بحران کرونا یکی از بحران های مهم جهانی در قرن اخیر است که عواقب مثبت و منفی متعددی در سطح جهانی داشته و خواهد داشت و بر روی مناسبات و روابط بین المللی تأثیر قابل توجه خواهد گذاشت. بحران کرونا از یک طرف منجر به شناخت ضعف ها و توانمندی های کشورها در زمینه های مختلف از جمله فناوری اطلاعات، تحقیق و پژوهش و نوآوری، توجه به زیرساخت های اقتصادی و هویت های فرهنگی، و از طرف دیگر منجر به افزایش فقر، بیکاری، کاهش درآمدهای نفتی و تولید ناخالص ملی و صدمات و آسیب های زیادی بر اقتصاد سیاسی بسیاری کشورها به ویژه کشورهای فقیر می شود.
اخیراً صندوق بین المللی پول اعلام کرده است که اقتصاد جهانی با رکود عمیق ناشی از تاثیر مداوم ۱۹COVID- روبرو است. این صندوق همچنین اعلام کرده است که کسری بودجه بسیاری کشورها به بالاترین میزان در ۲۰ سال اخیر رسیده است و گفته است که کاهش نرخ رشد اقتصادی و افزایش نرخ بیکاری در تمامی بخش های اقتصادی و در نتیجه افزایش نرخ فقر و گرسنگی به ویژه در کشورهایی که اقتصاد آنها وابسته به نفت است در سال های آینده مسئله ای بسیار جدی خواهد بود. به علاوه، شکاف اقتصادی میان کشورهای پیشرفته با کشورهای فقیر عمیق خواهد شد.
هر چند همه گیری کرونا کل جهان را با چالش اقتصادی بزرگی روبرو کرده است، اما کشورهای خاورمیانه که اقتصاد آنها اغلب وابسته به فروش نفت است بیش از دیگر کشورها تحت تاثیر این بحران بوده و اقتصاد سیاسی آنها بیشتر از دیگر کشورها تحت تاثیر قرار دارد. به علاوه این بحران ممکن است جایگاه اقتصادی کشورها را به طرز حیرت انگیزی جابجا کند. به عنوان مثال ظاهراً اقتصاد چین در خلال این بحران نسبت به دیگر کشورهای پیشرفته پیشتاز است. اخیراً نیز توافقنامه «همکاری اقتصادی جامع منطقه‌ای» (Regional Comprehensive Economic Partnership) یا RCEP که از ده سال پیش مذاکره آن آغاز شده بود به امضاء رسید که غیر از اعضای آ سه آن، شامل چین، ژاپن، کره جنوبی، استرالیا و نیوزیلند هم می‌شود و هند نیز می تواند به آن بپیوندد. این توافق به ویژه با توجه به آنکه کشورهای عضو در مهار بحران کرونا موفق تر بوده اند، می تواند جایگاه اقتصادهای برتر دنیا و کشورهای تازه پیشرفته را تغییر دهد و در مناسبات بین المللی تغییرات قابل توجه ایجاد کند.
وجود بحران چنانچه لوسین پای و جرد دایموند نیز می گویند همیشه دال بر مشکل و آسیب نیست، بلکه گاه می تواند به رشد منجر و به فرصت هایی برای توسعه تبدیل شود. قطعاً کشورهایی که این بحران را به فرصت تبدیل کنند نسبت به کشورهایی که از این فرصت بهره نبرند و فقط صدمات و خسارات ناشی از آن را تحمل کنند برتری های بیشتری کسب خواهند کرد. بنابراین، این بحران می تواند مناسبات سیاسی و اقتصادی در سطح جهان را تغییر دهد.
در مجموع بحران کرونا هم فرصت گیر است و هم فرصت زا و بسته به نوع نگاه حکومت ها و سیاست گذاری های آنها برای آینده می توان از فرصت های مثبت آن استفاده کرد. از اینرو هم اقتصاد سیاسی و هم حکمروایی سیاسی کشورها را در آینده به شدت تحت تأثیر خود قرار خواهد داد و تغییرات عمده ای در مناسبات بین المللی پدید خواهد آورد. بنابراین، این سوژه می تواند محل مناسبی برای تحقیقات متعدد و سرنوشت ساز در عرصه بین الملل باشد.
*جامعه شناس ایلامی
نظر شما