«میلاد شمالی» یکی از جوانان توانمند ایلام است که برای ارج نهادن به آوای کهن سرزمین‌مان و زنده نگاه داشتن نام اساتید مسلم اما کم آشنای موسیقی کُردی دست به اقدام درستی زده و به سراغ استاد «علیدوست فلاحتی» نوازنده ساز کهن «دوزله» رفته و با نگاهی به زندگی او به رویکرد احیا ساز (دوزله) پرداخته است. این اقدام او برای ساخت مستند زندگی علیدوست فلاحتی دلیلی شد تا به سراغش بروم و از او درباره این مستند و چند و چون ساختش بپرسم که در ادامه می‌آید:
کُردپرس-چه شد که به سراغ استاد فلاحتی رفتی؟
استاد علیدوست فلاحتی را از زمان کودکی می‌شناختم در واقع کمتر کسی در شهر ایلام بود که ایشان را نشناسد و یا آوای ساز ایشان به گوشش نخورده باشد. به تهران آمدم و مدتها از ایشان بی خبر بودم. روز جمعه ای بود و در میدان انقلاب صدای دوزله که از کودکی این صدا برایم آشنا بود به گوشم خورد، هر که بود داشت مقام (چمری) می نواخت، به سرعت صدا را دنبال کردم و خالو علیدوست را دیدم. فکر کردم جشنواره ای باشد یا که کارناوال اجرای خیابانی. جلوتر که رفتم استاد داشت برای چند عابر با زبان و لهجه شیرین خود ساز را توصیف می کرد. سرش که خلوت شد نزدیک شدم دستانش را بوسیدم و مشغول گپ و گفت شدیم. برایم توضیح داد که ورشکستگی یکی از فرزندانش باعث شده در تنگنای زندگی قرار گیرد و به ناچار ساز می فروشد. سعی می کردم خشم و ناراحتی خودم را در درون نگه دارم.
کُردپرس-یعنی آن دیدن در خیابان باعث شد تا جرقه ساختن داستان زندگی استاد فلاحتی را بگیرید؟
بله همینطور است.چند ساعتی کنار استاد ماندم. به خانه که رسیدم با دوستانم تماس گرفتم و از کم و کیف آنچه بر استاد گذشته مطلع شدم.با چند تن از مدیران استان صحبت کردم اما جواب قانع کننده ای نگرفتم. باید خودم دست به کار می شدم. آن شب هر آنچه از استاد و قدمت دوزله در فضای مجازی بود استخراج کردم. تنها هشتکی که از استاد در اینستاگرام بود مربوط می شد به عزیزی که دوستدار موسیقی بوده و فیلمی از استاد به اشتراک گذاشته که ساز مینوازد و می فروشد و در سرمای آن روز دستش به خوبی روی ساز نمی نشیند.گروهی از دوستان هنرمند را گرد هم جمع کردم و موضوع را با آنها در میان گذاشتم. نتیجه این شد که مستندی از زندگی استاد تهیه کنیم.
کُردپرس-علاقه شما بیشتر روی ساختن مستندی از زندگی استاد بود یا به نوعی معرفی ساز دوزله؟
البته هر دو.با گروه برای ساخت مستند جلسه هایمان را در ابتدا هفتگی برگزار کردیم و کم کم روزانه شد.ساز دوزله تقریبا در همه جای ایران و بعضی از کشور ها وجود داشت و مقام ها، جنس ساز و قدمتش فرق می کرد اما خواستگاه آن زاگرس بود.
کُردپرس-تامین مالی پروژه چگونه میسر شد؟
از ابتدا و به تجربه پروژه های قبلی می‌دانستیم که مراجعه به هر ارگانی جز اتلاف وقت حاصلی برایمان ندارد و سعی کردیم هزینه های این پروژه را خودمان تأمین کنیم.بنا به پیشنهاد دوستان و دانستن این مهم که ما سواد موسیقیایی چندانی نداریم و فقط مخاطبان خوبی برای موسیقی نواحی ایران هستیم ابتدا به لرستان بعد کرمانشاه و در آخر به ایلام سفر کردیم. تحقیقات میدانی را از اساتید کهنه کار و سپس رجوع به متون و مقاله ها و کتب به پایان رساندیم. دوزله بر طبق گفته کارشناسان میراث فرهنگی 7000 سال قدمت و مربوط به دوره کاسی ها می باشد.پس از پایان تحقیقاتمان راجع به ساز چند نوبت در خیابان انقلاب استاد را همراهی کردیم و به پرسش هایمان پاسخ داد.
کُردپرس-قدری درباره استاد به ما می‌گویید؟
علیدوست فلاحتی 90 ساله متولد و ساکن ایلام کارمند بازنشسته محیط زیست است. او می‌گوید:70 سال پیش دوره گردی به ایلام آمده و من عشق به نوای ساز را از کنار معرکه ایشان فهمیدم. و از 70 سال پیش تا کنون این ساز از من جدا نشده. در جوانی شکارچی ماهری بودم و اداره شکاربانی آن روزگار هیچ گاه نتوانست مانع شکار چی بودن من شود به ناچار مرا که سواد هم نداشتم به قولی نمک گیر کرد و به استخدام این اداره با عنوان محیط بان در آمدم. به خوبی تمام مراتع کوه ها و جنگل های استان را می شناختم. هیچ نقطه ای در استان نبود که صدای ساز و تفنگ مرا نشنیده باشد.این گفته استاد گروه ما را با چالشی جدی رو به رو کرد.خالو علیدوست نوازنده سازش را بیشتر دوست دارد یا خالو علیدوست شکارچی تفنگش را؟!از اتفاقات مالی زندگی خود گفت و اینکه دار و ندارش را فروخته و تقریبا جز حقوق بازنشستگی که بر موج اقساط سوار است چیزی برایش نمانده.
کُردپرس-استارت و پیش تولید کار چه زمانی زده شد؟
بالاخره جمع بندی و پیش تولید ما شروع شد و گروه را عازم ایلام برای تولید مستند کردیم.حدود 12 روز در فصل زمستان 12روز در فصل بهار و 7روز در فصل تابستان مشغول به فیلم برداری بودیم.
کُردپرس-قدری از شرایط فیلمبرداری و همراهی با استاد علیددست برای ما بگویید؟
به این نتیجه رسیدیم که خالو علیدوست نیازی به هدایت ندارد و خود راوی ترین راوی زندگی خویش است.به کوه قلاقیران رفتیم کوهی که نماد ایلام است و استاد علاقه فراوانی به آن دارد. در زمان پیش تولید برانکاردی برای حمل استاد به نقاط مرتفع پیش بینی شده بود اما در کمال حیرت ایشان در سن نود سالگی پیش تر از ما به ارتفاعات صعود می کرد دلیل این چابکی را که جویا شدیم میگفت دو دلیل دارد،هیچ گاه در زندگی چای ننوشیدم و هیچ گاه دخانیات استعمال نکردم.فضاهای سورئالی برایمان ایجاد می‌کرد که در قالب هیچ صحنه ای جز ذهن خودش قابل توصیف نبود. می گفت برای هر گونه از شکارها مقامی به مرور تعریف کرده ام و برای سرشماری با نواختن آن مقام شکارها خود سر از کوه به تمنای صدای سازم بیرون می آوردند.به درخت بلوطی رسیدیم و گفت در گرمای سوزانی زیر این درخت ساز نواختم و برگهایش را به رویم گشود.میگفت در اوایل انقلاب به تالار وحدت دعوت شدم و مدال طلا گرفتم، روزی از او خواستیم برایمان ساز بسازد با مهارت و وسواس خاصی نی ها را جدا کرد و سازی ساخت.
کُردپرس-گویا استاد علاوه بر نوازندگی،سازنده چیره‌دست ساز است،قدری برایمان در این‌باده می‌گویید؟
ساز علیدوست بی هویت در اکثر ساز فروشی های بهارستان موجود بود و ظاهرا عرضه و تقاضای خوبی هم داشت. متوجه شدیم فردی با او تماس می‌گیرد و هر بار 500 عدد ساز سفارش می دهد و هر کدام را 10 الی 15 هزار تومان خریداری می کند. پیگیر شدیم و دریافتیم این فرد تور لیدر است و 10 برابر قیمت خرید، بی نام و نشان ساز خالو علیدوست که برای هر کدام 3ساعت وقت می‌گذارد به گردشگران خارجی می‌فروشد. ساز استاد را مهر دار کردیم مهر(ع. فلاحتی) را ساختیم و از استاد خواستیم دیگر ساز بدون مهر نسازد.
کُردپرس-استاد به تلویزیون هم رفت و الان در فضای مجازی هم فعال است،درست می‌گویم؟
بله،در برنامه "وقتشه" شبکه نسیم که رایزنی حضور استاد را در برنامه انجام داده بودیم اولین ساز مهر دار شده استاد به موزه مردم شناسی استان تقدیم شد که این تا کنون این ساز در موزه جا نگرفته است.صفحه اینستاگرام استاد را راه اندازی کردیم، صفحه ویکی پدیا را هم تاسیس کردیم و به اشتراک گذاری کلیپ های استاد مشغول شدیم، دیگر همان یک هشتک از استاد در فضای مجازی نبود و تقریبا عاشقان موسیقی نواحی کلیپ های استاد را به اشتراک می گذاشتند.
کُردپرس-داستان زندگی استاد جالب است.جایی به شکارچی بودن و طبیعت دوست بودنش اشاره کردید،استاد چگونه این شکارچی بودن و عاشق طبیعت بودن را با یکدیگر جمع کرده است؟
در طول تصویر برداری مستند خواستیم به پاسخ پرسش در ذهنمان برسیم و بدانیم علیدوست شکارچی یا علیدوست نوازنده، از او خواستیم فردا لباس شکار بپوشد و تفنگ بیاورد، او را به نقطه ای بردیم که میگفت 30 سال است آنجا نرفته و شکار به وفور در آنجا یافت می شود.به کمین نشستیم و متاسفانه حتی پرنده ای هم ندیدیم، علیدوستی که سالها با شکار و سالها با حفاظت در کنار حیات وحش بود چنان تعجبی داشت که بی اختیار سازش را از جیب کتش در آورد و نواخت، گفت که باورش نمی شود این چنین محیط زیست خالی شده، ابراز پشیمانی عمیقی از شکار چی بودن داشت و درام ما شکل گرفت،تفنگ را شکست!
کُردپرس-چه داستان جالبی،لطفا ادامه بدهید.
استاد لوله تفنگ را سوراخ کرد قمیشی برای لوله تفنگ ساخت و حالا دیگر ساز شده بود وقتی با آن می نواخت صدای ساز همراه با باروت فضا را محاصره کرده بود گفت این پیام صلح زیست محیطی است.
کُردپرس-استاد فلاحتی گویا در جشنواره‌های موسیقی هم حاضر شده‌اند؟
استاد علیدوست در جشنواره های فراوانی شرکت کرده و لوح تقدیر هایش را درون یک گونی در اتاق یک مسکن مهر کوچک نگهداری می کند.سال قبل در جشنواره موسیقی نواحی کرمان به عنوان کهن سالترین نوازنده موسیقی نواحی شناخته شد.
کُردپرس-قدری درباره مستند حرف بزنیم،چگونه پیش رفت و در چه مرحله‌ای است؟
ما در سه فصل مستند را ضبط کرده بودیم و خارج از مستند تصویری فعالیت هایی چون
1:ساخت مهر (ع. فلاحتی)
2:ساخت صفحه اینستاگرام و ویکی پدیا
3:رایزنی حضور استاد در جشنواره ها و برنامه ها
4:فروش اینترنتی ساز
5:پیگیری معادل سازی هنری استاد
6:پیگیری نصب کاشی ماندگار
7:تولید آلبوم مقام نوازی دوزله
8:رایزنی با جشنواره های خارجی جهت حضور استاد
9:ایجاد هشتک هایی با زبان فارسی و انگلیسی
10:پیگیری حضور مسئولین در منزل استاد
11:پیگیری تجلیل از استاد در مراسم ها و همایش ها
12:ساخت مستند تصویری برای حضور در جشنواره های داخلی و بین المللی
13:حضور استاد در برنامه های تلویزیونی از شبکه های سراسری
14:برگزاری دوره های آموزشی توسط استاد در جهت حفظ دوزله
15:جمع آوری آرشیو کاملی از صوت و تصویر و ویدئو از استاد فلاحتی را آماده کرده‌ایم.
کُردپرس-در حال حاضر مستند در چه مرحله‌ای است؟
هیچ کمک مالی به ما نشده و در طول این دو سال با هزینه شخصی این کار ها انجام شده است.مستند تصویری به دلیل اتمام منابع مالی و نبود حامی مالی در مرحله تدوین متوقف شده است.همچنین آلبوم مقام نوازی استاد تولید و آماده انتشار است ما اعلام آمادگی می کنیم که به صورت رایگان در اختیار موسسه ای برای نشر قرار دهیم.
کُردپرس-از مسئولان کسی به استاد سر زده است؟
بله وزیر ارشاد و استاندار ایلام در منزل او حاضر شدند.
کُردپرس-چه مانده است که بگوییم؟
استاد فلاحتی دو آرزو دارند،داشتن گروه و حضور در برنامه هایی خارج از کشور.استاد می گوید خودم می دانم که مرحله بعدی زندگی من مرگ است (خدا حفظش کند) و می‌خواهم اولین اکران مستند را ببینم.
گفت و گو/ افشین غلامی
نظر شما