به گزارش خبرنگار کردپرس، تا چشم کار می کند مزرعه و خیارهایی را می بینی که دستی برای برداشتن آن ها رغبت نمی کند. کشاورز گوشه مزرعه نشسته و دست هایش را از روی زانوهای خاکی اش آویزان کرده و با نگاهش زمین کشاورزی را ورانداز می کند. درماندگی را می توان از نگاه دست ها و مرزعه خیار خواند.

صدای باد در دشت می پیچد. باد تابستانی انگار زخم مرد کشاورز و مزرعه اش را ناسورتر می کند. پیراهن رنگ و رو رفته اش را میزان می کند و دست هایش را به زانو می گیرد تا بلند شود. هنوز سر زانوهایش خاکی است. مزرعه زمین خورده اش را جا می گذارد تا باد با خودش داغ زمین گیری خیارها و آه سردش را ببرد جایی که برایش درمان بیابند. اینجا در قروه؛ پای صیفی ترین محصول کشاورزی روی هواست.

جنجال خیار

خیار از جمله محصولات کشاورزی است که جایگاه خاص خود را در سبد کالای خانوار ایرانی دارد و مردم همواره طالب خرید این محصول غذایی هستند و این امر باعث شده تا کشاورزان استان های مستعد کشت خیار بخشی از زمین های زارعی خود را به کشت این محصول اختصاص دهند. این در حالی است که افزایش کشت خیار توسط کشاورزان اصلی و فرعی، فقدان صنایع تبدیلی کافی و بی توجهی به صادرات، نحوه نادرست توزیع بذر یارانه ای و ... باعث شد تا این محصول کشاورزی روی دست بسیاری از کشاورزان بماند.

این جنجال در حالی ادامه دارد که مسئولان امر مطالب ضد و نقیضی را بیان می دارند. یک بار به افزایش تولید بیش از حد اشاره می کنند و یک بار به حضور دلالان در فروش بذر، یک بار رعایت نکردن قانون کشت را به زبان می آورند و بار دیگر به مدیریت نادرست در مزرعه دستی می کشند و از آن طرف هم دولت را بی تقصیر و همه جریان را وصل می کنند به خود کشاورزان!

خیارهای سر راهی

اگر کنار جاده‌های قروه سری بزنی خیارهایی را می‌بینی که با گونی کنار جاده خالی‌شده‌اند و این نشان می دهد که برخی کشاورزان به دلیل صرف نکردن، خیار خود را دور ریخته‌اند و قید برداشت و فروش آن را زده اند.

خیاری که سال گذشته 3 هزار و 500 تا 4 هزار تومان از کشاورز خریداری می شد حالا به نصف این مبلغ رسیده و دست کشاورز را در پوست گردو گذاشته است.

در این میان به گفته یکی از کشاورزان در بخش چهاردولی الان خیار کیلویی 2 هزار و 400 تومان می خرند و آیا با این قیمت هزینه های جاری آن در می آید؟ این قیمت نه به صرفه است و نه سودی را به ما می رساند.

قیمت فعلی 2 هزار و 400 تومانی در حالی است که بنا به کیفیت خیار کاهش هم پیدا می کند. به عنوان مثال برای خیارهای ریز شاید این مبلغ در نظر گرفته شود و اما برای نوع درشت آن پایین تر از این میزان است.

توزیع بذر بی کیفیت

«مسعود اسدی» کشاورزی است که خیار خود را تحویل یکی از مراکز خرید داده؛ او که سالهاست خیار می کارد و شغلی اصلی اش کشاورزی است از وضعیت موجود گلایه دارد. «با این قیمت پایین، هزینه ها از پول کارگر گرفته تا اجاره زمین و دیگر موارد را در نمی آورد. چرا باید خیاری که در بازار کیلویی 6 هزار تومان به فروش می رود از کشاورز هزار و 500 تومان بخرند؟»

«حاج مسعود» معتقد است بازار پایین و بالا می شود و همین باعث شده قیمت خیار حتی تا 50 تک تومان هم برسد. او از حمایت نکردن ها می نالد. «دولت که حمایت نمی کند، جهاد کشاورزی هم پیگیری نکرده و بذری که توزیع کردند کیفیت خوبی نداشت و شد هیچ برای ما.»

این کشاورز کیفیت بذر یارانه ای توزیع شده را نامناسب دانست. «دولت کلاه گذاشت سر ما؛ چون بذری که توزیع کرد خراب بود و همین باعث شد کیفیت خیارها پایین بیاید و این مشکلات هم ایجاد شود.»

بذر یارانه ای کم بود

«حاج مسعود» که دردهایش زیاد است از ضرر و زیانی که امسال به کشاورزان رسید، می گوید. «امسال خیار شد ضرر برای همه، اما سال قبل اینجور نبود. امسال هیچ سودی را کشاورز نمی برد و تنها ضرر و زیان است که برایش می ماند.»

او و تعدادی دیگر از کشاورزان همراهش به اینکه بذر یارانه ای توزیع شده به اندازه کافی نبود اشاره می کنند. «ما بذر یارانه ای گرفتیم اما چون کفایت نمی کرد به صورت آزاد هم خریداری کردیم. وقتی بذر را کیلویی 3 میلیون و 500 هزار خریدیم؛ الآن با این وضعیت چطور هزینه هایی که شده را در آوریم؟»

دخالت در حریم شغلی و توزیع نادرست بذر

دخالت ها در هر شغل و صنفی مهم ترین آسیب را به افراد اصلی در آن شغل می زند. در این حوزه هم دولت با توزیع بذر یارانه ای باعث شد تا عرضه برای کشت خیار افزایش یابد و تقاضا کاهش. به گفته رئیس جهاد کشاورزی قروه همین افزایش تولید یکی از عوامل کاهش قیمت است.

«خسرو کریمی پناه» از هجوم افراد مختلف نه تنها در قروه که در مناطق دیگر هم برای کشت خیار گفت. «اگر تا سال قبل منطقه قروه در کاشت خیار زبانزد بود امسال شهرستان های همجوار به دلیل یکسری مسایل همانند شایعه گران شدن قیمت خرید خیار تا 6 هزار تومان که در فضای مجازی منتشر شد و یا توزیع بذر آزاد، به سمت کشت خیار روی آوردند و در نهایت این مشکل ایجاد شد.»

گرچه گفته های این مقام مسئول در خصوص دست درازی به حریم شغلی کشاورزان صحت دارد اما اینکه این مشکل چرا رقم خورد را کشاورزان به جهاد کشاورزی و تعاون روستایی مرتبط می دانند.

«احمد گوشبر» به عنوان خریدار و دکه دار خیار به شدت از جهاد کشاورزی و تعاون روستایی معترض است. «جهاد کشاورزی و تعاون روستایی این خاک را گذاشتند بر سر ما و با توزیع بذر یارانه ای کاری کردند که همه به سمت کشت خیار روی آوردند.»

مطابق اظهارات او تعاون روستایی بذر را کیلویی 650 هزار تومان توزیع کرد و با این شرایط بوده معلمی بذر خریده کیلویی 160 هزار تومان و آمده خیار کاشته و حالا کشاورزان واقعی کاسه چه کنم چه کنم به دست گرفته اند.

«احمد گوشبر» وضعیت سال گذشته را بسیار خوب دانست و افسوس می خورد که چرا امسال این چنین شد. «اگر بذر با همان مبلغ سال قبل یعنی 4 میلیون تومان بود همه هزینه های کشاورز در می آمد اما الآن با این وضعیت؛ کشاورز میلی برای چیدن خیارهایش ندارد و آن را رها می کند و می رود.»

این دست درازی به شغل کشاورزی را «یوسف وجدی» کشاورز همدانی هم تأیید می کند. به باور او بله هستند کسانی که شاغل اند اما آمده و خیار کاشته اند و همین افزایش تقاضا، عرضه را با مشکل مواجه کرده است. اما در مقابل دوست او «جواد هاشمی» تأثیر آن را چندان نمی داند و می گوید گیرم همه بکارند ولی آیا این همه خیارکارند و حرفه ای در کار؟!

از طرفی دیگر «خداداد فقیه عباسی» از کشاورزان بخش چهاردولی ضمن اعتراض به حضور افراد غیرکشاورز در این کار؛ دیدگاهی کاملاً منطقی و منصفانه دارد. «کسی که زمین دارد و کشاورز است، خیارکاری می کند خیارکار کشاورزی است که در این زمان بیکار بوده و این کار را انجام می دهد اما متأسفانه کسانی که خیارکار نیستند آمده اند و به کشت این محصول پرداخته اند.»

او می گوید مگر ما رفته ایم معلم بشویم یا بازنشسته؟ یا کارمند و هر شغل دیگری که این افراد آمده اند و در صنف ما اختلال ایجاد کرده اند؟! این آسیب زده به ما و این را دولت باید بررسی کند و اجازه دخالت ندهد.

به گفته «حاج خداداد» این افراد غیرکشاورز می آیند و با اندک سرمایه کشت کرده و کشاورزان را بیچاره می کنند و این مشکلات از جهاد و تعاون روستایی است.

او نحوه توزیع بذر را نادرست خواند و از ضعف مدیریتی در این زمینه سخن گفت. «نحوه توزیع اشتباه است و به کشاورز اصلی داده نشده، باید به کسانی می دادند که شناسه دارند و اینکه جهاد کشاورزی می گوید به صاحب نسق داده شده درست نیست چون صاحب نسق امکان دارد کشاورزی نداشته باشد و اصلاً کشاورز نباشد.»

«حاج خداداد» از راهکاری که به متولیان امر داده هم می گوید. «بذر را ما گفتیم بدهید به دکه دار و کاسب اما گفتند می دهیم به کشاورز و همین باعث شد هرکسی خود را کشاورز بداند. اگر در صنف ما دخالت نشود و افراد غیرکشاورز وارد کار نشوند مشکلات ما کمتر می شود. این افراد بهتر نیست به سراغ کشت دیگری بروند که خرید آن تضمینی باشد؟!»

حمایت ها در حد حرف است

دغدغه اکثر کشاورزان از این است حداقل هزینه هایی که کرده اند؛ باز گردد. به گفته «مسعود اسدی» چرا صادرات برای این محصول نیست! آیا برای همه نیست و یا فقط به عده ای خاص می رسد؟ مگر نمی گویند حمایت می کنیم! خب بیایند و کارخانه خیارشور بزنند تا هم از این وضعیت نجات پیدا کنیم و هم اشتغال ایجاد شود.

اکثر کشاورزان خیارکار از اینکه حمایتی نیست و حتی راهنمایی نمی شوند که چگونه کشت کنند و یا به سمت و سوی صنایع تبدیلی بروند، می نالند. آنان معتقدند چرا دولت برای گندم به صورت اختصاصی قدم بر می دارد اما برای محصولات صیفی نه!

دیگر تیر اعتراض این کشاورزان از «حاج مسعود» گرفته تا «حاج خداداد» و مابقی به نماینده مجلس می رسد. کسی که عضو کمیسیون کشاورزی مجلس است و در این زمینه می تواند اقداماتی را لحاظ کند. «مسئولان بررسی نمی کنند و مدیریت ندارند، نه نماینده داریم، نه شورا؛ اصلاً نماینده نیست! کجاست؟ کسی به فریاد کشاورز نمی رسد. نماینده آمده اینجا و هزار بار مشکلمان را به او گفتیم و تنها به چشم گفتن رسید. این چشم گفتن کی به نتیجه می رسد! چشم گفتن به چه کار می آید! باید اجرا کنند.»

مشکلات زمین های اجاره ای

کشاورزانی که خود صاحب زمین هستند محصول خود را رها می کنند و عطای آن را به لقایش می بخشند. اما کشاورزانی که زمین اجاره کرده اند و به کشت محصول پرداخته اند! چه باید کنند؟ همانند «یوسف وجدی» و «جواد هاشمی»؛ دو کشاورزی که اهل شهرستان «بهار» از توابع استان «همدان» هستند. آنان در بخش چهاردولی با هکتاری 15 میلیون تومان زمین اجاره کرده و حال با این وضعیت نابسامان وامانده و سرگردان شده اند.

این دو کشاورز غیربومی که حتی بذر یارانه ای شامل حالشان هم نشده و به صورت آزاد کیلویی 4 میلیون و 250 هزار تومان خریداری کرده اند، انتظار دارند حداقل هزینه هایی که شده را در بیاورند. «پول کارگر در نمی آید، هرچه می فروشیم هیچی به هیچی. اینجا کسانی که صاحب زمین اند محصول خود را رها کرده و رفته و تنها مستأجران مانده اند و ما هم حتی نمی توانیم پول کارگر را بدهیم چه برسد به اجاره زمین.»

صنایع تبدیلی نیست!

برای هر گونه محصول تولیدی در هر حوزه ای مدام حرف جلوگیری از خام فروشی و ایجاد صنایع تبدیلی می شود اما آنچه در عمل هست چیز دیگری است. برای محصولی همانند خیار بهترین فرآوری شامل تولید خیارشور است. مقوله ای که مورد غفلت مسئولان و نمایندگان مجلس واقع شده و همچنان در لیست وعده ها قرار دارد.

کشاورزان خیارکار قروه ای گرچه بارها درخواست برای صنایع تبدیلی داده اند اما مطابق سخنان خودشان تا به این لحظه واکنشی از جانب مسئولان و نمایندگان مشاهده نشده است. البته واکنش در عمل نه حرف!

برای همین هم این کشاورزان خود به شیوه سنتی اقدام به تولید خیارشور می کنند تا حداقل از ضرر و زیان بیشتر خودداری کنند. به گفته «حاج خداداد» اگر فرآوری محصولات و صنایع تبدیلی باشد محصولات به جاهای دیگر ارسال نمی شود و همان هزینه ارسال برای این منطقه می ماند.

آموزش های بی اساس

جهاد کشاورزی از یک طرف به آموزش برای ترویج کشت مناسب اشاره می کند و از طرفی هم به رعایت نکردن قانون کشت توسط کشاورزان می پردازد. این در حالی است که کشاورزان می گویند نه آموزشی دیده اند و نه راهکاری به آنان داده شده است.

تمامی از اظهارات ضد و نقیض و بازی انکار و تکذیب در حالی صورت می گیرد که همه ساله متولیان جهاد کشاورزی صحبت از برگزاری کلاس ها و کارگاه های آموزشی می کنند و آمار می دهند اما همچنان کشاورزان اندر خم یک کوچه اند و نمی دانند الگوی کشت چیست!

اینجا باید پرسید آیا اصول آموزش ها توسط کارشناسان جهاد به گونه ای بوده که پاسخ گوی نیاز کشاورز باشد یا نه! و از طرفی به طوری آموزش داده شده که کشاورز را قانع کند!

راهکار چیست؟

قیمت منصفانه برای کشاورز حداقل در خیار ریز 3 هزار و 500 تومان باشد و در خیار درشت هم کیلویی 800 تومان تا کشاورز و خریدار سود کنند و هزینه هایشان درآید. «احمد گوشبر» ضمن بیان این مطلب قیمت منصفانه برای خیار را کیلویی 5 هزار تومان دانست. قیمتی که کشاورز و خریدار را متضرر نکند و به سود برساند.

همچنین «خداداد فقیه عباسی» هم راهکار برای جلوگیری از تکرار این مشکلات را مدیریت درست می داند. او نه از ترویج کشت به عنوان راه چاره سخن می گوید و نه از برنامه های آموزشی. «در کشور شغل نیست و ما دنبال شغل کاذبیم و این مشاغل کاذب جواب نمی دهد اصلاً! چه مروج باشد و چه لیست بفرستند چون برنامه ای نیست و همه بیکارند و هیچ شغلی آسان تر از خیارکاری نیست و هیچ راهی نداریم و در نهایت مجبوریم پناه بیاوریم به این کارها.»

«حاج خداداد» می گوید سال بعد مجبوریم کشت کنیم اما باید نحوه توزیع درست شود و به میزان لازم بذر به دست یک نفر معتمد داده شود و به کشاورزان واقعی برسد نه اینکه دولت مستقیم به کشاورز بدهد چرا که با این شیوه دخل و تصرف صورت می گیرد و از طرفی هم دولت پیگیر نیست که آیا توزیع بذر درست بوده یا نه و اصلا بذر داده شده کاشته شده یا نه به طرف دوم با قیمت بیشتر فروخته شده است.

او معتقد است اگر توزیع بذر دست یک نفر شخصی باشد، بازخواست می شود و دیگر اشتباهی رخ نمی دهد.

جبران ضرر و زیان خیارکاران با کیست؟

جبران ضرر و زیان ما معلوم نیست دست کیست. سازمان حمایتی نداریم اصلاً تا بگوییم می توان به دنبال جبران بود. این را «حاج خداداد» می گوید. او از ضعف مدیریتی می نالد و دردش از نادیده گرفتن هاست. خانه کشاورز دارند اما گویا در عمل هیچ کاره است. چرا که هیچ برنامه ای برای ساماندهی وضعیت کشاورزان ندارند.

«خانه کشاورز از نظر حمایتی نقشی ندارد. خانه کشاورز به اصطلاح اتاق فکر کشاورزان است اما در حد حرف بوده و در حد جبران خسارت نیست و بودجه ای دولت در اختیارش نمی گذارد و خودش هم سازمانی نیست که درآمد داشته باشد.»

کشاورزان می خواهند برای سال آینده دولت وضعیت را کنترل کند و از لحاظ کشت و نوع کشت به گونه ای عمل شود که ضرری به کشاورزان واقعی وارد نگردد.

درد کشاورز چند؟

«حاج خداداد و مسعود»، «یوسف و جواد و احمد» همه خیارکار هستند و جز این کاری دیگر ندارند. آنان سال آینده هم کشت خیار می کنند چون شغلی ندارد. «ما خیارکاریم و همین شغل را داریم و اگر نکاریم چه کنیم... ما در این شرایط سنی شغلی نمی توانیم دست و پا کنیم.»

با این وصف دولت و نمایندگان مجلس که قیمت بر روی هر محصولی می گذارند بدون آنکه به فکر تأمین نیاز کشاورزان باشند! آیا قیمتی هم برای ضرر و زیان این قشر دارند؟ کشاورزی بخش عمده ای از تجارت و اشتغال را به خود اختصاص داده و حال باید از متولیان امر پرسید این روزها «درد کشاورز چند؟»/

^* گزارش: زیبا امیدی فر