو ساخت.

از سال 2017 و پس از رویدادهای 16 اکتبر این سال، یکیتی تمامی تلاش خود را به‌ کار بست تا نشست شورای استانی کرکوک را برگزار و استاندار کُرد وابسته‌ به‌ خود را انتخاب نماید، اما بایکوت سه‌ نشست شورای استانی کرکوک از سوی نمایندگان وابسته‌ به‌ پارتی که‌ در اکثریت هستند و همچنین عدم همراهی اعراب و ترکمان ها با یکیتی، این تلاش ها را ناکام گذاشت و یکیتی هیچ راه‌ دیگری به‌ جز توافق با پارتی و راضی کردن این حزب برای کسب دوباره‌ منصب استانداری کرکوک نمی دید.

رویکرد پارتی به‌ آن چه‌ نزد کُردها عادی سازی اوضاع کرکوک خوانده‌ می شود، متفاوت و می توان گفت در مقابل رویکرد یکیتی است.

پارتی؛ حزب یکیتی و یکی از جناح های داخلی این حزب را مسئول وضعیت کنونی کرکوک و کنترل دوباره‌ دولت مرکزی عراق بر آن در سال 2017 و پس از حاکمیت سه‌ ساله‌ بلامنازع کردها بر این استان و دیگر استان های مشمول ماده‌ 140 قانون اساسی عراق موسوم به‌ مناطق مورد مناقشه‌، می داند.

پارتی، عادی سازی اوضاع کرکوک را از کانال بغداد و توافق با دولت مرکزی و سپس انتخاب استاندار کُرد مستقل می بیند، چیزی که‌ در مقابل رویکرد یکیتی است که خواستار توافق اولیه‌ دو حزب بر سر انتخاب استاندار وابسته‌ به‌ خود و سپس آغاز گفتگو با بغداد است.

اتهام پراکنی و تشدید تنش میان پارتی و یکیتی

پس از بایکوت نشست پارلمان کردستان برای انتخاب رئیس جدید اقلیم از سوی یکیتی، محمود محمد سخنگوی پارتی در اطلاعیه ای رسمی اعلام کرد که این حزب علیرغم دارا بودن بیشترین تعداد کرسی های پارلمان، تشکیل دولت جدید را با هدف گفتگو با دیگر احزاب و به ویژه یکیتی و حفظ توازن و سازش در اقلیم، به تعویق انداخته و نهایت تلاش خود را برای تحقق مطالبات این حزب به‌ کار گرفته‌ و در این راستا دو توافقنامه را با یکیتی، به امضا رسانده است.

در این اطلاعیه اشاره‌ شده‌ که بر اساس توافقات امضا شده میان حزب دمکرات و اتحادیه میهنی و توافق صورت گرفته میان مسعود بارزانی و کوسرت رسول علی رهبران دو حزب، طرفین تصمیم گرفتند مشکلات کرکوک همزمان با روند تشکیل دولت جدید اقلیم کردستان حل شده و در این راستا یک استاندار کُرد با همکاری دو حزب برای کرکوک، تعیین شود و بارزانی و کوسرت رسول بر سر انتخاب "فریدون عبدالقادر" برای تصدی این منصب توافق کردند.

وی، خاطر نشان کرده که بارزانی و کوسرت رسول همچنین بر سر انتخاب فردی بی طرف و بدون گرایشات حزبی برای تصدی منصب وزارت دادگستری دولت عراق، توافق کرده اند، اما اتحادیه میهنی با نقض این توافقات، تنها چند ساعت پیش از برگزاری نشست پارلمان برای رأی گیری و انتخاب رئیس جدید اقلیم، نام سه نامزد جدید را برای تصدی استانداری کرکوک به پارتی داده است و بدون در نظر گرفتن شرایط اقلیم و مطالبات مردمی و با زیر پا نهادن تمامی توافقات، نشست را بایکوت کرد.

سخنگوی حزب دمکرات وجود اختلافات داخلی در اتحادیه میهنی را عامل اصلی در بروز این شرایط و تضعیف جایگاه اقلیم کردستان و مانع تشکیل دولتی متحد و مقتدر در اقلیم قلمداد کرده و این حزب را متهم کرده که از چند ماه پیش و به صورت هدفمند، با وقت کشی، روند سیاسی و تشکیل دولت و فعال سازی نهاد ریاست اقلیم کردستان را به تعویق انداخته است.

در واکنش به‌ این اظهارات، اتحادیه میهنی از زبان سخنگوی خود توافق بارزانی و کوسرت رسول بر سر انتخاب فریدون عبدالقادر برای تصدی استانداری کرکوک را تکذیب و لطیف شیخ عمر اعلام کرد تنها توافق انجام شده میان رهبران دو حزب در مورد انتخاب فردی از ساکنان کرکوک برای استانداری این استان و نیز تشکیل کمیته اجرایی مشترک در این خصوص بوده و تاکنون اقدامی عملی در مورد این کمیته صورت نگرفته است.

وی در پاسخ به اتهام پارتی که وجود اختلافات داخلی در یکیتی را عامل تعویق تشکیل دولت اقلیم قلمداد کرد، تأکید نمود تعویق تشکیل دولت به دلیل سوءاستفاده پارتی از اکثریت پارلمانی برای تحمیل سیاست های یک جانبه‌ و به حاشیه راندن دیگر احزاب و نادیده گرفتن شراکت واقعی بوده است.

سخنگوی یکیتی، هدف حزب متبوعش از بایکوت نشست پارلمان را مخالفت با سیاست پارتی برای تحمیل خواسته‌ های خود از طریق اکثریت پارلمانی اعلام و ابراز امیدواری کرد که پارتی این پیام یکیتی را دریابد.

هم اکنون و در بزنگاه‌ تشکیل دولت جدید در اقلیم کردستان یکیتی به‌ دنبال یافتن راه‌ هایی برای اعمال فشار به‌ پارتی در راستای تأمین مطالباتش از طریق متوقف کردن روند تشکیل دولت به‌ ریاست مسرور بارزانی است.

کارت های یکیتی برای فشار بر پارتی در روند تشکیل دولت

بایکوت نشست پارلمان برای انتخاب نچیروان بارزانی نامزد پارتی به‌ عنوان رئیس اقلیم یکی از گزینه‌ های یکیتی برای تحمیل مطالباتش به‌ پارتی بود، اما تکرار تجربه‌ 18 فوریه‌ 2019 که‌ پارتی علیرغم بایکوت یکیتی هیئت رئیسه‌ پارلمان را انتخاب کرد نشان داد این حزب در مقطع کنونی حاضر به‌ دادن امتیاز بیشتر به‌ شریک قبلی خود در قدرت نیست.

پارتی با توجه‌ به‌ داشتن 45 کرسی، بدون حضور نمایندگان یکیتی و با همراهی دیگر احزاب به‌ ویژه‌ اقلیت ها (ترکمان، مسیحی و حزب سوسیالیست و همچنین همراهی فراکسیون گوران) توانست رأی لازم برای کسب اعتماد به‌ نامزد پیشنهادی خود برای ریاست اقلیم را کسب کند و چنین موضعی از سوی یکیتی بار دیگر این حزب را در بدترین شرایط در مقابل حزب رقیب قرار داد.

چرایی تعویق سوگند یاد کردن نچیروان بارزانی

پارتی که‌ در مذاکرات تشکیل دولت به‌ شیوه‌ ای برنامه‌ ریزی شده‌ و زیرکانه‌ تمامی خواسته‌ های خود به‌ ویژه‌ در ارتباط با تصویب اصلاح قانون ریاست اقلیم و تعیین دو معاون برای این منصب با اختیاراتی که‌ خود تعیین می کند را به‌ یکیتی و گوران تحمیل کرد، در روند انتقال قدرت نیز پیش بینی های لازم برای خنثی کردن کارت های فشار یکیتی و عدم پذیرش مطالبات این حزب به‌ ویژه‌ در موضوع کرکوک را داشته‌ است.

همان گونه‌ که‌ ذکر شد، یکیتی در تحمیل مطالبات به‌ پارتی در ارتباط با تصدی استانداری کرکوک از طریق عدم شرکت در رأی اعتماد به‌ نچیروان بارزانی ناکام ماند.

هر چند پارتی بایکوت نشست پارلمان از سوی یکیتی را پیش بینی نکرده‌ بود، اما در اقدامی پیشگیرانه‌ و با پیش بینی این که‌ یکیتی پس از رأی اعتماد به‌ رئیس جدید اقلیم طرح جدیدی را برای اعمال فشار اجرایی خواهد کرد، ادای سوگند نچیروان بارزانی را به‌ پس از عید فطر موکول کرد.

در صورتی که‌ نچیروان بارزانی همان روز کسب رأی اعتماد پارلمان، سوگند یاد می کرد، بر اساس قانون، اختیارات وی در منصب نخست وزیری تا تشکیل کابینه‌ جدید به‌ معاونش یعنی قباد طالبانی از یکیتی می رسید و این نیز فرصتی طلایی برای این حزب بود تا با به‌کارگیری اختیارات قانونی در این منصب و همچنین به‌ بهانه‌ عدم نهایی کردن نامزدهای تصدی مناصب در دولت جدید و مشکلات داخلی و از سوی دیگر، عدم پایبندی مسعود بارزانی به وعده‌ ها در خصوص کرکوک تا جایی که‌ می توانست تشکیل کابینه‌ جدید و آغاز به‌ کار دولت جدید را به‌ تعویق می انداخت‌ و مطالبات خود را به‌ حزب مأمور تشکیل کابینه تحمیل می کرد، اما پارتی پیش دستی کرده‌ و با درک این نگرانی، بازی با کارت زمان را از یکیتی گرفت و ادای سوگند نچیروان بارزانی را به‌ تعویق انداخت تا کمترین فاصله زمانی را با تشکیل کابینه‌ جدید داشته‌ باشد.

تشدید تنش ها و سنگینی سایه‌ بازگشت دو اداره‌ ای

آن چه‌ طی روزها و هفته‌ های آینده‌ شاهد خواهیم بود، واکنش های تند یکیتی و در نتیجه‌ تعویق دوباره‌ تشکیل دولت در اقلیم کردستان می باشد. هر چند پارتی بدون حضور یکیتی و با تکیه‌ بر اکثریت پارلمانی می تواند کابینه‌ جدید را تشکیل دهد، اما واقعیات سیاسی اقلیم کردستان به‌ ویژه‌ تقسیم حاکمیتی دو حزب در دو جغرافیای متفاوت و قدرت بلامنازع سیاسی، نظامی و اقتصادی یکیتی بر نزدیک به‌ 50 در صد خاک اقلیم کردستان، پارتی را ناچار به‌ توافق با یکیتی می کند، زیرا در صورت عدم توفیق در حصول چنین توافقی، حوزه‌ نفوذ و اختیارات نخست وزیر و همچنین رئیس جدید اقلیم کردستان محدود به‌ استان های اربیل و دهوک خواهد بود و طی چهار سال آینده‌ مرز "دیگله‌" که‌ نماد جنگ داخلی و دو اداره‌ ای در اقلیم کردستان بود؛ بیش از هر زمان دیگری احیا شدە و نمود خواهد یافت.

نباید این مهم را از نظر دور داشت که‌ تمامی تلاش پارتی طی سالیان اخیر، گسترش حوزه‌ نفوذ خود در تمامی اقلیم کردستان و خارج ساختن آن چه‌ منطقه‌ سبز می خوانند (سلیمانیه‌، حلبچه‌ و منطقه‌ گرمیان) از هژمونی یکیتی از طریق برجسته‌ کردن نقش و جایگاه‌ دیگر احزاب در این منطقه‌ بود و آخرین تلاش در این راستا نیز توافق با گوران و مشارکت دادن آن در دولت بود، اما قدرت نظامی، اداری و اقتصادی یکیتی همیشه‌ و حتی زمانی هم که‌ شاهد افول های انتخاباتی بوده‌، این حزب را حاکم بلامنازعی در منطقه‌ کرده‌ که‌ به‌ هیچ عنوان نمی توان آن را نادیده‌ گرفت.

دورنمای تشکیل دولت و بن بست سیاسی

حزب دمکرات کردستان برای تشکیل دولت جدید، تحت فشارهای شدید داخلی و خارجی است. با توجه‌ به‌ واقعیات سیاسی در اقلیم کردستان تصور تشکیل دولت بدون حضور یکیتی دشوار و همچنین به‌ زیان خود پارتی خواهد بود و کارشکنی های یکیتی در این روند در راستای کسب امتیازهای بیشتر به‌ ویژه‌ در پرونده‌ کرکوک و بغداد را هم از این منظر می توان تحلیل کرد. پیش بینی می شود پس از تعطیلات عید فطر بار دیگر مذاکرات پارتی با یکیتی آغاز شود و این که‌ سوگند نچیروان بارزانی در پارلمان و مأمور کردن مسرور بارزانی از سوی وی برای تشکیل کابینه‌ چقدر به‌ درازا خواهد کشید طی روزهای آینده‌ و تحت تاثیر رویدادهای جدید مشخص خواهد شد، اما آن چه‌ که‌ عیان است، چهار سال دشوار برای بارزانی ها در مناصب ریاستی اقلیم کردستان می باشد.

حسن صالحی – سرویس عراق و اقلیم کردستان خبرگزاری کردپرس