کردپرس: جمهوری اسلامی ایران دارای روابط عمیق و درهم تنیده ای با عراق و به ویژه اقلیم کردستان می باشد. روابطی که ریشه در اعلام حمایت و پشتیبانی بسیاری از دولتمردان و احزاب کنونی در بغداد و اقلیم کردستان از انقلاب اسلامی ایران و رهبری آن دارد و در دوران مبارزه علیه دیکتاتوری صدامی و پس از سقوط این رژیم ادامه یافت و به‌ اوج رسید و با به‌ هم پیوند خوردن خون جوانان ایرانی، کُرد و عرب در جنگ با داعش به مرحله‌ کنونی رسید.

در این میان، اقلیم کردستان عراق جایگاه استراتژیکی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دارد. در پرتو تحولات نوین در اقلیم کردستان عراق به ویژه پس از سال 2003 و سقوط حکومت بعثی و گسترش فعالیت های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کردها در عراق، زمینه برای توسعه حضور ایران در این منطقه فراهم شد و این حضور با تبدیل دفتر نمایندگی ایران در اقلیم کردستان به کنسولگری و گشایش کنسولگری های ایران در اربیل و سلیمانیه در سال 1386 رسمیت یافت و تهران با این اقدام، گسترش و تعمیق روابط با اقلیم فدرال شمال عراق را وارد فاز جدید و جدی تری کرد.

طی سال های اعمال تحریم های آمریکا و کشورهای غربی در دهه گذشته علیه ایران، اقلیم کردستان نقش ارزنده ای در روابط اقتصادی و بازرگانی با ایران ایفا نمود و با آغاز موج جدید تحریم های یک جانبه آمریکا علیه ایران پس از خروج واشنگتن از برجام، روابط با اقلیم کردستان در چارچوب مناسبات کلان جمهوری اسلامی با حکومت و دولت عراق اهمیت مضاعف تری یافت و به مرور، سطوح قابل توجهی از توسعه همکاری ها در عرصه های مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و علمی و آموزشی را تجربه کرد و در این میان، سرکنسولگری های ایران در سلیمانیه و اربیل بیشترین نقش را ایفا نمودند.

خبرگزاری کردپرس به بهانه اتمام مأموریت چهارساله سعدالله مسعودیان سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در سلیمانیه، مصاحبه ای را با وی ترتیب داد. مسعودیان روزهای پایانی خرداد ماه 1398 با بدرقه دکتر هوال ابوبکر استاندار سلیمانیه و دیگر مقامات سیاسی و اقتصادی کردستان عراق، سلیمانیه را به مقصد تهران ترک نمود و در پیامی از تلاش سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در سلیمانیه طی چهارسال مسئولیت خود، در جهت هر چه نزدیک تر کردن روابط اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی مردم اقلیم کردستان با ایران یاد کرد و تأکید نمود "در سالیان اخیر، روابط ایرانیان با مردم شمال عراق پیشرفت چشمگیری داشته و روابط دوجانبه در جهت تامین منافع دو طرف، به خوبی و شایستگی به جریان افتاده و ادامه خواهد یافت."

اهمیت جایگاه اقلیم کردستان در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ظرفیت های سیاسی موجود برای توسعه روابط دو جانبه، جایگاه و اهمیت اقتصادی اقلیم کردستان برای ایران، موانع و مشکلات پیش رو در توسعه روابط اقتصادی و تجاری، میزان مبادلات بازرگانی و دورنمای توسعه روابط تجاری و اقتصادی فی مابین، اهمیت روابط حسنه و حل مسائل مورد اختلاف میان اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق در تامین ثبات این کشور و نزد جمهوری اسلامی ایران و همکاری های دو جانبه در تامین امنیت مرزها از محورهای مصاحبه کردپرس با سعدالله مسعودیان سرکنسول سابق ایران در سلیمانیه است که در ادامه می خوانید؛

کردپرس: اهمیت جایگاه اقلیم کردستان عراق ( شمال عراق) در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، چیست؟

سعدالله مسعودیان: اقلیم کردستان عراق، به عنوان منطقه ای استراتژیک همجوار در غرب ایران، بنا به دلایلی همچون اهمیت آن برای بازیگران مهم منطقه، اتخاذ سیاست های مستقل حکومت محلی اقلیم از حکومت مرکزی (علیرغم محدویت هایی که برای دولت های فدرال در قلمرو سرزمین اصلی وجود دارد)، پیوستگی فرهنگی غیرقابل انکار بین اقلیم کردستان و مناطق کردنشین ایران، تلاش کشورهای عرب خلیج فارس و آمریکا و اسراییل برای تاثیرگذاری منفی در موضوعات مربوط به ایران در اقلیم و نقش احزاب سیاسی فعال و قدرتمند کُردی در سیاست و امنیت اقلیم، جایگاه مهمی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را به خود اختصاص داده است.

کردپرس: در مقطع کنونی، چه پتانسیل و ظرفیت هایی برای توسعه روابط سیاسی میان ایران و اقلیم کردستان در راستای تامین منافع مشترک وجود دارد؟

سعدالله مسعودیان: وجود ریشه های تاریخی و فرهنگی مشترک و وجود درک متقابل و اشتراک دیدگاه دو حزب عمده سیاسی و احزاب اسلامی کردستان عراق با جمهوری اسلامی ایران طی دهها سال گذشته، پایه های مهم ظرفیت های سیاسی توسعه روابط دوجانبه را شکل می دهد. فرهنگ و آیین های پرآوازه مشترک ، ظرفیتی کارآمد در توسعه روابط اجتماعی و مردمی ساکنان دو سوی مرز است. این ظرفیت تقریباً در هیچ کدام از مرزهای مشترک با دیگر همسایگان کشورمان، با این قدرت و کیفیت وجود ندارد.

کردپرس: جایگاه و اهمیت اقتصادی اقلیم کردستان برای ایران چیست؟

سعدالله مسعودیان: حجم مبادلات اقتصادی ایران و اقلیم کردستان عراق بخصوص استان سلیمانیه، منحصربه‌فرد است. صادرات غیر نفتی از ایران به اقلیم در سال ۲۰۱۸ بالغ بر ۳ و نیم میلیارد دلار بوده که با نسبت های مختلف با هیچ یک از نقاط دنیا قابل مقایسه نیست. با توجه به ویژگی های خاص دیگر در روابط اقتصادی، اجتماعی و مرزی که با اقلیم وجود دارد که ذکر آنها به تطویل کلام می انجامد، حدود ۵۰۰ تا ۱ میلیارد دلار کالای ایرانی بدون اینکه در اسناد گمرکی ایران و کردستان عراق جای پایی از خود گذاشته باشند، بصورت غیر رسمی یا قاچاق به اقلیم صادر می شود. بطور کلی، ۱۰ در صد از صادرات غیرنفتی ایران به اقلیم کردستان صادر می شود که این رقم قابل توجه و منحصربفردی است.

کردپرس: به عقیده شما چه موانع و مشکلاتی بر سر راه توسعه روابط اقتصادی و تجاری ایران با اقلیم کردستان وجود دارد؟

سعدالله مسعودیان: به دلیل توافقات تجاری بین اعضای اتحادیه عرب، واردات کالا از کشورهای عضو این اتحادیه به عراق معاف از مالیات و عوارض بازرگانی است و رقابت ایران با عربستان و امارات و اردن و مصر، در صادرات کالا به عراق را دشوار می سازد. تا چندی قبل، حتی از کالاهای ایرانی که از مرز باشماق وارد عراق می شد، برای ورود به مرکز و جنوب عراق، برای بار دوم عوارض گمرکی دریافت می شد، از سوی دیگر، به دلیل برخی شکنندگی ها در بنیه اقتصادی ایران، در مقاطعی صادرات اقلامی از تولیدات و کالاهای ایرانی ممنوع می شود که در درازمدت تاثیر بسیار منفی در بر روند صادرات کالای ایرانی به بازارهای هدف می گذارد. استفاده از ارزهای مختلف و متفاوت مانند ارز دولتی و نیمایی و آزاد و غیره در تامین مواد اولیه تولیدات ایرانی، بلاتکلیفی آزاردهنده ای را بر روند صادرات ما ایجاد کرده است. اما از همه این ها مهمتر، رابطه تجاری ما و عراق و به تبع آن اقلیم کردستان، خارج از روال تجارت بین المللی جاری در دنیا و به شکل سنتی و از طریق صرافی ها (آن هم به صورت بسیار ابتدایی و آسیب پذیر ) در جریان است. بدون تردید اگر معاملات تجاری بین ایران و عراق از طریق گشایش ال سی، ضمانت نامه های بانکی و روش های مرسوم اعتمادبرانگیز برای خریدار و فروشنده به جریان بیافتد، دو برابر شدن حجم مبادلات ما و اقلیم کردستان، دور از انتظار نیست.

کردپرس: میزان مبادلات بازرگانی در مقطع کنونی چه میزان است و دورنمای توسعه روابط تجاری و اقتصادی فی مابین را چگونه ارزیابی می کنید؟

سعدالله مسعودیان: ماهیت تبادلات تجاری ایران و اقلیم کردستان، پایدارگرا است. تحلیل محتوای صادراتی ما به اقلیم ، نشان از تامین اساسی ترین و الزامی ترین نیازهای جامعه کُرد عراقی دارد. نیازهای بازار اقلیم در حجمی انبوه و تامین حداکثری و پایین ترین قیمت ممکن و کیفیت مطلوب ، از ایران تامین می شود که بدیلی برای آن وجود ندارد، مگر با پرداخت دو سه برابر قیمت و با کیفیت پایین تر نسبت به مشابه ایرانی آن.

در برخی موارد بدیل کالای ایرانی اصلاً وجود ندارد. در این زمینه می توان به حمل صدها کامیون از ۱۰ تا ۱۵ قلم تره بار به کردستان عراق را ذکر کرد که اگر قطع گردد، امکان تامین آن با مختصات قیمت پایین، کیفیت بالا و حجم زیاد به غیر از ایران امکان پذیر نیست و یا تامین آن بسیار دشوار و پر هزینه است. برق و گاز نیز از جمله اقلام صادراتی هستند که تقریباً امکان خرید آن از هیچ کشور دیگری برای عراق با شرایط موجود وجود ندارد. با این توضیحات ، چنانچه برنامه ریزی هدفمندی در اقتصاد کشورمان صورت پذیرد افزایش دایره اقلام صادراتی در طبقه بندی دهگانه کالاهای تولیدی، رو به نوسعه می گذارد. بیهوده نیست بیش از آنکه جمهوری اسلامی نگران تاثیر تحریم های آمریکایی در روند مناسبات تجاری دو طرف باشد، دولت عراق و حکومت اقلیم و تجار کُرد عراقی احساس خطر و نگرانی می نمایند و تمدید معافیت های عراق از تبعات تحریم آمریکایی، نتیجه اصرار و پافشاری های دولت و بازرگانان عراقی است.در حال حاضر به طور متوسط روزانه حدود ۱۲میلیون دلار کالا به اقلیم کردستان صادر می شود که پیش بینی نیم میلیارد دلار صادرات ماهانه به اقلیم دور از انتظار نیست.

کردپرس: روابط حسنه و حل مسائل مورد اختلاف میان اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق در تامین ثبات این کشور و نزد جمهوری اسلامی ایران دارای چه‌ اهمیتی است؟

سعدالله مسعودیان: یکپارچگی عراق و وجود عراق متحد، به همان نسبت که به ثبات منطقه کمک می کند، تمام عراق خصوصاً اقلیم کردستان بیشتر از آن سود می برد. کاستی های سوق الجیشی و اقتصادی اقلیم، در عراق یکپارچه و بخصوص با حسن روابط بین اربیل و بغداد ، جبران می شود. تأکید بر یکپارچگی عراق، آرزوهای شوم برخی رژیم هایی که ادامه حیات خود را در آشوب و ناآرامی و اختلاف در منطقه ما جستجو می کند را نقش بر آب ساخته و تلاش برای استقرار هرچه بیشتر ثبات روابط بین بغداد و اقلیم کردستان از سوی سران سیاسی و احزاب مهم عراقی کردی، دلیل ژرف اندیشی آنان است و تجربه چهارساله حضورم در اقلیم کردستان حاکی از این است که استقرار آرامش و امنیت و توسعه از اصلی ترین خواسته های همه سران احزاب کردی بخصوص دو حزب قدرتمند اقلیم کردستان است.

کردپرس: در راستای تامین امنیت مرزهای مشترک و ثبات منطقه هم اکنون چه‌ نوع همکاری هایی میان ایران و اقلیم کردستان در جریان است؟

سعدالله مسعودیان: بدون تردید شرایط حاکم بر مرزهای ایران و اقلیم کردستان، وضعیت خاص سیاسی اقلیم، شکنندگی ثبات موجود در منطقه و از همه مهمتر چشم طمع برخی رژیم های نامحرم به بهم ریختگی سیاسی امنیتی شمال عراق، وجوب همکاری دوجانبه اطلاعاتی امنیتی و تعمیق روابط فرهنگی اجتماعی دو سوی مرز را بیش از پیش عیان می سازد. خوشبختانه این همکاری و اتفاق نظر بین ارکان مرتبط در جمهوری اسلامی ایران و اقلیم کردستان به نحو خوبی جریان دارد.

مصاحبه: حسن صالحی سرویس عراق و اقلیم کردستان خبرگزاری کردپرس