جشنواره‌ی سراسری شعر کُردی هانا در روزهای 17 و 18 تیرماه 1398 توسط حوزه‌ی هنری ایلام با حضور شاعرانی از استان‌های ایلام، کردستان و کرمانشاه برگزار گردید.

گرانیگاه جشنواره‌ی هانا، اجرای مسلط حبیب الله بخشوده بود. بخشوده تحصیل‌کرده‌ی دکتری زبان و ادبیات فارسی است. او بر متون نظم و نثر فارسی و کُردی تسلط دارد. از سویی دیگر، تجربه‌ی زیسته‌اش در زمینه‌ سرایش شعر فارسی و کُردی جنوبی در اکثر قالب‌های متداول، از او شاعری ادیب ساخته که نکته سنجی و باریک بینی صفت بارز اوست. حبیب الله بخشوده، نخستین شاعری است که پیشتاز سرایش شعر کُردی در قالب رباعی است.

سرآغاز جشنواره‌ی هانا «دو زله» نوازی، استاد «علی‌دوست فلاحتی» بود. استاد فلاحتی، کهنسال‌ترین نوازنده‌ی موسیقی مقامی ایران است که در کارنامه‌ی او رتبه‌های متعدد بین‌المللی و ملی به چشم می‌خورد. اجرای موسیقی گروه «رازان»، آواز «علی‌محمد ارسلانی» و اجرای «هوره» از مهم‌ترین برنامه‌های، بخش آواها و نواهای جشنواره‌ی سراسری شعر کُردی هانا بودند.

«هوره» از نواهای کُردی است که قدمت آن به پیش از روزگار زرتشت پیامبر بازمی‌گردد و از نواهای باستانی ایلام به شمار می‌رود. هوره در مقام‌های موسیقی متعدد و متنوعی اجرا می‌گردد که در نوع خود بی‌نظیرند. «علی‌محمد ارسلانی» - شاعر و خواننده صاحب نام ایلامی – در اثری بدیع به نام «هوره‌های ایلامی» اقدام به جمع‌آوری این گونه‌ی آواز کُردی و شرح و تفسیر تخصصی آن پرداخته است.

«شاهنامه خوانی» بخش دیگری از برنامه‌های جشنواره‌ی سراسری شعر کُردی هانا بود. «شیرین محمدی» – مربی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان ایلام- که حائز رتبه‌های متعدد کشوری در زمینه‌ی قصه‌گویی است، حکایت فریدون و ضحاک را در نثر و نظمی ملمع و به زیبایی اجرا نمود. برگردان شعرهای فرزانه‌ی توس، - حکیم ابوالقاسم فردوسی- به زبان کُردی جنوبی و نقالی بدیع آن، رونق افزای این جشنواره بود.

بخش شعر خوانی جشنواره‌ی هانا را می‌توان از زوایای مختلفی مورد بررسی قرار داد. نخستین امری که به چشم می‌آمد، حضور و استقبال کم نظیر مردم از برنامه‌ها بود. خیل عظیم حاضرین در سالن را مشتاقانی تشکیل می‌دادند که به عشق دیدار با زبان و ادبیات مادری‌شان در سالن حاضر شده بودند. آنان با توجه و سکوت، به شعرها گوش فرا می‌دادند و در جاجای شعر خوانی‌ها به وجد آمده و با کف زدن‌های مکرر، مراتب اشتیاق خود را اعلام می‌داشتند. نکته‌ی قابل تأمل آن بود که زیبایی‌شناختی ادبی، حس مشترک آنان بود و در فرازهایی که شاعر، خیال‌‌پردازانه کشف خود را ارائه می‌کرد، دست‌ها در کنشی جمعی به صدا در می‌آمدند و این امر بیانگر حضور شنوندگانی فهیم در مجلس بود. مردم در هر دو روز، از اولین ساعات برگزاری تا آخرین لحظه، برنامه را همراهی کردند و کمترین آثار خستگی در وجنات آنان مشاهده می‌شد.

مهم‌ترین ویژگی شعرهای ارائه شده در دو بُعد فرم و محتوا، سرایش شعر در قالب‌های کلاسیک، نیمایی و سپید بود. شایان توجه است که شاعران ایلامی از پیشتازان عروضی نمودن وزن‌های هجایی شعر کردی‌اند و آثار ارائه شده در جریان‌شناسی تاریخی این حرکت گواه راستینی بر این ادعاست. از نظر محتوا، «عشق» دال مرکزی بیشتر شعرهای ارائه شده بود، اما التفات شاعران به مسایل اجتماعی نیز در خور تأمل بود. کُردی اندیشیدن و کُردی سرودن، یکی دیگر از ویژگی‌ها بارز بسیاری از اشعار بود. پیش‌تر از این، شاهد سروده‌هایی بودیم که در عین زیبایی، فاقد روح موجود در زیست‌بوم شاعر بودند و این امر سبب ایجاد نوعی گسست در ارتباط روحی شنونده و اثر می‌گشت زیرا شعر نمی‌توانست با ضمیر ناخودآگاه جمعی مخاطبان ارتباط برقرار کند. ضمیر ناخودآگاهی که انباشته از خاطراتی است که از هزاره‌های دوردست آمده‌اند.

حضور شاعران جوان در کنار شاعران پیشکسوت شعر کُردی جنوبی، تصویر زیبایی از پویایی این جریان ادبی را نشان می‌داد. در بین شاعران جوان، عزیزانی وجود داشتند که علی‌رغم پایین بودن سن، شعرهایشان از پختگی لازم برخوردار بود. در کنار شعر خوانی استوار و بدیع «ظاهر سارایی» که از پیشکسوتان زبان و ادبیات کُردی استان ایلام به شمار می‌رود شاهد حضور «امید ظاهری» شاعر جوان و با استعداد ایلامی بودیم. «امید»، نماینده‌ی نسلی است که آهسته و پیوسته اما با شور و اشتیاق و شیدایی مسیر شعر کُردی جنوبی را طی می‌نماید. از «ظاهر» تا «ظاهری» اتفاق خجسته‌ی جشنواره‌ی سراسری شعر کُردی هاناست.

حضور شاعران گرانقدری نظیر «سعید عبادتیان» در جشنواره و شعرهای زیبای او بر طراوت فضا افزودند. سایر شاعران میهمان نیز در این زمینه حق مطلب را ادا کردند. در جشنواره، شاهد شعرخوانی شاعران لُر و لک زبان بودیم که این امر روایت‌گر همدلی قومیت‌ها در سرایش هم‌گرایی‌ها بود.

«فرهاد شاهمرادیان» شاعر توانمندی است که شعر را به دو زبان کُردی و فارسی به زیبایی می‌سراید اما امروزه او را بیشتر با شعرهای شورانگیز کُردی‌اش می‌شناسند. «فرهاد» دبیر جشنواره بود و با همیاری همکاران ارجمندش، تلاش‌های فراونی جهت هر چه بهتر برگزار شدن جشنواره برداشتند. از ایشان ، محمد علی قاسمی – شاعر، نویسنده و منتقد ایلامی – و مدیر حوزه‌ی هنری که در راستای برگزاری جشنواره سنگ تمام گذاشت و تمامی تیم کاری‌اش تقدیر و تشکر می‌نماییم.

جشنواره‌ی سراسری شعر هانا، به خوبی برگزار شد اما نظیر تمام جشنواره‌هایی که برگزار می‌شوند دارای کاستی‌هایی بود که لازم است مورد آسیب‌شناسی قرار گیرند. و این نیز یک امر طبیعی است. اما نباید این کاستی‌ها ناچیز را محملی برای قدرناشناسی‌ها قرار دهیم. نیک می‌دانیم که برگزاری این قبیل جشنواره‌ها کار ساده‌ای نیست پس اندکی نگاه خود را به نیمه پُر لیوان هدایت کنیم.

*شاعر و عضو هیئت علمی دانشگاه ایلام