حکومت رجب طیب اردوغان پس از شکست در انتخابات مجدد شهرداری استانبول در روز 23 ژوئن، اینک به یک نقطۀ عطف رسیده است. سرانجام مردم ترکیه حکومت این کشور و رهبرش را، که سال ها است کرامتشان را لگدمال می کنند، به صورتی گزنده تنبیه کردند.
در همین حال اپوزیسیون ترکیه تنها بر مبنای مخالفت با اردوغان متحد شده است.
اینک پرسش مهم این است که آیا شکافی که در دیوار دفاعی حکومت ایجاد شده برای ویران کردن قلعه اش کفایت می کند و این که پس از این چه خواهد شد. برای پاسخ دادن به این پرسش هم باید به کوتاه مدت بنگریم و هم به بلند مدت.
در کوتاه مدت، سناریوهای مختلفی برای شهرداری استانبول و حکومت متصور است.
می دانیم که قرار است اکرم امام اوغلو نامزد پیروز شهرداری از حزب جمهوری خواه خلق (CHP) به اتهام توهین به استاندار اردو در منطقۀ دریای سیاه مورد تعقیب قرار بگیرد.
اما سطح پیروزی امام اوغلو (با بیش از 800 رأی اختلاف) به نحوی است که چنین اقداماتی احتمالاً بر محبوبیت او خواهد افزود و در نتیجه گمان نمی رود به اجرا در آیند.
اما سناریوی ملایم تری نیز هست و آن هم استفادۀ حکومت از برتری عددی خود در شورای شهرداری استانبول و اعمال فشار بر شهردار است تا او در نهایت تسلیم شود.
هدف پیشگیری از لطمه خوردن اعتبار اردوغان در پی شکست استانبول و واگذار کردن منبع درآمد حیاتی این شهر است.
اردوغان قرار است روز پنج شنبه در اجلاس گروه 20 در ژاپن شرکت کند، سپس به چین سفر خواهد کرد و پس از آن برای شرکت در نشست سران کشورهای جنوب اروپا و منطقۀ بالکان عازم خواهد شد. انتظار می رود اردوغان پس از بازگشت وی از این سفرها در حزب و کابینه تغییراتی به عمل آورد. به طور خلاصه، انتظار فروپاشی قریب الوقوع حکومت این هفته یا هفتۀ بعد برآورده نمی شود.
اردوغان در یک مبارزۀ حساس شکست خورده است، اما این که او جنگ را باخته باشد موضوع دیگری است. نباید فراموش کرد که اردوغان از سال 2013 تا کنون ضربه های زیادی خورده است، اما هر بار توانسته است خود را جمع و جور کند.
شرایط فعلی و برای اردوغان متفاوت و بدتر از همیشه است، به ویژه به خاطر ناکامی هایش در اقتصاد و سیاست خارجی. اما نباید قدرت قانونی و اجرایی بی حد و حصر رئیس جمهور را نادیده گرفت. به همین خاطر به هیج وجه روشن نیست که وضعیت در دراز مدت چگونه خواهد بود.
انتخابات اخیر شهرداری استانبول انتخاباتی خاص بود؛ هر دو طرف برای جذب شرکا و رقبایشان با هم رقابت کردند. کمپین ها از حد مشکلات مزمن ترکیه فراتر رفتند و از سیاست خارج شدند. این تنها انتخاباتی برای شهرداری استانبول نبود؛ یک همه پرسی برای اردوغان هم بود.
به نظر می رسد شکست رئیس جمهور در انتخابات استانبول ضمانتی است که دیگر تا ژوئن سال 2023 شاهد هیچ انتخاباتی نخواهیم بود، اگر چه برخی تحلیل گران ادعا می کنند حکومت ناچار خواهد شد انتخابات زود هنگام برگزار کند.
نخستین پیام اردوغان پس از انتخابات به «اهداف 2023» اشاره داشت. موضع CHP نیز همین است.
یک نکتۀ قابل توجه این است که اردوغان خود را با محمد مرسی، رئیس جمهور اسلام گرای مصر که در سال 2013 در نتیجۀ یک کودتا برکنار شد و هفتۀ گذشته در جریان محاکمه اش در دادگاه درگذشت، مقایسه می کند. رئیس جمهور ترکیه در قانون شکنی های آشکار بسیاری دست دارد یا آنها را تأیید کرده است، بنابراین ناچار است برای فرار از تعقیب و مجازات تا روزی که زنده است به تخت حکومت چنگ بزند.
به تعبیری اردوغان از خود یک زندانی ساخته است. او می داند چه چیزی در انتظار او است. سخن از سقوط محتمل او در خارج از ترکیه، در میان اپوزیسیون و حتی در میان حزب وی نشانی از این نیست که انتخاباتی در راه است، بلکه به معنای سخت تر شدن مواضع اردوغان است. از این به بعد او تصمیماتی می گیرد و دستوراتی صادر می کند که تحت تأثیر ترس از مرگ هستند؛ نتیجه هر چه می خواهد باشد.
از سوی دیگر، انتخابات شهرداری استانبول شکست مدل ترکی سیستم ریاستی را که سال گذشته تنفیذ شد، به رخ کشید. اما مشخص نیست رئیس جمهور و افراد پیرامونش و متحدانش از این موضوع چه درسی خواهند گرفت.
عبداللطیف شنر از اعضای مؤسس AKP که از این حزب جدا شده و اینک نمایندۀ CHP در پارلمان ترکیه است، پیش از انتخابات پارلمانی سال گذشته گفت کشور مشتاق گزینه ای بدون اردوغان است.
کمپین اپوزیسیون نشان داد که نمی تواند برای دراز مدت یک مسیر سیاسی مشترک پیدا کند. به نظر می رسد امام اوغلو نیز شانس کمی دارد که بتواند ائتلاف استانبول را گسترش داده و آن را در سطح ملی تشکیل دهد.
مسألۀ کلیدی برای همۀ جبهه ها، ائتلاف ها و اتحادها مسألۀ کردها است. گذشته از این که حزب ملی گرای خوب و حزب اسلام گرای رفاه هیچ گاه موضع مثبتی در قابل جنبش سیاسی کردها نخواهند داشت، نشانه ای وجود ندارد مبنی بر این که CHP نیز به شیوه ای متناسب به مسألۀ کردها خواهد پرداخت.
CHP همان حزبی است که به لغو مصونیت قضایی نمایندگان حزب کردی دموکراتیک خلق ها (HDP) رأی مثبت داد و در نتیجه صلاح الدین دمیرتاش رئیس مشترک سابق این حزب و دیگر نمایندگان آن زندانی شدند.
این همان حزبی است که برای کارشکنی در مذاکرات صلح میان حکومت ترکیه، رهبران سیاسی کرد و رهبران حزب کارگران کردستان (PKK)، با جنبش گولن همکاری کرد.
نشانه ای وجود ندارد که ما از امام اوغلو نیز چیز بیشتری انتظار داشته باشیم. او در نطق پیروزی خود از دمیرتاش به خاطر حمایت حیاتی این رهبر کرد در انتخابات تشکر نکرد و در مقابل بر شعار ملی گرایانۀ «وحدت غیر قابل تجزیۀ ملت» تأکید کرد.
عدنان چلیک تحلیل گر روزنامۀ ینی یاشام در یادداشتی با عنوان «راه سوم»، که به نامۀ عبدالله اوجالان رهبر دربند PKK مبنی بر بی طرفی کردها در انتخابات استانبول اشاره داشت، توضیح داد که چرا ائتلاف های تاکتیکی دیری نمی پایند.
CHP با HDP ائتلاف نکرد و قادر نخواهد بود چنین ائتلافی تشکیل دهد. چلیک گفت نامۀ اوجالان که پیش از انتخابات شهرداری استانبول توسط وکلای وی منتشر شد «درخواستی از HDP بود تا خود را به سطح سیاست روزمره تخفیف ندهد و در مقابل واقعیتی را در ذهن داشته باشد که کشور روز 24 ژوئن با آن روبرو خواهد شد و با این ذهنیت به مبارزه ادامه دهد... مهم نیست که نتیجۀ انتخابات چه خواهد شد.»
نامۀ اوجالان نا بهنگام بود اما بی معنا نبود. اگا این نامه را مستقل از انتخابات 23 ژوئن بخوانیم، حقیقتی را آشکار می کند که کاملاً فراموش شده است. رأی دهندگان HDP در آن واحد کارهای بسیاری انجام داده اند. آنها با رأی دادن به اپوزیسیون سهم بزرگی در شکست سنگرهای حکومت ترکیه در استانبول و شهرهای بزرگ دیگر داشته اند. در عین حال، آنها کسانی هستند که به تنهایی تاوان سنگین مقاومت در برابر یک رژیم توتالیتر را می پردازند، در حالی که رأی دهندگان دیگر احزاب اپوزیسیون بیش از حرف زدن و رأی دادن کاری نمی کنند. علاوه بر این وظایف عظیم، آنها باید برای زنده نگاه داشتن راه سیاسی خود نیز تلاش کنند.
خط مصالحه ناپذیر دمیرتاش مشروعیت حکومت ترکیه را به چالش می کشد؛ این جریان هیچ یک از اقدامات مشکوک و غیر قانونی حکومت را فراموش نمی کند، از وقایع هنوز مبهم کودتای 2016 تا سرکوب متعاقب آن، و ماجراجویی های سیاست خارجی حکومت را رد می کند. آیا هیچ یک از احزاب اپوزیسیون چنین سیاستی دارند؟
وقتی پای سیاست خارجی در میان است، دیگر احزاب اپوزیسیون «از خود رژیم، رژیم گراترند.» به عنوان مثال، وقتی «بازگشت به دموکراسی» به این نتیجه ختم شود که تاجران غربی اسلحه به فروش اسلحه به ترکیه ادامه دهند، آیا دیگر احزاب اپوزیسیون بر این اساس که این سلاح ها برای کشتن کردهای بیشتری مورد استفاده قرار خواهند گرفت، با آن مخالفت خواهند کرد؟ تمرکز آنها روی اشتباهاتی که حکومت مرتکب می شود نیست و بدتر از همه این که آنها مشروعیت حکومت را رد نمی کنند.
CHP به وقایع پس از شکست مذاکرات صلح در سال 2015 و ویران شدن استان های کردنشین و جوانان کردی که در زیر زمین ها زنده سوزانده شدند، به سختی علاقه ای نشان داد. همۀ کاری که این حزب کرد انتشار دو گزارش در سال 2016 بود، آن هم تنها دربارۀ دو شهر از آن همه شهری که از این وقایع متأثر شده بودند.
حتی اگر دورنمای امید بخشی برای حل مسألۀ کردها وجود داشته باشد، جنبش سیاسی کردها دو خواستۀ قطعی دارد: آموزش به زبان کردی و تمرکز زدایی منطقه ای. آیا CHP و دیگر احزاب اپوزیسیون در هر دو مورد با حکومت همسو نیستند؟
به هر تقدیر این حکومت روزی سقوط خواهد کرد. و این سقوط بیش از این که نتیجۀ تاکتیک ها و استراتژی های اپوزیسیون باشد، پیامد اشتباهات حکومت است. متأسفانه هیچ تضمینی وجود ندارد که «دموکراسی، صلح و آزادی» یا حتی شعار اپوزیسیون «همه چیز خوب خواهد شد» جای این حکومت را بگیرد.
منبع: پایگاه خبری – تحلیلی احوال
ترجمه: خبرگزاری کردپرس – سرویس ترکیه
بیشتر بخوانید:
برندگان و بازندگان انتخابات مجدد شهرداری استانبول
شکست دوم استانبول؛ تلخ ترین شکست اردوغان
ورود اوجالان به منازعه انتخابات شهرداری استانبول
مسألۀ کردها پس از انتخابات شهرداری استانبول
پروسۀ آشتی؛ مسألۀ کردهای ترکیه یا مسألۀ کردهای سوریه؟
رمزی کارتال رهبر ارشد PKK در گفتگو با احوال: تا اردوغان هست PKK وارد پروسۀ آشتی نخواهد شد
از درسیم تا تونجلی: تاریخچۀ ترک سازی در کردستان ترکیه
نظر شما